Балалар мен жасспірімдеріді физикалы дамуын гигиеналы баалау дістеріне талдау жргізііз

Денсаулы» сзіні маынасы, тсінігі ете ке. р алым ртрлі сипаттама анытама береді. БДДГ-ны анытамасы бойынша: «Денсаулы - ауру мен оны згерістерінін болмауы ана емес, сонымен атар толы физикалы, рухани, леуметтік амтамасыз етумен сипатталатын жадай».

С. М. Громбах балалар мен жасспірімдердін денсаулыыны 4 белгілерін атап крсетті:

1. тексеру барысында созылмалы аурулары болмауы;

2. физикалы жне жйке жйесіні даму дрежесі;

3. аза жйелерінін жмыс абілеті;

4. олайсыз серлерге азаны арсы тру абілетінін дегейі.

Осы лшемдер азіргі кезде ке трде олданылады. Тиімді скрестинг - тесттерге жатады.

- Головин - Сивцев кестесі бойынша кзді кру ткірлігін анытау. -

- Плантография бойынша табан сйегіні згерісін анытау;

- Сауалнама жргізу арылы балалар арасында жиі кездесетін ауруларды алашы белгілерін табу;

- Физикалы жйке жйесінін жадайын баалау. Сйек, блшы ет жйесінін згеруін аспапты зерттеулер арылы анытау.

Балаларды дене бітіміні дамуына жеке баа беру ртрлі тсілдермен жргізіледі:

Е басында осы масат шін кп уаыттар бойы жеке антропометриялы параметрлерді атынастары - индекстер тсілі олданылды. Бндай индекстерді саны бірнеше ондытара дейін жетті. ртрлі индекстер ртрлі крсеткіштерді санынан трды, е арапайым индекстер - екі крсеткіштен трды (дене салмаы - бой зындыы жне кеуде шебері - бой зындыы индекстері). Индекстерді есептелуі арапайым болып келетіндіктен, брыны кезде кеінен олданылан болатын. сіресе, е ке тараландары Брок, Пинье, Кетле, Гульда жне Кауп, Ливи, Рорера жоарыда аталан Эрисман индексі жне т.б. болды.

Осы уаыта дейін жеткен Брок индексі бойынша, дене салмаы (кг), бой зындыынан (см) 100 см алана те. Мысалы, бой зынды 170 см болса, дене салмаы 70 кг те болуы керек. Пинье индексі, немесе "санды крсеткіш", бой зындыынан дене салмаын жне кеуде шеберіні клемін алана те. Индекс аз болан сайын, организм лсіз болады деп есептелді.

Индекстерді кптігі, оларды ешайсысыны да анааттанарлы нтиже бермейтіндігінен болды. ХІХ асырды ая кезіні зінде оларды олданылуы кдік туыза бастады. Индекстерді балалар организмдеріні бой зындыыны бірдей еместігін есепке алмайтындыы, оларды негізгі кемшілігі болып саналады. азіргі кезде дене бітіміні дамуын баалауа индекстер тсілі пайдаланылмайды.

Индекстер тсілдеріні орнына Сигмадан ауыту (дене бітімі дамуыны профилі) келеді. Оны 1925 жылы белгілі неміс антропологы Рудольф Мартин сынан еді. Ол, жеке адамдарды дене бітімі дамуыны параметрлерін, осы параметрлерді орташа арифметикалы крсеткіштерімен салыстыру арылы жргізіледі. Алынан айырмашы-лы санды, сйкес белгілерді орташа квадратты ауытуына бледі де, сигмадан ауытуды табады. Дене бітіміні дамуы сигмадан ауыту клемі бойынша бааланады. рбір баланы профилі ретінде графиктік крсеткіш сызылады. Бл тсіл арапайым жне шындыа жаын, біра дене бітімі дамуыны барлы крсеткіштері бір-бірінен блек жне жеке бааланатындытан Кеестер одаында бл тсіл кеінен олданылмады.

Сол сияты Центиль жне процентиль (Centum -жз) тсілі де арапайым жне олайлы. Бл тсілді е алаш медицинаа енгізгендерді бірі, Американы зерттеуші алымдары Стюруа мен Мередит. ХХ асырды бірінші жартысында олар, дене салмаы мен бой зындыы шін, кеуде жне жіліншік шебері шін, май абатыны алыдыын баалау шін графиктік процентильдік шкалалар жасады.

Центильдік анализді негізі мынандай: андай да бір белгіні барлы варианттарын кішісінен бастап лкеніне арай, бір атара орналастырады.

Одан со барлы атарды 100 блікке - процентильге бледі, оларды те ортасы Р50 - медиана деп аталады. рбір центиль, зерттелетін бліктерді проценттік атынасын сипаттайды. Кбінесе Р3, Р10, Р25, Р50, Р75, Р90, Р97 процентильдері олданылады. Белгілерді Р25 - Р75 шегіндегі клемдері орташаа жатады. Бір лшемді процентильді графиктер пайдалануа те олайлы жне оны антропологтар жне педиатрлар те кеінен олданып жр. Біра, сигмадан ауыту тсілі сияты бл тсіл де дене бітімі дамуыны крсеткіштерін бір-бірінен жеке дара, корреляциялы байланыссыз арастырады.