Балалар мен жасспірімдерді дене трбиесі, дене трбиесіні топтарын белгілеіз.

Дене трбиесі – оамдаы жалпы мдениетті блігі, адамны дене абілеттерін дамыту мен денсаулыын ныайтуа баытталан леуметтік ызметті бір саласы. Жастарды жан – жаты дамуын дене трбиесінсіз елестету ммкін емес. Денесі жасы дамыан депкн режіміне спортпен жйелі айналысуды енгізген, азаны шыныуы шін табии факторларды траты пайдаланатын, жмысты белсенді демалыспен кезектестірп отыратынжас адамды айтамыз.

Елімізде ерікті дене шынытыру – спорт оамдары жмыстарын айта жандандыра бастады. Соны бірі «Жастар» спорт оамы. Оны негізгі міндеттеріні бірі балалар мен жасспірімдерді арасында дене шынытыру – сауытыру жне спорт жмыстарын йымдастыру болып табылады, йткені дене трбиесіні негізі балалы жне жеткіншектік жаста аланады. Тек ана осы кезеде дене жаттыуларымен шылдану ажеттілігі алыптасады, дадылар мен іскерліктер жинаталады, спорта ызыушылы артады.

Дене жаттыулары, сылап – сипау, озалыс жне спортты ойындар, жру, жгіру, дене ебегі дене трбиесіні ралдары болып табылады. Айтылан ралдар сіп келе жатан аза шін маызды сауытыру мніне ие. Бл біріншіден, дене жаттыулары арылы оршаан ортаны жаымсыз факторлары мен жпалы аурулара азаны арсылыы артатындыымен тсіндіріледі. Баса сзбен айтанда, денесі мыты жне шыныан адам сирек ауырады. Екіншіден, су мен даму процесі ынталандырылады, жылуды реттеу реакциясы жетілдіреді, яни салын тигеннен болатын сыраттануа арсылы артады. шіншіден, аыл-ой жне дене абілеттеріні артуына себепкер болатын шыдамдылы, кш, жылдамды пен икемділік секілді асиеттер дамиды. Аырында, дене жаттыуларымен айналысу жаымды эмоционалды жадайды туызады, сергектік пен сенімділіктіолдайды.

Дене трбиесімен шылдану кезінде жас, жыныс, азаны жеке ерекшеліктері мен ммкіндіктері есепке алынуы керектігі есте болан жн. Басты талаптарды бірі – дене трбиесі жне спортпен айналысу тртібін сатау, яни оларды жйелілігін, жктемелерді біртіндеп арттырылуын, саба ткізілетіндей жаымды жадайларды, р трлі ралдар мен формаларды кешенді трде пайдалану.

озалыс дегеніміз мір деген анатты сз бар. Шындыында, озалыс – азаны биологиялы ажеттілігі. Кнделікті мірде адам р трлі озалыс жасайды, оларды жиынты клемі озалыс белсенділігі деп аталады. Жру кезінде жасалатын адам адамны саны мен жмыс клемінен крінетін туліктік озалыс белсенділігі жас скен сайын артатындыын зерттеулер крсетіп отыр, рі бл крсеткіштер ер балалар мен ыз балаларда бірдей болмайды. Яни, жеткіншектік жастаы ыз балаларды туліктік адымыны саны, здерімен рдас ер балара араанда 4,9 мы адым кем екен. Дене трбиесі жне спортпен айналысуды нормасы мен тртібі ылыми трыдан негізделген. 15 – 17 жастаы жасспірімдерді туліктік озалыс белсенділігі 25 – 30 мы адымды руы керек, ал осы жастаы ыз балаларда жру мен жгіру ебек жне спортты ызмет барысында орындалатын зге озалыс – имылдармен алмастырылуы ммкін.

озалыс белсенділігіні де лшемі бар. Тулікте озалыс белсенділігіні санды сипаттамасына ие бола отырып, оны азаа сер етуі туралы алдын ала айтуа болады. Туліктік озалыс белсенділігіні е тменгі ажетті жне ммкін болатын е жоары дегейі гигиеналы норманы шектері болады, ол бзылса сауытыру белсенділігі болмайды жне азаны жадайында жаымсыз згерістер дамуы ммкін.

алыптасан мір салты, ебек ету мен дене трбиесіні жйесі балалар мен жеткіншектерді кнделікті озалыс белсенділігін згертуі, тмендетуі не оны арттыруы ммкін. Кіші жастаы балаларда туліктік озалыс белсенділігі кп жадайда тым уалаушылы негізде алыптасатын биологиялы себептермен реттеледі. Жеткіншектерде ол леуметтік жадайларды серімен оамды трбие беру барысында жекелей алыптасады.

озалысты жетіспеуін «гипокинезия» («гиподинамия») деп атайды, азадаы кп жаты ауытушылытар гипокинезия жадайын білдіреді. Шектен тыс озалыс белсенділігін «гиперкинезия» атауы білдіреді.

Сйтіп озалыс белсенділігі адам ызметіні таптырмайтын факторы бола отырып, тек отайлы жне олайлы кн режімінде ана сіп келе жатан организмге сауытыру серін тигізеді.

Дене трбиесі мен спортты барлы ралдары мен трлерін дрыс пайдалану арылы ана отайлы озалыс белсенділігіне жетуге болады. Мектепке дейінгі мекемелердегі, мектептердегі жне КТМ – дегі оыту мен трбиелеу бадарламаларымен арастырылан дене дайындыыны міндетті трлері жне йде дербес шылдану рбір оушыа олайлы.

Жеткіншектерде озалыс белсенділігіне траты ажеттілікті алыптастыруда спортты алатын орны лкен. Алайда, шама жетпейтіндей спортты жктемелер бала азасында жаымсыз згерістерді туындатуы ммкін. Балалы жаста спортты кез – келген трімен айналыса беруге болмайды. Р – сы Білім, Денсаулы жне Спорт министірлігіні дене трбиесі жне спорт комитеті бекіткен жеке спорт трлері бойынша оу-жаттыу топтарына балалар мен жеткіншектерді абылдау шін жас шектері бар. Туліктік озалыс белсенділігіні сынылып отыран клемі сергектікті (йытамаан уаытта) барлы кезеіне біралыпты блінуі тиіс: азаны туліктік ыраына сйкес дене озалысыны кп блігін 9 – 12 жне 15 – 18 сааттарды арасында орындау керек.

Отайлы рылан озалыс режіміні міндетті жадайына озалысты сапалы р трлілігі жатады. Дене жаттыуларымен шылдану, блшы ет кшін жмсау ызметіні трлері р трлі болуы тиіс жне сонымен бірге сіп келе жатан азаны ажеттіліктері мен ммкіндіктеріне сйкес келуі ажет.

Оушылар дене трбиесіні зара байланысты трлерін дене трбиесі сабатары, мектепті кн режіміндегі дене шынытыру – сауытыру шаралары, сыныптан жне мектептен тыс спорт – кпшілік жмыстары, йде, мектеп жанындаы жне ауладаы алада, стадионда дене жаттыулармен дербес айналысу трлері райды.

 

Барлы оушылар шін міндетті болып табылатын дене трбиесіні негізгі формасы бл дене трбиесі сабатары. Ол ммкіндігінше арасында 1 -2 кн салып, аптасына (45минуттен) 3 рет ткізіледі. Сабатарды осарлау, ажетті жадайда тек шаы дайындыында ана болады.

Ойынны трін, орындалу екпіні мен затыы оушылады здері тадауы тиіс . алайда, жорылаан дене жктемелерін, екі жаты ойындарды (футбол, ол добы, баскетбол) пайдалануа болмайды. Олар шамадан тыс адамды оздырады, ойыннан кейін оу ызметіне кірісу иына сопа. Тмен жне орташа арындылытаы озалыс ойындарын келесі саба басталана дейін 5 – 6 минут аланда аятау ажет.

лкен дістердегі озалыс ойындары мен дене жаттыуларын табысты ткізукп жадайда спортты жабдытарды (доптар, секіртпелер, шыыршытар, батпандар, жалаушалар, эстафеталы таяшалар жне басалар) аншалыты бар, не жотыына жне жаттыу ткізетін орынны дайындыына байланысты.

Денсаулы жадайында ауытушылыы бар балалар, сіресе оу кніні дрыс режіміне, оны ішінде шынытыру- сауытыру шараларына мтаж болады. Бл оушылара дене трбиесі бойынша сыныптан тыс жмыстара (баралы дене шынытыру мейрамдары, серуендер, экскурсиялар) шамасы жеткенше атысаны те пайдалы. Олар шін кн сайын таза ауада 2-2,25 саат демалуды лкен маызы бар. Демалыс кндердегі серуенні затыы екі есе кбейтілуі тиіс. Мндай озалыс режімі зін – зі сезінуге, дене дамуына жне денсаулыы нашар оушыларды жмыс абілетіне жаымды сер етеді.

Сыныптан жне мектептен тыс спорт – кпшілік жмыстарына спорт секцияларындаы сабатарды йымдастыру, сондай – а денсаулы жне спорт кндерін ткізу енеді. Бл жмысты дене трбиесіні малімі жргізеді, р трлі секциялар рылады, олардаы сабатар аптасына 2 – 3 рет ткізіледі, жаттыу сабатарыны райсысыны затыы 1,5 – 2 саат.

Р – сы кіметіні «Дене трбиесі мен спортты баралыын одан рі арттыру туралы» (1996, 2001, 2006) аулыларына сйкес жалпы білім беретін барлы мектептерде ай сайын денсаулы жне спорт кндері ткізіледі. Бл шаралар денсаулыты ныайтуа, Президент сынамалары нормаларын тапсыруа жасы дайындалуа кмектеседі, оушыларды белсенді демалуын амтамассыз етеді жне дене т/мен айналысуа оларды ызыушылыын арттырады.

Дене трбиесі жне спортпен кн сайын шылдану жасспірімге немесе ыз балаа з денсаулыын ныайтуа, ауырмауына, німді ебек етуіне, бос уаытын трлендіре,т ызылыты ткізуіне кмектеседі.

Ебек гигиенасы, міндеттері. Ксіптік ауруларды алдын алудаы шараларды йымдастыру жне жргізу бойынша санитарлы дрігерді олданатын тсілдері мен амалдарын негіздеіз

Ебек гигиенасы , ксіби гигиена — ебекті жне айналадаы ндірістік ортаны адам организміне тигізетін серін зерттейтін, ебек етуге олайлы жадай туызу, ксіби аурулара жол бермеу шараларын арастыратын гигиена саласы. Е. г-ны азастанда ылым ретінде алыптасуы аза медицина ин-тыны (азіргі аза лтты медицина ун-ті) санитарлы-гигиеналы ф-тіні ашылуымен байланысты (1942). Бл саладаы жйелі ыл. зерттеулер азастан А-ны Ебек гигиенасы жне ксіби аурулар секторында басталды (1946). 1950 жылдары а. ш-ндаы Е. г. мселесімен аза эпидемиол., микробиол. жне жпалы аурулар ыл.-зерт. ин-ты (азіргі Гигиена жне эпидемиология ыл.-зерт. орт.) айналысты. Е. г-ны негізгі баыттары: ндірістегі р трлі физ., хим., биол. (ша-тоза, шу, вибрация, улы заттар, газ, суле, ысты, суы, су, т.б.) факторларды адам организміне тигізетін серін зерттеу; ндірісті зиянды жадайларын жоюда инженерлік-тех. (мыс., ауыр, зиянды жмыс трлерін механикаландыру, жмысшыларды жмыс орнын, сондай-а, бкіл ндіріс орындарын желдету, тазарту, т.б.) шараларды жетілдіру арылы іске асыру, т.б. Е. г. физиология, токсикология, химия, физика, санитария, статистика жне ксіби патология ылымдарымен тыыз байланысты. Е. г-ны тжірибе жзіндегі сыныстарыны орындалуын санитарлы-эпидемиол. стансалар адаалап отырады. Сондай-а, санитарлы ережелер, мемл. стандарт (ГОСТ-тар), шектеулі млшерде алынан концентрация, т.б. нормативтік жаттар дайындалады. азастанда Е. г. жніндегі мселелермен Р Білім жне ылым мин-ні араандыдаы Ебек физиологиясы жне гигиенасы ыл.-зерт. ин-ты, Бат. азастан (Атбе), Отстік азастан (Шымкент) мемл. медицина академиялары мен аза лтты медицина ун-тіні (Алматы) гигиеналы кафедралары шылданады.

Ксіптік аурулар дегеніміз-адамны ебек еткен ортасындаы азаа жайсыз сер ететін факторлар серінен алыптасан дерттер. Мамандар бл ауруларды этиологиялы принцип бойынша бес топа бліп арайды.

1)Химиялы факторлар серінен туындаан аурулар. Бан жедел-тпелі жне созылмалы улану мен оны салдары жатады. Яни жмыс барысында азаны жекелеген мшелері мен жйелері ауруа шырауы ммкін.

2)Ша-тоза серінен болатын аурулар (днекерлеушілерде, тозады істейтіндерде болатын силикатоз, пневмокониоз-силикоз, металлоколниоз)

3)Физикалы факторлардан пайда болатын аурулар. Бан вибрациялы, шудан электоромагнитті сулелену мен таралан лазерлік сулеленуден болатын дерттер, сулелік ауру, атмосфералы ысымнан туындайтын кеселдер жатады.

4)Жйке ширыуынан болатын аурулар.

5)Биологиялы факторлардан туындайтын дерттер. Бан инфекциялы жне паразитарлы аурулар жатады (туберкулез, бруцеллез, кйдіргі, таы баса).

Блардан блек ксіптік аллергиялы аурулар (конъюктевит, жоары тыныс жолдары аурулары, ола демікпесі, экзема, дерматит) жне онкологиялы кеселдер (тері ісігі, уы ісігі) де ксіптік аурулар тізіміне кіреді.

Сондай-а жедел-тпелі жне созылмалы ксіптік аурулар да болады. Жедел-тпелі ксіптік ауру бір жмыс кезегінде оршаан ортадаы химиялы немесе баса да денсаулыа зиянды заттарды серінен пайда болады. Ал созылмалы ксіптік ауру осындай олайсыз факторларды жиі сер етуінен туындайды.

Жмыскерлерді денсаулыына жаымсыз сер ететін ндірістік серлер рилы. Оларды серлерінен тек КА ана емес, сонымен атар ксіптік жарааттанулар да кездеседі. Соыларына ндірісті аумаында немесе тікелей жмыс орнында тіндер мен азаларды механикалы, термиялы, химиялы жне электрлік заымдануларынан болан жіті аурулар жатады.

КА диагнозын ою кезінде анамнезін, клиникалы жне лабораторлы-диагностикалы крсеткіштерін тыылыты талдау ажет.Осындай кезде ебектік немесе ксіптік анамнезі те маызды орын алады, себебі тек ксіптік зияндылыпен атынасы длелденген кезде ана ауруды адамны жмысымен байланысты екені аныталады.

Ебектік анамнезінде КА дамуына ммкіндік тудыратын шартты жадайлар крсетілуі тиіс. Олара мыналар жатады: ксібі, ебек еткен барлы мерзім арасында ндірістік ортаны наты жаымсыз факторымен атынастаы ебек жадайыны толы сипаттамасы; жымды жне жекебасты орандыру заттарын олдануы; ндірістік ортаны зиянды серлерімен атынасты затыы мен мерзімі.

Медициналы-санитарлы блімдерді негізгі міндеттері – денсаулы сатау саласыны жергілікті органдарымен жне мекемелерімен, кімшіліктермен жне оамды жымдармен бірге тиісті бекітілген жмысшылар мен ызметкерлерді ебек пен трмыс жадайларын сауытыруа, жалпы жне кісіптік аурулар мен жарааттануларды азайтуа, мамандандырылан медициналы жрдем крсетуге жне диспансерлік адаалауды толассыз жргізуге баытталан шараларды жобалау мен ткізу.

Ксіптік аурулар мен жарааттануды алдын алу ауіпсіз ебек жадайларын жасау мен мынадай жолдар арылы жзеге асырылады:

- осы стандартты талаптарына сйкес ебекті орауды басару жйесіні жмыс істеуін йымдастыру;

ндірістік объектілерді ебек жадайлары бойынша аттестаттауды жргізу;

- ауіпті жне зиянды ндірістік факторларды жою (азайту);

- ызмет трін ескере отырып, ебекті орау саласындаы нормативтік ыты актілерді талаптарына сйкес ндірістік жабдытарды, ндірістік процесті тиесілі ауіпсіздігін амтамасыз ету;

- ызмет трін ескере отырып, ебекті орау саласындаы нормативтік ыты актілерге сйкес ауматара, имараттара, рылыстара, й-жайлара ойылатын талаптарды орындалуын амтамасыз ету;

- ауіптілігі жоары, машиналармен жне механизмдермен байланысты жмыстармен айналысатын жмыскерлерді ауысым алдында медициналы куландыруды йымдастыру;

ауіпті айматарды белгілеу, жмыскерлер мен клікті жру маршруттарын зірлеу;

- жеке жне жымды орану ралдарын пайдалану;

- белгіленген мерзімдерде тиісті сынатар ткізу (жабдытарды, ораныш ралдарын, сигнал беру ралдарын, рал-саймандарды, рылыларды, осалы жабдытарды, клікті, жк ктергіш ондырыларды, мнараларды, лифтілерді жне т.с.с.;

- ебек жне тыныу режимдерін сатау;

- ызметкерлерді ебек жадайлары мен ебекті орауды жай-кйі туралы хабардар ету;

- ебек жадайлары мен ебекті орауды аымдаы баылауды орындау;

- ызметкерлерді ндірістік объектілерді аттестаттауды орытындысы бойынша ебек жадайларыны жай-кйі туралы уатылы хабардар ету; айта блу.

- жмыс берушіні аражаты жне азастан Республикасыны задарымен тыйым салынбаан баса да кздерді есебінен ебек ауіпсіздігі жне ебекті орау іс-шараларын аржыландыру.

- аражат клемі жымды шартпен белгіленеді.

- ебекті орау жніндегі персоналды даярлау.

- тзету іс-имылдарын жргізу ажеттігі аымдаы жне ыпал ететін баылау, аудит, оиалар, авариялар мен жазатайым оиалар кезінде пайда болан ебекті орауды басару жйесіні жмыс істеуіндегі сйкессіздік аныталанда туындайды. Тзету іс-имылдары аныталан (пайда болан) кемшіліктерді себептерін жоюды білдіреді, ол шін мыналар жзеге асырылады:

- ебекті орауды басару жйесіні ішкі жаттамасына згерістер енгізу; - ызмет трін ескере отырып, ебекті орау саласындаы нормативтік ыты актілерді талаптарына згерістер енгізу бойынша бастамашылы ету;

- ебекті орау саласындаы жауапкершіліктер мен кілеттіктерді айта блу; ресурстарды

Ксіптік патология (проф.патология) – клиникалы пн, этиологиясын, патогенезін, клиникалы суретін, емін жне ксіптік ауруларды алдын алу сратарын зерттейді. Профпатология басада клиникалы пндермен тыыз байланысты, сонымен атар ебек гигенасыменде. Ксіптік ауруа шалдыпас шін алдын алу шараларын дрыс жргізу керек. Жне рашан ксібіізге мия бола тиспіз

Ндірістік ша туралы тсінік. Шыу тегі бойынша, тзілу дісі бойынша, дисперстік рамы бойынша ндірістік шаны жіктелуіне анытама берііз

ндірістік шадар – ртекті формада, лшемде атты заттарды блшектерінен тратын нерксіптік жмыстар нтижесінде тзілетін дисперсті жйе. Оларды физика-химиялы асиеттері де р трлі болады. Минералды шадарды са блшектері жмысшылар дем алатын ауада таразылау трінде болады.

атты заттарды блшектеріні лшемі 0,1 кем болмайтын дисперсті жйені ттін деп атайды. Бу конденсациясыны нтижесінде тзілетін шады айналдыру (возгон) деп атайды.

ндірістік ша ртрлі жыныстарды, кмірді сатау, шады отынды себу жне оны жау, пайдалы азбаларды деу, тасымалдау кезінде жне т. б тзіледі. нерксіптік алаларда жне оны маында тнан шадарды млшері жылына 1 км2-на мыдаан тоннаны райды. ндірістік ша ондырыларды бзады, шыарылатын нім сапасын тмендетеді, ксіби ауруларды тудырады, ебекті санитарлы-гигиеналы шарттарын нашарлатады, жарылысауіпті жне отауіпті орта тзеді.

Ша атары (кмірлі, алюминилі, магнийлі, ацетатцеллулозалы, нді, антты, ккіртті жне т.б) сйкес концентрацияда жне жылу кзі бар жерде ттанады жне жарылады. ндірісітк шадарды ттануы жоары болан сайын оны дисперстілігі жоары болуы ытимал. Шаны жарылысауіпті концентрациясы ке аралыта згереді. Мысалы, кмір шаыны жарылысауіпті концентрациясы 10-600 г/м3, ккіртті жне сульфидті 5-1000 г/м3 аралыында згереді.

Табии кшті (ауырлы, электростатикалы, магнитті) серінен ша блшектері коагулирлейді жне тнады. Тну жылдамдыы лшеміне, тыыздыына, формасына, блшекті физикалы кйіне жне газ ауалы ортаа туелді.

ндірістік шадарды жіктелуі, ша стаыштар

ндірістік ша блшектеріні лшемі бірлік лестен 100 мкм-ге дейін згеріп отырады. ндірістік шадар блшектеріні лшеміне байланысты дрекі (10-100мкм дейін), сырт кзге крінетін жне жеткілікті тез тнатын;микроскопиялы (0,25-10 мкм дейін), деттегі оптикалы микроскопта крінетін жне озалмайтын ауада здіксіз жылдамдыта тнатын;субмикроскоптиялы (0,25 мкм-дан кем емес), тек электронды микроскоп кмегімен ана крінетін, траты хаотикалы озалыс кйінде болатын жне озалмалы ауада практикалы трде тнбайтын болып блінеді.

Шыу тегі бойынша ша негізгі ш топа блінеді:

органикалы – сімдіктен (ааштан, кмірден) жне жануардан (тктерінен, шаштарынан жне т.б) шыады;

Бейорганикалы – металлдардан (болат, мыс, шойын) жне минералдан (цемент, к жне т.б);

Аралас – бірінші жне екінші топ шадарынан трады, мысалы, инструменттерді айрау кезінде тзіледі жне металды жне минералды блшектерден трады.

Сонымен бірге шадар келесідей трге блінеді:

дезинтиграция шадары – сатау, нтау, кесу жне т.б механикалы процесс кезінде тзіледі. Олар полидисперстілігімен, ал ша блшектеріні формасы дрыс еместігімен сипатталады;

конденсация шадары – балымалы массаларды (металл, шыны массасы, тз балымалары, аныан ерітінділер жне т.б) бу конденсациясы жне салындау нтижесінде тзіледі. Бл жадайда тзілген ша блшектері дгелек, сопа формада болады, олар жоары дисперстілігімен сипатталады.

Ша стаыштар(циклон) – оршаан ортаны газдаы блшектерден тазартатын, нерксіпте олданылатын ауа тазартыш. Газдарды тазарту эффективтілігі ша стаыштарды модельіне жне газдаы блшекті дисперсті рамыны сипатына байланысты.

Шаданан газ аыны аппарата тангенциалды жоары блігінен кіру патрубогы арылы енгізіледі. Аппаратта аппаратты конусты блігіне тмен арай баытталан айналмалы газ аына формаланады. Инерция кшіні серінен ша блшектері аыннан шыарылып аппарат абырасына тнады, содан со екіншілік аына жабысып тменгі блігіне тседі, одан шыу саылаулары арылы шады жинатауа арналан бункерге тседі. Шанан тазартылан газ аыны тменнен жоары арай озалып ттіндік быр арылы циклонан шыарылады.

Эффективтілігі диаметрі 20 мкм болатын блшектерді тазарту дрежесі орташа есеппен 99,5%; диаметрі 10 мкм – 95%, диаметрі 5 мкм – 83% райды. Циклон диаметрі тмендеген сайын тазарту дрежесі жоарлайды, біра жылусыйымдылыы жне тазарту шыыны жоарлайды.

Артышылыы: деу жне дайындау арапайымдылыы, сенімді, німділігі жоары, агресивті жне жоары температуралы газдарды жне газ оспаларын тазартуда олдануа болады. Кемшілігі: гидравликалы кедергісі жоары, блшек лшемдері аз шадарды стай алмайды.

ВЗП-800 типті арама-арсы айналмалы аынды ша стаыш – жарылыс ауіпті емес шадарды мата тазарту жне жеіл нерксіп салаларында ауадан тазартуа арналан.

Ша стаыш ортадан тепкіш сепаратор принципі бойынша жмыс істейді. Ша стаыша тазартылатын ауа екі аынмен ауа аыныны тменгі жне жоары айналмалы корпусыны потрубкасы арылы тседі. Айналмалы корпусынан ткеннен кейін ауалы аын бір-біріне арама-арсы бір баытта айналады. Ортадан тепкіш кшті серінен ша абыраа латырылады да, саиналы саылау арылы жоары аынмен жуылып бункерге тсіп жне одан аралы бекітпе – ша жинаыштаы мигалка арылы жойылады.

Тазартылан ауа ортаны ттіндік патрубок арылы ша стаыштан шыып кетеді. Ттіндік потрубкада ша стаыш корпусында жарылыс туан жадайда ысымды атмосфераа латыру шін жарылыш клапан орнатылан.

Ндірістік зиянды фактор шуа анытама берііз. Азаа шуды сері. «Шу ауруыны» спецификалы жне спецификалы емес серіні арасындаы зара байланысты табыыз.

мірден ымбат еш нрсе жо, йткені мірде брі бар. азіргі заманда мір е ымбат байлы болып келеді. Адамны е негізгі масаты ол . мірді сатап алу. Адам осы мірдегі мір сру маынасын іздейді, жоспар райды, сол жоспарларды іске асыру шін жасайды жне йренеді.

Кп жадайларда з мірін сатап алу жне з жаындарыны мірін сатап алу шін арапайым ережелерді білуіне байланысты болады. Мысалы: алашы медициналы кмек ттенше жадайлар кезінде. мір ауіпсіздік негіздерін Р АЙСЫСЫ білу керек жне де р айсысы тсініп отыру керек, з уаытында брін дрыс жасауын бізді денсаулыымыза жне зімізді мірімізге, балаларымыза аншалыты маызды екенін білу керек.

ай жерде сіз болсаыз, жалыз, достарымен, отбасымен, жолда жмыса бара жатанда, демалыста немесе йде, рашанда есіізде сатаныз, мірде кптеген жадайлар болады. Олар деттегідей р.трлі жадайлара келіп сотырады. Сіздер бндай жадаймен кездессеіз сабырлы сатау керек . сізді оан жасаан кмегііз оны мірін сатап алуына ммкіндік жасайды. Сол себептен бны білу жне оны дрыс олдану бізді міндетіміз.

"мір ауіпсіздігі" . адамны ттенше жадай кезіндегі мір сру ортасы мен ауіпсіз арым.атынасыны, шаруашылы объектілеріні траты жмыс істеу дістерін, табии жне техногендік сипаттаы ттенш жадайларды ескерту мен салдарын жою жн осы заманы заымдау ралдарыны олданылуы мселелерін зерттейді.

Пнде мынадай мселелрді жй.кйі мен жаымсыз факторлары аралады:

тіршілік ортасыны жй.кйі мен жаымсыз факторлары

. адамны тіршілік ортасымен арым.атынасыны ауіпсіздігін амсыздандыру принциптері, физиология негіздері жне оны ызметіні олайлы жадайлары;

. жарааттаушы, залалды жне заымдаыш факторларды адама серіні анатомиялы.физиологиялы факторлары, оларды біргейлестіру принциптері, техникалы ралдар мен техникалы процесстерді ауіпсіздігін арттыру;

. шаруашылы объектілеріні ттенше жадайдаы жмыс істеу тратылыын зерттеу дістері;

. ТЖ мн оны салдарын болжау;

. Ттенше жадайда халы пен шаруашылы объектілеріні ндірістік ызметкерлерін орау жне ТЖ салдарын жою жніндегі шараларды зірлеу;

арынды шу кнделікті баяу мен айтымсыз сері оралмаан есту мшесінін сер етіп мкіс латыа келеді. Ксіптік мкім латы Кортиев мшесіні шектеулі заымдалуымен сипатталан. Кптеген зеттеулерге прпмпстан ксіптік мкіс латыыны патогенезі туралы еш андай пікір жо. Шуды за серіне жауап ретінде дыбыс анализаторыны перифериялыаумаындаы дегенеративті згерістер туады да олар кейін орталы бліміндеріне таралады. Патологиялы процесс негізі «акустикалы заымдануында» жатады, ол дыбыс абылдау процессіне атысатын торшалар лементтеріні тозуы мен лсізденуімен сипатталады.

Жедел жараат пен шуды созылмалы сері кезіндегі мкіс латы дамуы бірдей емес. Кохлеалы нерв тарамдалулары мен аятамаларындаы гтзілістерді пайда болуына дейін жйке лпасындаы за зат алмасуыны нтижесі ретінде ферментативті белсенділігі жреді. Кпткгкн зеттеушілер за акустикалы серінен лыны ткізгіштііні жоарлауымен байланыстырады, сонымен бірге естуді уаытша тмендеуін тамырлы згерістерді нтижесі ретінде арастырады тамырларды жйелі спазмы Кортиев мшесіндегі айтымсыз процесстеріні тзілуіне сер етеді.

Интенсивті шу серімен байланысты ртрлі маманды жмысшылар топтарыны кп жылы клинкалы зерттеулер мен баылаулар нтижелер «шу ауруын» сіптік патологияларды жеке формасы ретінде арастырылады.

«Шу ауруы» - бл кбінесе есту мшені, орталы жйке жйесіні жне жрек-тамыр жйесіні арынды шуды за сері нтижесінде дамитын азаны абынуы. Ауруды клиникалы кріністері есту мшесіні перифериялы айматарында тзілетін ерекше жне мшелер мен жйелерде айда болатын ерекше емес сонымен бірге жйке жйесіндегі згерістер есту мшесіні патологиясынан брын болу керек.

Шу серінен патологиялы процессті алыптасуы біртіндеп жреді де вегетотамырлы дистониянв ерекше емес кріністерінен басталады. Кейін наты нейроциркулярлы дистонияны тзілісімен вегетоастеникалы немесе астеновегетативті синдром суретіне жататын невротикалы сипаты згерістер дамиді. Жадайларды 65%-де вегетотамырлы бзылыстар кохмарлы неврит дамуынан брын болады. Кпжылы зеттеулер бл мліметтерін длелдеп, орталы жйке жне жнек-тамырдаы ерекше згерісіні алды болып келетініне кз жеткізді.

Клиникада шумен шаырылан аурулар зіні нышандарыны біркелкі субъективтілігіне назар аударады. Зерттеу барысында жмысшылар ашуланшыа бас ауруына, йышылдыа, жоары шаршаудыына, нашар йы мен бас айналуына шаымданады. Естуді тмендеуіне шаымдар кейін осылады. Объективті нышандарына негізінен орталы жйке жйесіні ызметтік бзылыстарын сипаттайтын невротикалы: ан мен аятардын сіірілеріні периостты рефлестреріні жоарлануы немесе тмендеуі, созылан ол саусатарыны треморы, Ромберг алпындаы шайалулар, жалпы жне дистальді гипергидроз, айын траты демографизм. Сонымен атар айын крінетін вегетативтік нышандар: терморегуляция процесстері бзылады.

69.Жергілікті жне жалпы ндірістік дірілге тсініктеме берііз, гигиеналы