Алгоритм ымы, асиеттерін, крсетілімін жне рылымын мысалдар келтіре отырып талдаыз

Алгоритм, алгорифм (аылшынша: algorіthm, algorіsmus — л-Хорезмиді атынан шыан) — бастапы берілген мліметтермен бір мнде аныталатын нтиже алу шін ай амалды (жмысты) андай ретпен орындау ажеттігін белгілейтін есептерді (мселелерді) шешу (математикалы есеп-исаптар орындау,техникалы объектілерді жобалау, ылыми-зерттеу жмысын жргізу т.б.) тсілдеріні дл сипаттамасы. Алгоритм — математика мен кибернетиканы негізгі ымдарыны бірі. Агоритмді орындау алгоритмдік процесс деп аталады.

Жалпы Алгоритм деп алдын ала не істеу керек екені дл крсетілген есептеу процесін айтады. Есептеу процесі андай болса да алашы мндерден бастап, сол арылы толы аныталан орытынды шыанша жргізіледі. Алгоритм ымыны алышартына алгоритмдік процеспен атар ммкін болатын алашы деректер жиынтыыны нсауы жне орытынды алуа байланысты жргізілген процесті аяталандыын крсететін ереже енеді. Белгілі бір бастапы деректерді жиынына олданылан Алгоритм тиянаты орытындыа келмеуі немесе есептеу барысы аяталмай тоталуы ммкін. Егер есептеу процесі белгілі бір орытынды алумен аяталса (не аяталмай алса), онда Алгоритм ммкін болатын бастапы деректерге олданылады (не олдануа болмайды) деп йарылады.

Алгоритм — азіргі математикада, оны ішінде электронды есептеуіш машинада олданылатын негізгі ымдарды бірі. Белгілі бір тедеу тбіріні жуы мнін кез келген длдікпен табу оан арналан Алгоритммен есептеледі. Компьютерді ке олданылуына байланысты Алгоритм жаа маынаа ие болды. Берілген есепті шешу барысында орындаушыа біртіндеп андай рекеттер жасау керектігін тсінікті рі дл крсететін нсау да Алгоритм деп аталады. Алогритмді орындаушы — адам, ЭЕМ немесе робот. рбір нсау — бйры. Ал орындаушыны жзеге асыра алатын бйрытар жиыны бйрытар жйесі деп аталады. Мысалы, у = (ax + b) (cx - d) функциясын есептеу ЭЕМ-да мынадай рекеттерден ралады:

1. а-ны x-ке кбейту R1 деп,

2. оан b-ны осу нтижесі R2 деп,

3. с-ны х-ке кбейту R3 деп,

4. сх-тан d-ны алу R4 деп,

5. R2-ні R4-ке кбейту у деп белгіленеді.

Алгоритмні бйрытары бірінен кейін бірі кезекпен орындалады. Бадарлама Алгоритм тілінде жазу, бейнелеу маынасын береді. Компьютерде Алгоритмні сызыты, тарматы, циклді, логикалы, модельдік, параллельдік,тізбекті т.б. трлері олданылады.

Алгоритм асиеттері

Алгоритм ымны мнін аша тсетін оны мынадай асиеттері бар:

1. Алгоритм дискретті информациялармен жасалатын рекеттерді таайындайды жне рнектейді. Алгоритмге атысты рекеттерді брі дискретті болады. Алгоритмні жмысына ажетті материалдар ретінде символды мтіндер жне сандар пайдаланылады.

2. Алгоритм бізді алауымыза арай згертуге болмайтын наты нсау алгоритмде не істеу керектігі алдын-ала айын береді. Мысалы, бір есепті шешуді алгоритмі берілсе онда ойланбай-а алгоритмде андай нсаулар берілсе, сол нсауларды берілу ретімен орындаса, есеп шыады. Алгоритмні осы асиетін оны аныталанды асиеті дейміз. Бл жадай адам сияты емес ойлау абілеті жо рылыларды мысалы, компьютерді кмегімен есептерді шешу ммкіндігіне кепілдік берді. Мндай рылылар алгоритмні жарлытарын ойланбастан формальды орындайды. Сондытан алгоритмді есепті шыаруа ажеттіні брі бір мнді аныталу жне атарушыа тсінікті рі наты болуы тиіс.

3. Бір алгоритмні зін бірнеше есепті шешімін табу шін пайдалану ммкіндігі, яни бастапы деректер мндеріні жиынына пайдаланылу ммкіндігі бар. Алгоритмні мндай асиетін кпшілікке бірдейлік, басаша айтанда, жалпылы асиеті деп атайды.

4. рбір алгоритм белгілі бір бастапы деректерді болуын талап етеді жне іздеген нтижені алуа жеткізеді. Мысалы, екі санды осу алгоритмнде осылыштар бастапы деректерге, ал осынды нтижеге жатады. Осылайша, алгоритмдегі рекеттерді белгілі бір санны орындалуынан кейін ажетті нтиже алу ммкіндігі алгоритімні нтижелілігі деп аталады.

Алгоритмді талдау

Алгоритмдерді талдауды негізгі дістері:

1. Сздік-формулалы (табии тілдерде);

2. рылымды немесе блок-схемалар;

3. Арнайы алгоритмдік тілдерді олдану;

4. Граф-схемалар кмегімен (граф – р сызы екі нктені осатын, нктелер мен сызытар жиынтыы). Нктелер шыдар деп аталады, сызытар – абыралар;

5. Петри торыны кмегімен.

Бадарламаны жасау алдында кбінесе сздік-формулалы жне блок-схемалы дістер олданылады. Кейде ассемблер сияты тменгі дегейдегі тілдерде бадарламаны жасау алдында, бадарлама алгоритмін кейбір жоары дегейдегі бадарламалау тіліні конструкцияларын олдана отырып жазады. Крделі бадарламалы жйелер алгоритмдеріні бадарламалы сипаттамаларын олдану ыайлы. Мысалы, ОЖ жмыс істеу принциптерін сипаттау шін Алгола сас жоары дегейдегі бадарламалау тілі олданылды

Сздік-формулалы дісте алгоритм рекеттер тізбегін анытайтын, рамында формулалары бар мтіндік трде жазылады. Мысалы, келесі рнекті мнін анытау ажет болсын: у=2а-(х+6).Сздік-формулалы дістпен бл есепті алгоритмі келесі трде жазылуы ммкін:

1. а жне х мндерін енгізііз.

2. х жне 6-ны осу.

3. а на 2-ге кбейту.

4. 2а –дан (х+6) осындысын азайту.

5. рнекті есептелген нтижесі ретінде у-ті шыару.

Блок-схемада бадарламадаы барлы тарматар, циклдар жне ішкі бадарламалар болуы ажет.