Компьютерді программалы жасатамаларын сипаттаыз.

азіргі замандаы электронды есептеуіш машина (ЭЕМ) жэне оларды жйелеріні жмысыиа икемді компонент программалы жасатама болып табылады.

Программалы жасатама дегеніміз — белгілі бір типтегі есептеуіш машиналара арналан, оны аппаратты ралдарыны жан-жаты ызметін, сонымен атар олданушыны есептеу ресурстарына мтаж кез келген есептерін шыаруын жзеге асыратын программалар жиынтыгы. Программалы жасатама аппаратты жасатаманы эртрлі режімдердегі ызметін амтамасыз етіп ана оймай, сонымен атар есептерді дайындап, жндеуден ткізу, шыгару дерістеріне ыгайлы, жетілдірілген пайдаланушы интерфейсін береді.

Программалы жасатама келесі дегейлерден трады: базалы немесе негізгі, жйелік, ызметтік жэне олданбалы.

Программалы жасатама ызметі:

Компьютер жмысын амтамасыз ету:

Ттынушы мен компьютер байланысын жеілдету ;

Есептеу жйесіні ммкіндігін кбейту;

рылыларды пайдалану тиімділігін арттыру;

Адамны жмыс сапасы мен німділігін крсету;

Базалы дегей. Программалы жасатаманы е тменгі дегейі — базалы. Базалы дегей базалы апаратты рылылармен байланысуга жауап береді. Ереже бойынша, базалы программатор базалы саймандар рамына кіреді жэне траты жадыда саталады. Программалар жэне мэліметтер жасау кезеінде жедел жадыга жазылады жэне пайдалану дерісінде згертіле алмайды. Базалы программалы ралдарды пайдалану барысында программаланатын траты есте сатайтын рылылары пайдаланылады. Бл жадайда жедел жадыны мазмнын озгерту есептеу жйесіні рамында тікелей орындауга да болады, одан тыс та программалаушы деп аталатын арнайы рылымдарда да болуы.

Жйелік дегей (ЖД) — тпелі. Бл дегейде жмыс істейтін программалар базалык дегейді программалары мен дербес компьютерлік жйені зге де программалары жне тікелей аппаратты жасатамамен зара рекеттесуін амтамасыз етеді, ягни «делдалды» функцияны атарады. Программалы жасатаманы бл дегейіне кобінде барлы есептеу жйесіні пайдалану крсеткіштері туелді. Мысалы, жйелік дегейде есептеу жйесіне жаа жабды осанда баса программалар шін осы жабдыпен байланысты амтамасыз ететін программа орнатылуы тиіс. Накты крылгылармен зара эрекеттесуді амтамасыз ететін наты программаны драйвер крылысы дейміз. Ол программалы жасатаманы жйелік дегейіні крамына кіреді.

ызметтік дегей. Программалы жасатаманы бл дегейі базалы дегейдегі программалармен де, жйелік дегейдегі программалармен де тыгыз байланыста болады. ызметтік программалар дербес компьютерлік жйені тексеру, баптау жне жндеу жмыстарын автоматтандырады.

олданбалы дегей. олданбалы программаларды кмегімен ндірістік, шыармашылы, оыту жне т.б. масатта наты жмыстар атарылады. олданбалы программалы ралдара мтіндік редакторлар, мтіндік процессорлар, графиктік редакторлар, электронды кестелер, мліметтер базасын басару жйелері, автоматтандырылан жо балау жйелері, баспахана жйелері, web-редакторлар, браузерлер жне т.б. жатады.

Дербес компьютерге арналан программалы жасатамаларды функционалдык ызметтеріне байланысты тмендегідей трлерге бледі:

жйелік программалы жасатама;

аспапты программалы жасатама;

олданбалы программалы жасатама;

Жйелік программалы жасатама — дербес компьютерді пайдалану мен техникалы ызмет етуге, есептеу жмыстарын йымдастыру мен олданбалы программалар зірлеуді автоматтандыруа арналан программалы жасатама. Амалды жйе жне программалау жйесі жйелік программалы жасатаманы негізгі бліктері болып табылады. Айматы, мемлекеттік жэне арышты жйелерді алуан трлерімен бірге оларды сулеттік формасын, жмыс істеу тсілдерін, оршаан ортаа серін жне адамды факторды атысуын амтиды.

Аспапты программалы жасатама (АПЖ) — бл дербес компьютерге ажетті программаларды руа немесе згертуге арналан программа пакеттері. Олара мысалы, Турбо Паскаль программалау тілін алуа болады.

азіргі заманны программалау жйелері жаа программаларды руа программалаушыа ммкіндігі жоары жне ыайлы ралдарды сынады. Программа- ны трлі тсілдер бойынша руа болады. Оан ойылатын негізгі талап — оны сапалы жне олданушыа тсінікті болуы.

олданбалы программалы жасатама (ПЖ) — ртрлі мселелік ауматардаы олданбалы есептерді шешуді жасатайтын жеке олданбалы программалар мен олданбалы программалар дестелерінен (ПД) тратын программалы жасатама блігі. Оны рамына тмендегідей ПЖ кіреді:

жалпы масаттаы ПЖ;

мселелік баытталан ПЖ;

интегралданан ПЖ.

Сонымен, орыта келгенде программалы жасатама аппаратты жасатаманы ммкіндіктерін жетілдіретін жне онымен олданушыны белгілі бір программалы ралдарды негізінде тікелей жмыс істеуіне ммкіндік беретін сырты оршам болып табылады.