Апаратты асиеттері.Апаратты деу жне деу ралдарын сараптаыз.

Хабарды таратыш жне абылдаыш адамдар немесе техникалы рылылар болуы ммкін. Яни, апаратты бейнелеуге жне тсінуге болады. Сондытан рбір апаратты бейнелену пішімі жне мазмны болады.

Хабар – белгілі пішімде крсетілген жне беруге арналан апарат, яни апаратты бейнелену пішімі. Хабар материалды-энергетикалы пішімде – сызбалар, мтін, дыбыс, жары, имыл жне т.б. трінде беріледі. Яни, хабар андай да бір атынас тіліні рнегі болады, олар – табии тілдер, математика тіл, уез тілі, мимика белгілері жне т.б.

Апарат трлері. Хабар таратыштан абылдаыша жеткізілуі шін апарат тасушы ажет. Тасушы кмегімен берілетін хабар сигнал деп аталады. Сигнал – уаыт ішінде згеретін физикалы рдіс (мысалы, тізбекте жретін электр тогы, жарыты таралу рдісі). Апарат физикалы рдісті, яни сигналды бір немесе бірнеше параметрлеріні мнімен беріледі.

Егер сигнал параметрі берілген аралыта кез келген аралы мн абылдай алатын болса (уаыта байланысты здіксіз функциямен аныталса), онда сигнал здіксіз ал мндай сигналмен аныталан хабар да здіксіз деп аталады. Бл жадайда таратышпен берілген апарат здіксіз тріне ие болады.

Егер сигнал параметрі берілген аралыта жеке бекітілген мндерді абылдаса, онда сигнал дискретті, ал мндай сигналмен аныталан хабар да дискретті деп аталады. Бл жадайда таратышпен берілген апарат дискретті тріне ие болады. Сонымен біз апарат берілуіні екі негізгі трін (пішімін) — здіксіз жне дискретті апараттыанытады.

Кез келген здіксіз хабарды здіксіз функция трінде бейнелеуге болады. здіксіз хабарды дискреттеу рдісіні кмегімен дискретті тріне кшіруге болады. Дискреттеудегеніміз – функцияны (сигнал параметріні) шексіз кп мндері жиынынан барлы аландарын жуы мінездей алатын белгілі бір мндерін тадап алу.

Мысалы: функцияны аныталу облысы нктелерімен те зындыты кесінділерге блінеді, ал рбір кесіндідегі функция мні траты жне оны осы кесіндідегі орта мніне те деп алынады. «Баспалдатарды» ордината сіне проекциялананнан шыан мндері здіксіз функцияны дискретті трін анытайды. здіксіз хабарды дискреттеу ммкіндегі информатика шін те маызды, себебі есептеу техникасымен делетін апарат дискретті болуы ажет.

здіксіз апаратпен жмыс жасайтын арнайы ЭЕМ-дер бар, олар аналогты машиналар деп аталады. Біра олар арнайы есептер кластарымен жмыс атаратындытан кпшілік олданушылара ке таныс емес. Апарат берілуіні баса пішімдері:

— табалы – мтіндік (ріп, цифр, табалар т.б.);

— графикалы (суреттер, бейнелер кмігімен, т.б. кмегімен);

— дыбысты.

Сонымен атар бізді оршаан алуан апаратты ртрлі белгілерге байланысты топтастыруа, яни трлерге жіктеуге болады.

Пайда болу жне олдану ауматарына байланысты трлері:

— биологиялы;

— леуметтік;

— ылыми;

— экономикалы т.с.с.

Берілу жне абылдау тсілдеріне байланысты трлері:

— визуальды (табалар мен бейнелер арылы);

— аудиальды (дыбыс арылы);

— тактильдік (сезім арылы);

— органалептикалы (дм мен иіс арылы);

— машиналы (есептеу техникасыны ралдары арылы) т.с.с.

Апаратты асиеттері. Кез келген аиат мірдегі объектілерге тн ішкі жне сырты асиеттерін анытауа болады. Сырты асиеттер объектіні баса объектілермен серлесу барысында аныталатын асиеттер боландытан, апарат шін маызды сырты асиеттер оны ттынушы (абылдаыш) кзарасынан анытайтын асиеттер. Апаратты аталан асиеттері:

Объектілік жне субъектілік асиеті. Апаратты жеке кзарастар мен талылаудан туелсіздігін анытайтын асиет

Толыты асиеті. Апаратты объектіні немесе рдісті толы мінездеу асиеті. Бл асиет апаратты сапасын жне оны ажетті шешім абылдауа жеткіліктігін анытайды.

зектілік (длуаыттылы) асиеті. Апаратты аымды уаыт мезетіне сйкестік дрежесін анытайтын асиет. Бл асиет апаратты толытыымен біріге отырып оны ндылыын анытайды.

Аиатты асиеті. Апаратта жасырын ателіктерді болмауы асиеті. Апарат абылдаыш алан уаытта белгілі млшерде «апаратты шуыл» болуы ммкін, ол нерлым аз болса, апаратты аиаттыы жоарылайды.

атынау ммкіндігі асиеті. Пайдаланушыны апаратты алу ммкіндігі дрежесін анытайтын асиет. Апарата атынау ммкіндігіні жотыы оны атынауа ммкін емес етеді.

Адекватты асиеті. Апаратты зі бейнелейтін объектіге немесе былыса, рдіске бірмнді сйкестігін анытайтын асиет. Бл асиет аиатты жне олданушы мтаждыына сйкес келу асиеттерімен аныталады.

Эргономды асиеті. Белгілі олданушы шін апаратты пішімі мен клеміні ыайлылы дрежесін крсететін асиет.

Апаратты ішкі асиеттеріні маыздылары оны ішкі рылымы жне клемі (млшері) болып табылады.

Ішкі рылымына байланысты:

— мліметтер немесе арапайым логикалы реттелмеген малматтар жиынтыы;

— логикалы реттелген, йымдастырылан мліметтер жиынтыы.

Информатикада апарат ымымен бір атарда «мліметтер» жне «білім» ымдары орналасады.

Мліметтер – ммкін деу рдістеріне адекватты белгілі бір пішімде берілген апарат (немесе формальданан, ыайлы трге келтірілген жне техникалы ралдарды (ЭЕМ-де) кмегімен деуге берілген апараттар.). Мліметтер – тіркелген сигналдар. Мліметтерді реттелуі олара белгілі бір рылымдарды орнатумен жзеге асырылады, яни мліметтер рылымдары аныталады.

Білім – берілген типті объектідегі барлы арастырылып отыран жадайларды жиыны жне бір объектіден екінші объектіге ту сипаттамасын беретін апарат.

Білім апаратты ерекше логикалы реттелген, йымдастырылан рылымын анытайды. Білім – логикалы талылауды негізінде белгілі бір шешімдер абылдауа ммкіндік беретін апараттар.

Апарат клемі (млшері). Жоарыда айтыландай апаратты ішкі асиеттеріні бірі – оны клемі (млшері). «Апарат клемі (млшері)» ымын анытауда екі негізгі кзарас бар:

— энтропиялы (ытималды) трыдан;

— клемдік трыдан;

К.Шеннон дамытан апарат млшерін лшеуді энтропиялы тсілі апараттар теориясында кеінен олданылады, ал ЭЕМ- шыуы клемдік тсілді кеінен олдануа келді. Сондытан біз клемдік трыдан апарат млшерін лшеуді арастырамыз.

Клемдік трыдан аныталан апаратты санды лшемі апарат клемі деп аталады. Хабардаы апарат клемі – ондаы табаларды санымен аныталады. Хабар бір мазмнды ртрлі тсілдермен (ртрлі алфавиттерді олдана отырып) беруі ммкін, мысалы:

«он ш» 13 XIII

Мысалдан бл тсілді хабарды беру пішіміне туелді екендігін круге болады. Есептеу техникасында делетін жне саталатын апарат (оны шыу тегіне байланыссыз) екілік жйеде крсетілетіндіктен (0 жне 1-ден (бит) тратын алфавитті кмегімен) сйкес лшем бірліктері енгізілген, олар бит жне байт. Бит – апаратты е кіші лшем бірлігі болса,байт – негізгі лшем бірлігі. Байт – 8 биттен тратын топ.Информация термині латынны тсіндіру, баяндау, білу деген ымынан туындаан аылшынны information сзінен шыан. Информацияны біз ауызша немесе жазбаша трде не имыл не озалыс трінде бере аламыз. Кез келген керекті информацияны маынасын тсініп, оны басалара жеткізіп, соны негізінде белгілі бір ой тйеміз.

Саба стінде малім жаа информацияны оушылара жеткізеді, ал оушылар оны абылдап, маынасын тсініп, естерінде сатайды жне жауап береді.

Апарат (Информация) - дл анытамасы жо ке ым. арапайым трде айтанда,трлi объектiлер, былыстар мен процестер т.б. жнiндегi малматтар Апарат делiнедi. Мысалы, айналадаы кеiстiктен жер жадайы, сiмдiктер жнiнде кп Апарат аламыз.Ауада найзаайды ойнауы-кннi блтты екенiн жне жауын жаууы ммкiндiгiн т.б.

Оып йренуге керекті информацияны компьютерден де алуа болады, мселен ол суреттерді оан ажетті тсіндіру мтіндерін, тексеру сратарын арнайы программа кмегімен экрана шыарып береді.

Біз зімізге ажетті информацияны оулы пен кітаптардан, газет-журналдардан, теледидар хабарлар мен кинофильмдерден алып, керектілерін дптерге конспект трінде жазып аламыз.

Жалпы трыдан аланда, информация – табалар мен сигналдар трінде берілген лемні, затты бейнесі болып саналады. Информация алу дегеніміз – бізді оршаан былыстар мен нысандарды зара байланыстары, рылымы немесе оларды бір-біріне атысуы жнінде наты малматтар мен мліметтер алу деген сз.

Апараттар адамны абылдау мшесіне белгілі бір физикалы сер ретінде, яни сигнал ретінде беріледі:

Информация лшемі белгілі саланнан кейін, 1 секунтта анша информация беріледі немесе деледі деген келіп есептеуіш техниканы жылдамдыы деген ым шыады.