Бадарламалы жасатама классификациясы жне функциялары.

Бадарламалы ралдар - р трлі масаттара арналан бадарламалар жиынтыы. Компьютерді бадарламалы ралдарын бадарламалы жасатама деп те атайды. Олар:

Жйелік деп аталатын, к- барлы крылылары мен мліметтерді деуді жасатау орларыны жмыстарын басаратын;

олданбалыдепаталатын, мліметтердідеугеарналан;

Бадарламалаужйелерідепаталатын, басабадарламалардыдеуызметінатаратын бадарламалардан трады.

БАДАРЛАМАЛЫ ЖАСАТАМАЛАР

Компьютерді бадарламалы жасатамалары жйелік, олданбалы бадарламалардан жне бадарламалау жйелерінен трады.

Жйелік бадарламаларды ішінде операциялы жйе (ОЖ) (операционная система -ОС) негізгі болып табылады.

ОЖ — компьютерді барлы мліметтерді ндеу жмысын йымдастыратын бадарламалар жйесі. Ол компьютерді барлы рылыларын басарады, компьютер рылыларыны арасында жне компьютер мен адам арасында мліметтер алмасуын жзеге асырады. Сонымен атар ОЖ - мбебап жйе, оны р трлі типтегі компьютерлерге, компьютерге осылан осымша рылылара сйкестендіріп баптауа болады. компьютерді дербес трде баптауа ммкіндік береді.

ОЖ-лер те кп, біра бізді арнайы арастыратынымыз - йде жне мектептерде тран компьютерлерді операциялы жйелері. Бдан аз-а уаыт брын мндай компьютерлерде ОЖ МS DОS тратын. азіргі кезде ке тараан жйелер: WINDOWS 95, WINDOWS 98, WINDOWS NT.

Бл операциялы жйелерді жне кптеген те маызды олданбалы бадарламаларды, бадардамалау жйелеріні негізгі зірлеушісі (жасаушысы) - американы Місrosoft фир-масы.

Компьютерде жмые істеу - негізінде оны ОЖ-мен жмыс істеу. Сондытан компьютер мен адамны атынасу тсілі аншалыты арапайым, тсінікті жне "жаын достыта" екендігі те маызды.

Адам мен компьютер арасындаы арым-атынас тсілін интерфейс деп те атайды. Дербес компьютерлерде атынасуды - интерфейсті - командалы жне терезелік екі тсілі болады.

Командалы интерфейсте адам компьютермен ОЖ-ні командаларыны, жиынтыыны кемегімен атынас кралады, олар те кп жне жазылу трлері де р трлі. Командалы интерфейсі бар ОЖ-а ОЖ МS DОS жатады, ол компьютерлерде соы жылдара дейін негізгі болын келді. Компьютерде дрыс жмыс істеу шін, ОЖ МS DОS нсауларыны алы томдарын оып йрену ажет болды.

Терезелік интерфейсті жні баса, ол WINDOWS типті ОЖ -де жзеге асырылан. Мнда компьютермен атынасу кбіне тек маус рылысы арылы жасалады. Компьютермен жмыс істеу шін, экранда графикалы бейнелер трінде керсетілген рекеттерді маусты кмегімен тадау жеткілікті. Экранда графикалы формаларды тадау, жедел кмек жасау (оперативті кмек сз), анытама жйесі адамны компьютермен катынас круды сезу дрежесінде тсінікті етеді.

Оны стіне ОЖ WINDOWS бір мезгілде бірнеше мселелерді. ал МS DОS тек бір мселені ана шешуге ммкіндік береді.

рине. WINDOWS типті ОЖ-лер тек белгілі жадай жасаланда, яни процессорды жмысынын жылдамдыы арттырыланда, компьютерді жедел жне траты жадыны клемі лкейтілгенде ана МS DОS -ты орнын басты.

олданбалы бадарламалы жасатама мліметтерді деуді наты мселесін шешуге арналан. Оларды кмегімен жатгар руа, графикалы объектілер даярлауа, р трлі есептеулер жргізуге жне здеріні демалыстарыды йымдастыруа т.б. жасауа болады.

олданбалы бадарламаларды арнайы жне мбебап бадарламалар деп екі топа бледі.

Арнайы (мамандандырылан) бадарламалара бір мамандытаы адамдар пайдаланатын бадарламалар жатады, мысалы, бухгалтерлік бадарламалар, проект жасаушылар, дрігерлер пайдаланатын т.б. бадарламалар.

мбебап бадарламалара мтіндік жне графикалык редакторлар, электронды кестелер, электронды пошта бадарламалары, яни адамдарды кбі пайдаланатын бадарламалар жатады. Бірімен-бірі байланысты бірнеше олданбалы бадарламаларды біріктіретін бадарламалар да бар, оларды интегралданан бадарламалар дестесі деп атайды. Мысалы, мтіндік редактор, электронды кесте, мліметтер базасын басару жйесі.

Жйелік бадарламалы жасатамалара драйверлер де жатады. Бл компьютерге осылатын рылылармен бірге жабдыталатын бадарламалар, оларда осы рылылар жнінде барлы апарат болады. Операциялы жйе осылатын рылылармен оларды драйвері арылы атынасады. Мысалы, ОЖ винчестерге белгілі бір мліметтерді оып алуа команда береді. Ал винчестерді драйвері моторды осуа, бастиекті жадты белгілі жеріне келуге жне оып шыуа команда береді. ОЖ-ні драйвер арылы жмыс істеуі осылатын рылыларды дайы ауыстырып жне жаалап отыруа ммкіндік береді.

Тртінші тараудан бастап сендерді кейбір олданбалы: WordPad, Калькулятор, Раіnt бадарламаларымен таныстырамыз. Олар WINDOWS-ты рамына кіреді, сондытан оларды оны олданбалары деп атайды. Осыан байланысты WINDOWS'98-ді біріктірілген жйе деп атайды, себебі бан операциялы жйе блігінен баса да олданбалы бадарламалар кіреді.

Бадарламалау жйелеріні рамына бадарламалау тілдері жне арнайы бадарламалар кіреді, оларды кмегімен рылан бадарламалар компьютерді жадына енгізіледі, тзетіледі, тестіленеді жне орындалады.

Жйелік бадарламаларды кбінесе бадарлама рушылар (бадарламалаушылар) пайдаланады.

Бадарламалау тілдері те кп. Мысалы, Паскаль, Бейсик, СИ, Фортран, Кобол, Пролог, Ассемблер, ПЛ-1 таы басалар. Осы тілдерде бадарламалаушылар бадарламалар жазады жне арнайы жйемен, бадарламаларды кмегімен оларды ндейді, тексереді жне олдануа дайын трге келтіреді.

Апарат компьютерді ішкі жне сырты жадында саталады. Компьютерді ішкі жады негізгі болып табылады. Оны кп жадайда оперативті жад деп атайды. Компьютерді сырты жады апаратты кп мерзімге сатауа арналан, ол иілгіш жне атыл дискілерде, магаитті таспаларда, оптикалы жне магнитті-оптикалы дискілерде орналастырылады.