Халыаралы валюта-экономикалы атынастарды дамуын мемлекеттік реттеудегі жоспарлауды рлі
Жоспарлау елді экономикалы міндетерін барынша тиімді шешуді амтамасыз ететін СЭБ ылыми негізделген жоспарын ру шін алышарт жасайды.Кп нсалы болжамды есептер негізінде отайлы нсаны тадау жзеге асырылуы тиіс.
Экономиканы басаруды барлы дегейінде СЭБ жоспарларын сірлеген жне нім жеткізуге халыаралы шарттар мен келісімшарттарды жасасу туралы шешм абылдаан кезде экономикалы тиімділік есептерін жргізу ажет.
СЭБ тиімділігі крсеткіштер жйесімен сипаталады..Ел клемінде ол экспорт пен импортты ЖІ-ге атынасы ретінде аныталады.Одан баса,СЭБ тиімділігі елді сырты сауда сальдосыны клемі бойынша бааланады жне экспорт рылымымен сипатталады.Экспортта шикізатпен жартылай фабрикаттар аншалыты кп болса,елді халыаралы ебек блінісіне атысу дрежесі соншалыты тмен.Сырты сауданы бюджеттік тиімділігі мен халышаруашылы серіні,негізгі тауарлар мен тауарлы топтарды экспорты мен импортыны крсеткіштері жекелеген елдер бойынша есептеледі.Есептер жекелеген тауарлар клемі мен валюталы ны бойынша жргізіледі.
Сырты сауданы сері лтты валютадаы нім импортыны ны мен экспортты німді ндіру мен ткізу шыындарды німді экспорттау шыындарына ара-атынасы арылы есептеледі.
Бюджеттік тиімділік сырты сауда мен ішкі баалардаы экспортталатын жне импорталатн тауарлар ныны ара-атынасы трінде есептеледі.
Экспортты німді ндірушілер сері мына формуламен есептеледі есептеледі:
=В-Ш
мндаы,В-німді экспорттаудан валюталы тсім;Ш-экспортталатын німде німді ндіру мен ткізу шыгындары.
німді экспорттау тиімділігі Т валюталы тсімні экспорт шыынына ара-атынасымен аныталады:
Т=В/Ш
Егер сер крсеткіші о шама болып,Т>1болса,онда нім экспорты экономикалы тиімді.
Импортты тауарларды ттынушылар сері мына формула бойынша есептеледі:
=Ш-В
мндаы,Ш-импортты алмастыратын тауарлар ндірісіні шыыны;В-импортты тауарларды сатып алуды валюталы шыыны.
німді импорттау тиімділігі мына формуламен аныталады:
Т=Ш/В
Егер нтиже о жне Э>1 боса,онда импортты тауарларды пайдаланан тиімдірек.
Егер елде ндірісі игерілмеген арнайы машиналар мен жабдытарды импорттау кзделсе,мндай жабдыты импорттауды экономикалы сері німді ндіру шыынына азайтылан осы жабдыта нім шыарудан алынан тсіммен аныталады.
Баылауа арналан сратар
1. Мемлекетті сырты экономикалы саясатын алыптастыру негіздері жне оны жзеге асырудаы жоспарлауды рлі
2. Халыаралы сауданы суі, ндірісті интернациялануы мен экономиканы жаандануы жадайында сырты экономикалы байланыстарды жоспарлау.
3.Халыаралы ебек блінісіні артышылытарын барынша тиімді пайдалану масатымен мемлекет мемлекет андай шаралар жйесін зірлейді
4. Квоталау мен лицензиялау сырты саудада андай масатты кздеуі ммкін
Таырып. леуметтік инфрорылым салаларыны дамуын жоспарлау
Дріс масаты:леуметтік ріс: трын й-комуникалды шаруашылы, халлыа мдени-трмысты жне сауда ызметін крсету – салаларыны негізгі крсеткіштерін жоспарлауды мегеру
Негізгі сратары:
8.1 леуметтік ріс жне сауда ызметін крсету салаларыны негізгі крсеткіштеріні ерекшеліктері
8.2 Денсаулы сатау мен білім беру салаларыны негізгі крсеткіштер жйесі
Леуметтік ріс: трын й-комуникалды шаруашылы, халлыа мдени-трмысты жне сауда ызметін крсету – салаларыны негізгі крсеткіштеріні ерекшеліктері
Адамзат зіні тіршілік рекеті барысында материалды ндылытар жасаудан баса тамаа, киімге жеткілікті анааттандыру бойынша, білім дегейін арттыру, денсаулыын ныайту жне т.б. бойынша кптеген трлі рекеттер атарады. Тиімді сер тланы материалджы жне рухани мдделерін амтамассыз етуден тратын жмыс трлерін ттынушылы ызметтер ретінде жіктеу мен есептеу абылданан. Оларды кп блігі халыты мадай алды мірлік ажеттіліктерін анааттандырады жне тптеп келгенде жмыс кшіні дайы ндірісіне жрдемдеседі.
ызмет крсету рісіні салалары халлыа ызмет крсетеді: халыа білім беру, мдениетпен баралы апарат ралдары, денсаулы сатау, дене шынытыру мен леуметтік амтамассыз ету, трын й-коммуналдышаруашылыпен халыа трмысты ызмет крсету. Одан баса, халыа ызмет крсету рісіне материалды ндіріс рісіне жататын ызметті кейбір трлері осылады: сауда мен оамды таматандыру, ызмет крсетуді ндірістік трлері – трмысты машиналарды, аспаптарды жндеу, жиаз жндеу мен жасау, киім мен ая-киімді жеке тігу, химиялы тазалау мен бояу.
ызмет крсетуді згешелігі оларды ндіру мен ттыну дерісі уаыт бойынша сйкес келетіндігінде, осыан орай оларды жинатауа болмайды, олар ттынушылар бар жерде жасалуы тиіс. Сондытан ттынушылы ызметтерді ндіретін салаларды дамуын болжау мен жоспарлау, мемлекеттік реттеу жйесі орталысыздандырылан, яни негізінен областы, алалы жне ауданды басару органдарымен жзеге асырылады, ттынушылара барынша жаындатылан жне жергілікті жадайларды ескереді.
ызмет крсету рісіні ерекшелігі оны негізінен экстенсивті жолмен дамитындыы болып табылады. Егер материалды ндірісте нім сімі кбіне ебек німділігіні, яни интенсивті факторларды, суі есебінен жзеге асырылса, ызмет крсету рісінде ызмет клемін рістету негізінен жмыс істеушілер санын арттыру есебінен жргізіледі. Аылы ызмет жасайтын салаларда ебек німділігін арттыру, е алдымен, халыа ызмет крсету сапасын жасарту мен крсетілетін ызмет тізбесін кеейтуден байалады. Осыан орай келешекте де ызмет крсету рісіні дамуын аталмыш салаа осымша жмыс кшін атыстыруа негізделетін болады. Бл сіресе білім беру, денсаулы сатау, леуметтік амтамассыз ету секілді салалара атысты.
Халыа ызмет крсету рісіні жмыс істеуі мен дамуын жоспарлау салаларды ерекшеліктерін ескере отырып жргізіледі.