Экологиялы генетикада олданылатын дістерге тоталыыз.

сімдіктер генетикасы жоары сатыдаы сімдіктерді тым уалауы жне згергіштігі туралы ылым; генетика саласы. сімдіктерді генетик. трыдан зерттеуді бірнеше дісі бар: моносомды талдау р хромосомны тым уалаудаы жне сімдіктер белгілеріні ртрлі дамуындаы рлін анытау; экспериментті мутагенез сімдіктерді тиімді жне нды мутантты формаларын алу; будандастыру жне будандарды мейоздаы хромосом конъюгация талдаулары сімдіктер эволюциясын зерттеу; алша будандастыру жне цитогенетика дістерін бірге пайдалана отырып, хромосомдарды рылысы мен саныны згеруіне байланысты трлі тым уалайтын ауруларды анытау; апомиксис сімдікті зін-зі рытандыра алмауы.сімдіктер генетикасында молекулярлы биологияны дістерін (ДН, ДН - РН, т.б. будандастыруды) олдану гендерді састыру, ошаулау, кейін оларды клондау жмыстарын жеілдетті. Популяциялы генетика мен биометрияны дістері белгіні жалпы фенотиптік згергіштігінде, оларды тымуалаушылы асиетіні негізі (генотиптік) мен сырты орта серімен абылданан белгілерін (паратиптік) ажыратуда олданылады. Бл олдан срыптауды тиімділігін кшейтеді. азастанда сімдіктер генетикасы жніндегі ылыми-зерттеу жмыстары азУ-да генетика кабинеті (1939), оны негізінде дарвинизм жне генетика кафедрасы ашыланнан кейін (1948) басталды. азастанды алымдар алша будандастыру, экспериментгі мутагенез, полиплоидия, гетерозис, цитогенетика салалары бойынша зерттеулер (К. Мыбаев, Ф.М. Мухамедгалиев, Г.З. Бияшев, Н.Л. Удольская, Р.А. Оразалиев, т.б.) жргізді. Трішілік жне алша будандастыру, срыптау арылы днді жне техникалы даылдарды баалы сорттары алынды. Академик М.. Айтхожинні басшылыымен сімдіктерді молекулалы биологиясы саласында іргелі зерттеулер жргізілді. Жгері, асбрша, арпа, арабидопсисті (орамжапыра тымдасына жататын «сімдік дрозофиласы» не генетикалы зерттеулерді нысанды лгісі) будандастыру арылы оларды гендеріні орнытылыы аныталып, соны нтижесінде хромосомдарды генетикалы картасы жасалды. Жгері мен бидайды мутант сорттары жне сортаралы будандары алынды. сімдік геномыны функциялы згеруіні задылыы аныталуда. Жмса бидайды цитогенетикасы зерттелуде (К.. Шулембаева). Copra кезде, сіресе, экологиялы жне радиациялы генетикаа (А.Б. Бигалиев) кп кіл блінуде.

55.Хромосомалы ауруларды жазып крсетііз.Хромосомалы аурулар геномды (хромосомалар саныны згеруі) жне хромосомалы (хромосомалар рылысыны згеруі) мутациялара байланысты алыптасады. Жиі кездесетін хромосома ауруларыны атарына трисомиялар жатады. Бл кезде хромосома жптарыны бірінде осымша 3-хросома пайда болады. Мысалы, Даун ауруында аутосом. 21-жп бойынша трисомия болса, Патау синдромында 13-жпта, Эдварс синдромында 18-жбында болады. Гаметогенезде мейозды блінуді бзылуына байланысты йелдерде жынысты X - хромосомаларды біреуі болмаса, Шерешевский-Тернер синдромы, керісінше бір хромосом арты болса - трипло-Х (ер адамдарда Клайнфельтер) синдромыны алыптасуына келеді. Жасы 35-тен асан йелдерді бала ктеруінде нрестелерді хромосом. аурумен туу ауіптілігі жоары болады.

Мультифакторлы аурулар бірнеше генні мутацияа шырауы мен зара рекеттесу нтижесінде, ауруа бейімделуі артан кезде жне оршаан орта факторларыны серіне байланысты туындайды. Мндай аурулара подагра; ант диабеті; гипертония; асазан жне ішекті ойы жарасы; атеросклероз; жректі ишемия ауруы, т.б. жатады. Ткым уалайтын ауруларды бл тріні пайда болу себебі лі толытай аныталан жо. Тым уалайтын ауруларды клиникалы жіктеу патологиялы згерістерге шыраан органдар мен жйелер бойынша жргізіледі. Мысалы, жйке жне эндокриндік жйені, ан айналым жйесіні, бауырды, бйректі, теріні, т.б. орган- дарды тым уалайтын аурулары деп жіктеледі. Республикада тым уалайтын ауруларды анытау, емдеу жмыстарымен иеврология, терапия, хирургия клиникалар мен ауруханалар айналысады.