Жартылай толын потенциалы (Е1/2) деп – диффузионды шектік ток мніні жарты шамасына сйкес келетін мнді айтады.

Жартылай толын потенциалын суреттегі ОС полярограммасынан анытайды. Полярограмманы ОА жне ВС баыттарыны крт згеру тсынан жанама жргізіп А жне В нктелерін табады. Осы нктелер арылы абцисса осьіне параллель І_d B жне АN тзулеріні ара ашытыы -ты (BN) анытайды. (BN) тзуіні дл ортасы L- нктесі арылы DL тзуінін жргізіп Д –нктесінен ДК перпендикуляр тсіреді. К- нктесінде жартылай толын потенциалын E_1/2- мнін береді.

Тепе- тедік кйдегі электродты былыстар шін Е_1/2- стандартты электродты потенциалы Е^о мнімен сйкес келеді.

 

Жартылай толын потенциалы тотысызданатын ионны табиатына туелді, ал еріген затты концентрациясына туелсіз. Зат рамын талдау тсілінде алдын ала белгілі иондара табылан Е_1/2 мндерін, зерттеліп отыран Е_1/2 шамасымен салыстыру арылы анытайды. Ерітіндіде тотысыздана алатын бірнеше зат (ион) оспасы бар болса, онда оны рбірі зіне тн Е_1/2 сай толын трін береді.

Тотысыздану нтижесінде полярографиялы толындар суреттегіден шамалы згешелеу болады. Осы згешеліктерді тудыратын себептерге тмендегілерді жатызуа болады:

1. Ерітіндіде еріген оттегіні тотысыздануы. Полярограммада

Е_1/2 мндері- 0,05жне 0,05В болатын екі толын пайда болады.

Бірінші толын тмендегідей электрохимиялы згеріс серінен туындайды:

 

О₂+2Н⁺+2еà Н₂О₂; _(рН<7)

О₂+2Н₂О+2еà Н₂О₂+ 2ОН; (рН>7).

 

Екінші толын пайда болуына тмендегі згерістер сер етеді:

 

Н₂О₂+2Н⁺+2еà 2H₂O; (рН<7)

H₂O₂+2eà2OH ; (рН>7).

 

Оттегі тотысыздануынан пайда болан тоты ескермеске, заттарды анытауда ателіктерге жол беріледі, сондытан ерітіндіні оттегіден инертті газдарды ткізу арылы тазартады. Сілті ортада натрий сульфитін осады:

 

2SO₃^2-+O₂ -> 2SO₄^2-

 

1. алды токты сері. алды ток, ерітіндіні электролизге дейін

ластануынан пайда болады. алды токты шамасы аз болып, полярограмма алуа кедергісін келтіргенімен, сйытылмаан ерітінділерде J_d мнін анытауда ескерген жн.

2. Полярограммада максимумдарды пайда болуы. Белгілі потенциал

Шамаларыны аралыында диффузионды токтан мні жоары ток кші пайда болады да, потенциалды одан рі згерткенде, ток кші крт азайып, диффузионды ток шамасына тееледі. Аталан кріністі пайда болуы- сынап тамшысыны озалуынан жне олар таманда, ерітінді араласуынан иондар озалысыны жылдамдыы артуынан туындайды. Бл арада, сынапты беттік керіліс шамасы, тамшыны аып шыу жылдамдыы, брі де полярографияа сер етеді.

3. Сынап тамшысыны беті дайы згеріп отырады. Тамшы пайда бола бастаан кезде, оны бет ауданы да лаяды жне осыан арайлас ток кші де артады. Тамшы зілген мезетте, ток кші нольге дейін тмендейді де, жаа тамшы пайда болу барысында айта артады. Міне, осы себепті, полярографиялы толын сызыында тербелістер пайда болады, яни осцилляция былысы орын алады.

 

Ерітіндідегі ионадарды электр тогыны серінен жылжулары электрода келуі кптеген факторлара байланысты болады: электродар арасындаы потенциалдар айырмасына анализделінетін ионны диаметрі мен зарядына, оны ерітіндідегі концентрациясына жне т.б. Сондытан, иондарды тасмалдануына электр тогы сер еткендіктен, ол полярографиялы анытауды жне талдауды жргізуді иындатады.

 

Полярографиялы ондыраны сызба нсасы:

1. Аккумулятор

2. Реохорд

3. Вольтметр

4. Жылжымалы контакт

5. Катод

6. Анод

7. Электролиздер

8. Микроамперметр

 

Біра анализделінетін ерітіндіге баса аныталатын заттарды ыдырау

потенциалдарынан жоары айырымды осымша бейтарап электролит осылу ажет. Ол кезде бейтарап электролит катиондары да катода арай жылжиды, біра олар электрод ерітінде тотысызданбайды. Сонымен, аныталатын затты иондарыны ток тасымалдайтын лесі азаяды.

Ток серінен анализденетін затты иондарыны жылжуын жою шін ерітіндіге осылатын индиферентті тз ерітіндісін полярографиялы фон немесе жай ана фон деп атайды. Полярографиялы фон ерітіндісі ретінде сілтілік металдар тздарыны ерітіндісін алуа болады жне бларды концентрациясы аныталатын зата араанда елу- жз есе арты болуы шарт. Осы полярографиялы фон ерітіндісі нтижесінде жйе кедергісі кеміп иондарыны миграциясы баяулайды. Электролизге шырайтын зат иондарыны тасымалдануы диффузия срінен жзеге асады.

Анализ жасаудыалдында зерттелген затты ерітеді. Полярографиялы анализ жасауа кедергі келтіретін элементті потенциалына жаын потенциалда тотысызданатын оспаларды бліп алады. Сонан со, сутек немесе баса инертті газдар жіберу арылы электролиттегі еріген катодта тотысыздана алатын оттекті ыыстырып шыады. Сілтілік ерітінділерге Na₂SO₃ осады.

 

 

Анализге дайындалан ерітіндіні электролизге йып, траты ток кзіне осып біртіндеп потенциал шамасын арттырады да, потенциалмен ток арасындаы згерісті жазып алады.

Полярографиялы млшерлік анытауларда калибрленген исытар, стандарт дісі немесе осу дістері олданылады.

Калибрлеу исытары дісін олдананда стандартты лгілерді бірнеше полярограммасын жазып алады. Толын биіктігі жне концентрациясы С арасындаы байланысты крсететін калибрлеу исытары жасалады. Белгісіз затты толын биіктігі бойынша калибрлеуші графикпен оны концентрациясын мына тедеумен есептейді:

 

С_{х х}

^______ = ^______

C_CT h_CT

 

 

 

осу дісі бойынша анализдеуге электролизге белгілі клемде анализденетін ерітінді йып, аныталатын затты толынын _А алады. Содан со, ерітіндіге 1-3 мл аныталатын затты стандартты ерітіндісін осады. Сйтіп екеуіні осындысы болатын жалпы толын _ж алынады. Белгісіз концентрациясы (мг/мл) тмендегі тедеу бойынша анытайды:

(_СТ=h_ж-_А)

 

С_{х х}

^______ = ^______

C_CT h_CT

Мндаы: _ж- стандартты ерітіндімен анализденетін ерітінді оспасыны толын биіктігі;

С_СТ- электролиздегі ерітіндіге осылатын ион концентрациясы;

 

С_СТ*V_CT

C_{CT =} ^{_______________}

V_CT+V_A

 

Мндаы: V_CT- электролиздерге осылан стандартты ерітінді млшері,мл;

V_A- электролиздердегі зерттелетін ерітіндіні клемі, мл;

С_СТ- стандартты ерітіндіні бастапы концентрациясы.