Батысты леуметтік психологияда аттитюдті зерттеуді кезедері
Батысты леуметтік психологияда леуметтік бадарлау деген сзді орнына “аттитюд” термині олданылады (аылшын сзі). Ал бадарлау деген сз аылшын тілінде “set” деп аударылады (Д.Н.Узнадзені берген анытамасына маыналас).
Батысты леуметтік психологияда аттитюдті зерттеуді трт кезеі бар:
1918 жылы осы терминні енгізілуі, екінші дниежзілік соыса дейінгі кезе (бл кезеде мселені маызы мен атаы жне оны зерттеу процесі седі);
1940-1950 жж. (кптеген тыырыты жадайлара байланысты мселені зертттеуді тмендеуі);
1950-1960 жж. (мселеге ызыушылыты жандануы, жаа идеяларды пайда болуы, біра мселені зерттеуді кризистік жадайда екендігін мойындау);
1970 ж. (кптеген арама-айшылытар серінен аны тоырау).
1918 жылы У.Томас жне Ф.Знанецкий польшалы шаруаларды бейімделуін зерттеп, Еуропадан Америкаа эмиграцияланан екі туелділікті тапан: индивидті леуметтік йымдастыруа туелділігі жне леуметтік йымдастыруды индивидке
туелділігі, бл екі туелділіксіз адаптация процесін сипаттау ммкін емес. Бл туелділіктер брыны тла мен оам байланысыны модификациясы болан. У.Томас пен Ф.Знанецкий сипатталан туелділіктерге “леуметтік ндылы” (леуметтік йымдастыруды сипаттау шін) жне “леуметтік бадарлау” немесе “аттитюд” (индивидті сипаттау шін) тсініктері арылы сипаттама бергісі келді. Осыдан бастап леуметтік психологияда жаа “аттитюд” термині пайда болды.
Аттитюд ашыланнан кейін оны зерттеу процесі арынды сті. Аттитюдті кптеген анытамалары пайда болды, оларда арама-айшылытар кездесетін. 1935 ж. Г.Олпорт аттитюдті зерттеуге байланысты маала жазып, оны ішінде аттитюдке берілген 17 дефиницияны крсетті. 17 анытаманы ішінен барлы зерттеушілерді ойлары тоысатын 5 анытаманы бліп ашып тсіндірді:
а) сана мен жйке жйесіні белгілі бір алпы;
) реакцияа дайын екендігін білдіруші;
б) йымдастырылан;
в) алдыы тжірибе негізіндегі;
г) іс-рекетке динамикалы жне баыттаушы ретінде сер етуші.
Аттитюдті теориялы негізін жасау шін зерттеулер жаласа берді. Оны ызметі мен рылымы зерттеле бастады.
Дем беру шеберлігіні тарматары
1.Адамдармен келісе білуді йрену жне оларды ылыын малдау
2.Сіз баса адаммен келіскен жадайда олара осы туралы айтыыз
3.Дауларды діл шешііз
4.Келіспесеіз тура айтыыз
5.ателік жіберсеіз батыл мойындаыз
6.Адамдармен таласудан аула болыыз
6.
Гіме жргізу тртібі
зілдесу,Сраты згеше ру, Кзбен байланыс, ткір сз олдану, Іскер сипат, Мселе талылау, имылды адаалау, Балама сра оймау, Сйлегенін кту, ашытыты сатау, Кешірім срауа болады жалынбау керек, гімеге тарту, Ашы сра ою, Масатты сра ою
Оам психологиясы
Жйе растыратын абат оам психологиясыны сапалы ерекшеліктерін білдіреді жне оны ттастыыны негізгі ерекшелігін анытайды. Бл абат консервативтілікті жне згерістерді иындыына, за тарихи тжірибелер мен тжырымдара атты берілген. Олара оамны ызыушылыы, ажеттілігі, сенімі, мраттары, есі, нанымдары, дстрі, салттары, оам пікірлеріні ауысуы, кіл-кйі, шешімдері, т.б. жатады.
оамды сана - леуметтік болмыс пен трмыса, оршаан лемге индивидті сапалы трдегі тсінігі мен атынасы. Олар техника жне ылым жетістіктерінде, идеологияда, оамды пікірлерде, мойынснатын мінез-лы нормаларында, оамды мраттарда, сенім-нанымдарда, нды аыл-ойларда (маал-мтелдерде), тсіну крсеткіштері мен оиаларды баалауда, жалпы негізгі тсініктер жйесінде крінеді.
оамды зіндік сана – халыты оам ретінде психологиялы зін-зі теестіруі, бл баса мемлекет халытарына араанда зіні ттастыымен, ерекшелігімен сипатталады. Тадыры мен з міріні састыы, зіні кшті жне лсіз жатарына, оамды ажеттіліктері мен ызыушылытарына зіндік баа беруі.
Психологиялы-рухани мдениет халыты ммкіншіліктері мен рухани кштеріні тарихи даму дегейімен, ндылы мдениеті, атынастары, мінез-лы нормалары, ойлары, адамгершілігі, трбиелілігі, тілі, лтты белгілері (туы, нраны, елтабасы, жалауы, дстрі, салты, рміздері), нер мдениеті, леуметтік, саяси, ыты, т.б. компоненттерімен аныталады.
Халы ділі (менталитет) – тарихи алыптасан психологиялы ойлау тсілі, ойлау бейнесі, баалары, рухани баыттары, деттегі леуметтік ызыушылытары мен таламдары.
14. ²î¹àì ïñèõîëîãèÿñûíû» º½ðûëûìû [5, 174]
оамдаы леуметтік психологиялы хал-ахуал – халыты міріне жне іс-рекетіне, оны топтарына, азаматтарына олайлы немесе олайсыз оамды психологияны кріністері.
оамды белсенділік - леуметтік трыдан бааланатын жне топты немесе тланы ызыушылытарын, баыттылыын амтамасыз ететін халыты мінез-лыны шынайы тжірибесі.