Дау-дамайды пайда болуы ,дамуы жне оларды шешу жолдары

Дау-дамай дегеніміз - арама-арсы баытталан масаттарды, ызыушылытарды, станымдарды, ой-пікірлерді, ндылытарды атыысы. Баса сзбен айтанда, дау-дамай - екі не одан да кп индивидті немесе топты арама-арсы жаты белгілі бір масата жетуіне, ызыушылыыны анааттандырылуына дейі бгет жасау немесе оны кзарасын, леуметтік станымын згерту процесі.

Дау-дамайды тудыратын немесе з еркінсіз осындай жадайа тап болатын адамдар мселені тез арада зіне тиімді етіп шешкісі келеді. Осы жерде “дау-дамайды шешуді жолдары андай?” деген сауал пайда болады.°р адам зіні мірлік жинаан машыына байланысты, з пайымдауына байланысты кездесіп жатан конфликтіні з кзарасы трысынан шешеді. Адамзат з тарихында конфликті тудырып, сосын оны шешуден бірталай машы жинаан. Аталан мселені зерттеп, оны жинатау ХХ асырды соына арай жаа бір білімні саласы - конфликтологияны пайда болуына ыпалын тигізеді.Конфликтологияны басты міндеті - тек танымды теориялы дегейде ана емес, тжірибеде адамдара конфликтілі жадайлармен не істеу керектігін тсіндіріп беру.“Егер сізді міріізде конфликт болмаса, ан соуыыз бар ма - соны тексеріп крііз”, – дейді У.Диксон. Адамны леуметтік ортада мір сруі, р трлі рекет трлерімен шылдануы немі оамдаы зге адамдармен тыыз арым-атынаста болып отыратындыын крсетеді.Дау-дамай, бір-бірімен ренжісу рбір адамны зіндік кісілігін, талап-тілегін згелерді мойындауын, онымен санасуын талап етуін туады. Осы баытта рбір адам зіні баса адамдар алдындаы мтаждыын анааттандырып, згелерге бойындаы кш-уаты мен абілетін крсеткісі келеді. Адамдар арасындаы кнделікті арым-атынаста бір-біріні кем-кетігі мен мінезіндегі жаымсыз ылытарын бетіне айту, не бтен адамдар арасында шкерелеу оны наразылыы мен ренішін тудырады. Дау-дамай субúектісіне оан атысушы индивид, топ не йым жатызылады. Дау-дамай затына наты материалды жне рухани орлар, анааттандырылмаан ажеттіліктер, тілектер, зара рекеттесу субúектілеріні ызыушылытары жатады, яни ол дау-дамайды не шін пайда боланын крсетеді. Дау-дамайлы атынас деп субúектілер арасындаы зара рекеттесуді формасы мен мазмнын жне оларды (субúектілерді) дау-дамайды аяталуы масатында жасаан іс-рекеттерін айтады.Дау-дамайлы жадаят - наты уаыт мерзімінде дау-дамайды дамуы. Дау-дамайды себептеріне арама-айшылыты рши тсуіне, дау-дамайды пайда болуына келген шарттар, жадайлар жатады. °рбір дау-дамайды уаытына жне кеістігіне байланысты сипаты бар. Дау-дамайды кеістіктік сипаты: дау-дамайды пайда болу жне кріну сферасы; пайда болу себебі мен жадайы; кріністі наты формасы; дау-дамайды нтижесі; дістері мен рекеттері (субúектілер олданатын). Дау-дамайды уаытты сипаты: дау-дамайды затыы, жиілігі, айталануы, р субúектіні дау-дамайа атысу мерзімі жне дау-дамайды р даму кезеіндегі уаыт крсеткіштері. °р дау-дамайды зіндік даму динамикасы бар жне ол мына кезедерден трады:дау-дамайа дейінгі арым-атынастар, шешілмей жатан мселелерді жиналып кбеюі, арым-атынасты кернеуліктері;арама-айшылыты рши тсуі, арым-атынаста траты жаымсыз (негативті), кейде агрессивті психологиялы жадайды болуы;дау-дамайлы жадаят, оиа, субúектілер арасындаы тсініспеушілік жне ашы трдегі дау-дамай;дау-дамайды шешілуі;

дау-дамайдан кейінгі кезе, дау-дамайа атысушылар арасындаы арым-атынасты жаа мазмны мен сипатыны пайда болуы

Арым-атынас

7кезенен трады

1.арым-атынаса тсу ажеттігі

2)арым-атынас жадайы мен масаты

3)зімен арым-атынаса тсетін адамны тласын бадарлау

4)

4.Конфликтогенні типтеріКонфликтогенні типтері

Конфликтогендерді ш типке бліп арастыруа болады:

1) біреуден асып тсуге мтылу;

2) агрессияа бой ру;

3) эгоизмге бой ру

Оппонентпен жмыс істеген кезде леуметтік ызметкер оны р трлі мінезіне дайын болып, агрессивті, эгоистік немесе жалан мейірімділікті крсеткенде, оны манипуляциясына тспеу ажет. Екіншіден, зіні эмоциясын азайтып, мселеден шыу жолын іздестіруге назарын аударту шарт.

Мселені талылау кезінде иындытар туса, уаытша зіліс орнатып, жадаята сырттан арап кру керек. Тжірибе крсеткендей, арсы жа буыранан эмоциясын крсетіп, агрессивті болса, леуметтік ызметкер оан еш реакция бермей, з ойымен жадаяттан ауып, баса нрсені ойлап, оппонентті жаман сздерін ойша кішірейтіп, зін-зі стауы керек. Осындай жадайда оппонентті талаптарын анааттандыруа таы бір жол табу шін леуметтік ызметкер оан бірнеше сратар ояды: “Былай істесек алай болады?”, “Неге осы шешімді абылдадыыз?”

12.

1.Эрих Фромны негізгі кзарастары мен станымдарыЭрих Фромм 1900 жылы Германияда, Франкфуртта дниеге келді. Фромм жанясыны жадайы керемет емес еді, ол зіні ата-анасын “те тынымсыз”, ал зін “сондай шыдамсыз бала” деп суреттейді. Еуропада бірінші дниежзілік соыс рті ттананда, Э.Фромм он трт жаста болатын. Ол ару алып, соысуа лі жас болса да, зін оршаан атыгездік пен иррационалды мінез-лыа та алды. Кейіннен ол: “Мен осы соысты алай басталанын, адамдар тобырыны иррационалды мінез-лын жне лемні аста-кесте кйін, лттар арасындаы тсіністікті білуге мартан жас адам едім”, деп жазды. Осы сратарды жауабына З.Фрейд пен К.Марксты осан лесі кп екені байалады. З.Фрейдті ебектері оан адамдарды з мінез-лыны себебін сезінбейтіндігін крсетіп кмектесті. К.Марксты оып, ол леуметтік-саяси кштер адамдар міріне атты сер ететіндігін тсінді. З.Фрейдтен, К.Юнгтен, А.Адлерден айырмашылыы, Э.Фромны медициналы білімі болмаан. Ол психологияны, философияны, леуметтануды зерттеді. Гейдельберг университетінде 1922 жылы философия докторы деген дрежеге ие болды. Ол зіні психоаналитикалы білімін кейіннен Берлиндегі психоаналитикалы институтта жаластырды. 1934 жылы Э.Фромм лтшылды ауіп-атерден ашуа тырысып, Американы орталы штатына кшеді. Ол жеке іс жзіндегі жмыстарын Нью-Йоркта жргізе бастады. ´зіні е алашы “Бостандытан ашу” деп аталатын ебегін 1941 жарыа шыарды. Ол осы ебегінде оамды кштер мен идеология индивидиумны мінез-лы мен рылымына алай сер етіп, алай алыптастыратындыын крсетті. Келесі ебектеріні кптеп таралуына себеп болан осы баыт Э.Фромны дниежзілік психоаналитиктер ассоциациясына осылуына ммкіндік берді.

зіні махаббат теориясын Э.Фромм санасыз трдегі адамны потенциясы ретінде тсінетіндігінен бастайды. Осы процесті ол содан кейін этика, дін, дзен-буддизмдегі зіні жмыстарында жаластырып, аятайды. Ол: “махаббат - р адамны соы жне шынайы ажеттілігі, адамзат рылымындаы мселелерді жалыз дрыс жне анааттанарлы жауабы”, - дейді. Махаббат адама тн ішкі мн-маына боландытан, Э.Фромм жаа тарихнамалы принципті ала тартады: махаббатты дамуына кедергі жасайтын кез келген оам адамзат тарихындаы негізгі ажеттіліктерге арама-айшы келгендіктен, аырында руы керек дейді. Капитализм - тура осындай адамзат табиатына арама-айшы келетін оам жне Фромны пайымдауынша, зін-зі рту арылы жоалуы тиіс. Бгінгі тада махаббатты жотыын кру шін махаббат табиатын талдауды зі жеткілікті жне бан жауапты леуметтік жадай да сына алынуы ажет. Осымен, ол зіні махаббат теориясына келетін тиімді тйіндерін тжырымдайды. “Капитализм оамында жатан принцип пен махаббат принципі бір-бірімен сйкес келмейді. Капитализм махаббат емес, эгоизмді туындатады, егер бкіл оам толыымен, оны экономикалы йымдары да, р жеке адамы да зі шін ерекше дниеге ол жеткізуге тырысуа негізделсе, егер ол эгоизм принциптеріні басшылыына кнсе, онда адам сйе тра азіргі оамны шегінде алай мір среді?” - деп срайды Э.Фромм. Капитализм мен махаббат арасындаы арама-айшылы Фромды революциялы шешімге алып келді: “Адамзатты барлы мселесіні бар дрыс жауабы махаббат деп тсінетіндерді, махаббата салматы арайтындарды барлыы бізді леуметтік рылыма тиімді жне маызды згерістер ажет екенін тсінуі керек”.