Нвр Хйри ген эшли ала торган хезмт

ТП БАСМА КИТАПЛАРЫ

Шри Бану-Шрбн кыйссасы. — Чаллы, 1996. — 59 б. — 1000 д.
Ислам дине бйрмнре. — Казан: Заман, 1996. — 72 б. — 10000 д.
Ризаэддин Фхреддин срлренд трбия-хлак мсьллре. — лмт: Муниципаль институт басмасы, 2004. — 27 б. — 100 д.
Мэр ан и ТИ. Мстфадел-хбар фи хвали Казан в Болгар: Казан м Болгар хллре турында ышанычлы хбрлр / тз., кереш сз м искрмлр авт. .Хйруллин. — Казан: Татар. кит. ншр., 1989. — 415 б.— 50000 д.
Иман шартлары = Шараитуль-иман / тз., кереш сз авт. .Хйри. — Казан, 1991. —406. —5000 д.
Дин дреслеге = Учебник мусульманской веры / тз., кереш сз авт. .Хйри. — Казан (?), 1993. — 40 б. — 5000 д.
Фхретдинов Р. Болгар в Казан треклре / тз., кереш сз, искрмлр авт. .Хйруллин. — Казан: Татар. кит. ншр., 1993. — 287 б. —25000 д.
Татар тарихы: онытылмас схифлр / тз. С.Алишев, Р.мирханов, .Хйруллин. — Казан, 1994. — 253 б. — 5000 д.
Намаз. — Казан: Татар. кит. ншр., 1997. — 45 б. — 10000 д.
Акыш Г. Исемд калганнар / кереш сз авт., тз. .Хйри. — Чаллы, 2000. — 1006. —3000 д.
Фхретдин Р. Нсыйхт / кереш сз авт., тз. .Хйри. — Казан: Мгариф, 2004. —111 б. — 3000 д. Татар театры (1906-1926) / тз., гарп хрефлрен кчерче, искрмлр авт. .Хйри. — Казан: Мгариф, 2003. — 317 б. — 5000 д.
Фхретдин?. Адабе тгълим: укыту кагыйдлре / кереш сз авт. .Хйри. — Казан: Полиграфия-ншр. комбинаты, 2006. — 167 б. — 3000 д.
Фхретдин?. Ислам дине — нинди дин? / тз., кереш сз м искрмлр авт. .Хйри. — Казан: Полиграфия-ншр. комбинаты, 2006. — 158 б. — 3000 д. Фхретдин Р. Гаил. Трбияле ана. Трбияле хатын / тз., кереш сз м искрмлр авт. .Хйри. — Казан: Полиграфия-ншр. комбинаты, 2006. —122 б. — 3000 д.
Фхретдин Р. Балаларга нсыйхт / тз., кереш сз м искрмлр авт. .Хйри. — Казан: Полиграфия-ншр. комбинаты, 2006. — 280 б. — 3000 д.
Фхретдин Р. Гакыйл. Ислам дине: дп-хлак дреслре / тз., кереш сз м искрмлр авт. .Хйри. — Казан: Полиграфия-ншр. комбинаты, 2006. —122 б. — 2000 д.
Ибраимов Г. Борынгы Ислам мднияте / тз., кереш сз м искрмлр авт. .Хйри. — Казан: Полиграфия-ншр. комбинаты, 2006. — 191 б. — 2000 д.
Фхретдин Р. Нсел ыруыбыз в кыскача тарихыбыз. — Казан: Сз, 2008. — 427 б. — 1000 д.
Фхретдин Р. Ислам дине — нинди дин? / тз., кереш сз, искрмлр авт. .Хйри. — 2 басма. — Казан: Сз, 2009. — 150 б. — 3000 б.

ИАТЫ ТУРЫНДА

Мхмтов. Мирасыбызны барлаучы // Мирас. — 1992. — № 12. — 1186.
Иделбай Р. Гыйлем дигезеннн бер тамчы // Мирас. — 1994. — № 4. — 149- 1546.
диятуллинаЭ. Ургыл еллар тпкеленнн ургыл дулкыннар кага // Татар иле. — 1996. — № 38 (окт.).
3 к и е в М. Чын тарихны хбрдарлар бел // Мдни омга. — 1996. — 6 дек.
мирхановР. Гыйлем дигезеннн бер тамчы / Р.мирханов. Иманга тугрылык. — Казан: Татар. кит. ншр., 1997. — 76-93 б.
Нккаш Н. Тылсымлы ачкыч тапкан егет // Ватаным Татарстан. — 1997. — 9 дек.
мирхан Р. Эш агачы бик юмарт китерер имеш // Шри Казан. —1997. — 12 дек.
ГосманиР. Мул имешле иат // Казан утлары. — 1997. — № 12. — 172-177 б.
ХуинФ. Галим м фикер иясе//Мирас. — 1998. — № 1. — 199-1226.
Г р й Р. Аксубай // Казан утлары. — 1998. — № 8. — 96-97 б.
С а ф и н а . Тарих елъязмасын яартучы // Татар дньясы. — 2000. — 13 нояб.
Д а д и н а Ш. нвр Хйри — борынгы китаплар аркылы тылсымлы серлр, хикмтлр ачучы // Алабуга нуры. — 2002. — 7 май.
ГыйматдиноваН. Фаига // Идел. — 2002. — № 5. — 38-39 б.
ГыйматдиноваН. Крммешк салышалар // Ватаным Татарстан. — 2002. — 7 июнь. МхммтовИ. Трбия — и киркле бер эш... // Идел. — 2003. — № 7. — 206.
ХарисоваЧ. лкннрг нсыйхт // Ватаным Татарстан. — 2005. — 4 февр.
ХарисоваЧ. хлак дньясы бер китапка сыйган // Мгърифт. — 2005. — 19 февр. миноваА., ЕдихановИ. Сокланырлык фнни эшчнлек // Идел. — 2007. — № 8. —57—58 б.
Хаков В. О языке произведений Ш.Марджани и подготовке к изданию его грудов «Мустафад аль-ахбар...»: о переводе А.Н.Хайруллиным книги «Мустафад аль-ахбар...» Ш.Марджани // В.Хаков. Марджани: ученый, мыслитель, просветитель. — Казань: Татар. кн. изд-во, 1990. — С. 154-160.
АминоваА. Просветители // Идель. — 1997. — № 12. — С. 66-67.

© диплребез. Биобиблиографик белешмлек. Казан, Татарстан китап ншрияты, 2009

нвр Хйри, тулы исеме нвр Нип улы Хйруллин — татар галиме, язучы, тремче, текстолог, Татарстанны атказанган мдният хезмткре (1991), Татарстанныатказанган фн эшлеклесе (1999), Татарстанны Каюм Насыйри исемендге премиясе лауреаты (2004).

Ул 1947 елны 2 декабренд Татарстанны Аксубай районы Шрбн авылыда туа. 1966 елда Норлат районыны Колбай-Мораса урта мктбен тмамлый. 1967—1973 еллардаКазан университетыны тарих-филология факультетында укый. Аа мктпт м университетта уку елларында вакытлыча трле эшлрд трле вазифалар башкарырга туры кил: урман кисче, тракторчы, мктп укытучысы, музей хезмткре . б. 1974—1991 елларда СССР Фннр Академиясене Казан филиалы Г. Ибраимов исемендге Тел, дбият м тарих институтыны итимагый фикер тарихы блегенд хезмт ит. 1991-1995 елларда «Мирас» журналында аваплы эшлрд эшли. Бер ел чамасы Казандагы «Синдикат» акционерлар мгыятенд «Рухи яарыш» фонды директоры булып эшлгннн со, 1996 елда Татарстан Милли китапхансен эшк чакырыла м бгенге кнгч анда сирк китаплар м борынгы кулъязмалар блегенд баш фнни хезмткр булып хезмт ит. 1970 елдан башлап, тп эше белн бер к вакытта: Казан длт университетында, Казан длт педагогия университетында, Казан длт мдният м снгать университетында, Татар укытучылар белемен ктр институтында м башка уку йортларында гарп телен, иске татар телен, Ислам дине тарихын, халык медицинасы м халык педагогикасы тарихын укыта.

XIX—XX гасыр татар мгърифтчелрене м диплрене кптрле китаплары нкъ нвр Хйри тремсенд басылып чыкты. Аларны саны бернич дистг ит. Авторны з китаплары ч: Алар — «Шри Бану—Шрбн кыйссасы», «Ислам дине бйрмнре», «Ризаэддин Фхреддин срлренд трбия—хлак мсьллре». Шиабетдин Мранине «Мстафадел—хбар...» (1989), Ризаэддин Фхреддинне «Болгар в Казан треклре» (1993), шул ук галимнрне хзерге телг кчерелгн срлреннн — «Ислам дине—нинди дин?», «Дини в итимагый мсьллр», «Нсыйхт—1», «Нсыйхт—2», «Нсыйхт—3», «Трбияле бала», «ле гыяль», «Шкертлек дплре», «Укыту кагыйдлре», «Трбияле ана», «Трбияле хатын», «Гаил»; шуларга стп, Каюм Насыйри, Муса Бигиев, 3. Камали, Галиман Ибраимов, Гали Акыш, Г. Слйман, Низаметдин, М. Йортыши, М. Хсен м башка мгърифтчелрне м диплрне хезмтлре нвр Хйри тарафыннан трем ителеп матбугатта басылдылар. Согы вакытта нвр Хйри милли тарихыбызга караган иж, борынгы м ин беренче язма чыганак булып торучы — 922 елда Идел буе Болгар длтен ислам динен рсми длт дине итеп игълан итрг килгн илчелекне аваплы срктибе хмд Ибне Фазланны сяхтнамсен тп нсх кулъязмасыны факсимель кчермсеннн турыдан-туры борынгы—классик гарп теленнн бгенге татар м рус теллрен трем итеп, фнни эшкртеп матбугатка зерл белн мшгуль.

2005 елдан ул Татарстан Язучылар берлеге гъзасы.

нвр Хйри ген эшли ала торган хезмт

ТАТАРСТАН ADMIN 27.03.2013 16:02 0 ФИКЕР

Кич (25 мартта 2013) Казан каласыны Фннр Академиясе бинасында нвр Хйрине «хмд ибне Фадланны Болгар длтен килгнд язган сяхтнамсе» дигн китабын ткъдим ит кичсе булды. Ул «Сз» ншриятында басылган.

Кичне ТФА академигы, тарих фннре докторы, Казан федераль университеты профессоры Индус Таиров ачып ибрде. Зал тулы галим-галимлр. рберсене йтер сзе бар. Барысыны да келлренд — рухи ктренкелек м шатлык. Китапны аваплы мхррире — ТФА академигы, профессор Таиров И. Р. фнни мхррире — ТФАны мхбир гъзасы, профессор Хуин Ф. Ш.

«Бу — Борыгы Болгар длте башкаласы Бек Шрг (хзерге Билрг) ерак Багдадтан 921–922 елларда килгн Багдад илчелегене аваплы срктибе хмд ибне Фадлан язган сяхтнам — X гасырны беренче чирегенд яшгн кп кен халыкларны, шул исптн, безне борынгы болгар бабаларыбызны да, тарихына, тормыш-кнкрешлрен, гореф-гадтлрен, йолаларына, кием-салымнарына, ашау-эчлрен, мдниятлрен караган, дньяда сирк очрый торган тарихи кулъязма чыганак булып санала. Аны фнни м тарихи кыйммте торган саен арта бара. Китап тарихчыларга м ки катлау укучыларга ткъдим ител». Бу юллар леге китаптан алынды. Хзерге кннрд бу сзлрне кыйммте тагын да кадерлнде. Тарих тпкеленнн нур, яктылык сирпел. леге китап хакындагы галимнрне сз-бялреннн ниндидер хикмтле, пакълык, самимилек бркелгндй булды. Гасырларны салават кперлре пйдлеге шйлнде. лл хисапсыз еллар аркылы кк капусы ачылуы идеме? рхлд р кел рухият борасында йлн иде…

Аннары автор болай дип яза: «Мин бу хезмтемне гомере буе Казан длт университетында гарп теле укытып, фн, мгариф, дбиятыбыз м мдниятебез чен бик кп югары зерлекле белгечлр зерлгн, мине д шул тылсымлы гарп китаплары дньясына итклп кертеп ибргн и яраткан Остазым Лена Климулла кызы Таиевага багышлый». Мен, мгать, кемнребез бар, Аллага шкер! дибез.

Бу титаник хезмтне башкарган галим нвр Хйрине Ш. Мрани, Ризаэддин Фхреддинне хезмтлрен дньяга чыгаруына халкыбыз бик рхмтле иде, ле д рхмтле. Сзебезне ТФА академигы, ТФА вице-президенты, Казан федераль университеты профессоры Слймановны чыгыш т д самими иде. Китап галимнр — Мирфатих Зкиев, Хатип Минегулов, Нурмхммт Хисамов, Рфик Мхммтшин тагын бик кп галимнрне акыл-зиенен хрктк китерде, алар да горурланып, з сзлрен халыкка иткерделр. Алла боерса, нвр Хйри Г. Тукай блген ткъдим ителерг, м аа академик исеме бирелерг тиеш дип уйлыйм.

Безне 16нчы бйге-конкурсыбызда миллтебез килчге булган иче балаларга ошбу мгелек, тархи китап блк ит алсак иде дигн сзлр белн, нвр Хйриг, гаилсен херле гомер, херле сламтлек телп, сземне тмамлыйм. Берг булыйк!

«Иман» мркзеннн «Мслим» гите баш мхррире

лмира дия.

Халкым минем

Музейлар кне уаеннан Урмышлы мктбенд ткрелгн “Халкым минем” дип аталган фнни-гамли конференция тарихи-мдни мирас елына багышланды.

Кичд Казаннан мртбле кунаклар – галим нвр Хйри, Филс Арсланова, Лениногорск м лмт районы мктбе татар теле укытучылары, “Чишм” дби берлшмсе иткчесе Рсим Хбибуллин м авыл халкы катнашты.

Кич Изге Корън елына багышланган схифдн башланып китте. Мктп укучылары Илназ Бширов, Илфат Фсхетдинов, Динара Хлимова, Регина Влиева Корън аятьлрен укыды. Тарих укытучысы Резид Схабетдинова Корън китабыны тарихы белн таныштырды. Изге Корън, аны халкыбыз тарихында тоткан урыны турында кунакларыбыз – Татарстанны атказанган фн эшлеклесе, Россияне м Татарстанны атказанган мдният хезмткре, Кол Гали, Каюм Насыйри, Ризаэтдин Фхреддин исемендге блклр иясе галим нвр Хйри, “Чишм” дби берлшмсе иткчесе Рсим Хбибуллин, авыл мчете имамы Шит Сйфуллин тылаучыларны яа мгълматлар белн баетты, яшь буынны иманлы булып срг, Корън кушканча яшрг ндде.

Тарих елы кысаларында республикада “Батырша елы” да игълан ителгн иде. Халкыбызны милли герое – Батырша исеме укучыларга таныш. з вакытында китап авторы якташ язучыбыз мит Рхимов “Батырша” исемле яа басылып чыккан романын мктп коллективына блк итеп, болай дигн иде: “Батырша рухы ташламасын сезне!”

– Бгенге мктпт Батырша рухын яштне ничек алыйсыз? – дигн сорауга мктп укучылары:

– Ул – белемг омтылыш, остазларны хрмтл м хрмтле остаз булу, мктплр салдыру м з миллтене яшт, – дип авап бирделр.

Кренекле мгърифтче Риза Фхреддинне мирасы халык педагогикасында трбияне милли кодексы булып тора. “Бу мирасны йрн моннан ун еллар элек мктпт “Ак калфак” кызлар оешмасын булдырырга ярдм итте,”-диде башлангыч сыйныф укытучысы Резид Хсншина. Резид ади кызы трбия эшенд мшр галим мирасын уышлы м актив кулланучы йдп баручы укытучы. Мктпне бу лкдге эш трибсе белн таныштыргач, ул сзне Риза Фхреддин мирасын халыкка кайтаручыларны берсе – галим нвр Хйриг бирде. Аны чыгышын тылаучылар мшр мгърифтчене тормыш юлы, эшчнлеге, мирасы турында яа мгълматлар белделр, халкыбыз мирасыны зур бер юнлеше белн таныштылар, миллтне укымышлы шхеслре чен горурлык хислре кичерделр. IV сыйныф укучылары “Трбияле бала” китабы буенча чыгыш ясады.

Татар халкыны трле тбклрен сибелгн вкиллре, аларны эшчнлеге турында Татарстанны атказанган снгать эшлеклесе Филс Арсланова сйлде.

– Кайда яшс д з йзен, милли холкын югалтмый халкыбыз, – диде ул з чыгышында.

Читт яшче татарлар тормышын чагылдырган китабы белн таныштырды.

Бу кнне кичд катнашкан барлык кунаклар мктп китапхансен кпсанлы китаплар блк иттелр.

Кичд лмт районы Киччат авылында урнашкан Р.Фхреддин музее директоры, филология фннре кандидаты Дилр Гыймранова, лмт шрене 9нчы мктбеннн директор урынбасары Глия амалиева з чыгышларында халкыбызны рухи-мдни мирасын барлаган, яшткн галимнрг, бу мирасны яшь буынны трбиялд даими кулланышка керткн мктп укытучыларына рхмтлрен иткерделр.

Керкле мктбене татар теле м дбияты укытучысы Сгъд Ямалтдинова, шребезне 2 нче мктбе татар теле м дбияты укытучысы Эне Хснова барлык укытучылар исеменнн районыбыздагы билгеле шхеск – ветеран-укытучы Галия апа Рхимовага мктп укучылары арасында алып барган трбия эшлре чен рхмт иткерде. Аларны фикерен кутлп, галим нвр Хйри Галия апаны кпьеллык мгать эшчнлеген зурлап бялп, районда мгърифтче Галия Рхимова исемендге премия булдыру кирклеген йтте. “Бу премия район мктплрендге тырыш, белемле, иманлы яшьлребезг бирелерг тиеш,” – дип ассызыклады ул.

Музейлар кнен туры китереп ткрелгн бу кичд яа блек ачылды. Ул “Халкым минем” дигн исем алды. Урмышлы авылында туып-скн, шунда яшгн кешелр турында язмалар тупланды. Укучылар би-бабалары, туганнары турында истлеклр барлады. Язма геройлары злре д чакырылган иде кичг. Сугыш еллары авырлыкларын кргн Глиан Фттахова, Маир Влиева, Фзия Хсншина, ветеран укытучы Сгадт Исламова, олы яшьт булса да здереп тальянда уйнаучы Габдулла абый Гафуров, авылны ветераннар советы иткчесе Шит Сйфуллин, ирле зидар башлыгы Артур Хбибуллин м башкалар кичне кунаклары булды. “Халкым минем” музее алар катнашында ачылды.

Яа музейда игътибарга лаек язмалар кп. Урмышлы – илг ике Социалистик Хезмт Герое биргн авыл. Геройларыбыз Мсгуть Минекев, Ядкарь Ваапов турындагы истлеклр музейда лаеклы урын алды.

Авылдашыбыз Фнзт Зиннтулла улы Хбибуллин – бген республикада билгеле крестьян-фермер хуалыгы иткчесе. Аны Президент кулыннан алган Рхмт хатлары, дипломнар, ил башлыклары белн тшкн фотолары музейга тапшырылды.

Кич укучыларны чыгышы белн тмамланды. Укучылар тамашачыларга Сабантуй кренеше крсттелр. Сабантуй колгасы тоткан милли киемдге егет-кызлар кичне бизге булды. Фнил Хисамов, Ришат Бурнашев, Раил Хафизов, Гзл Машина, Искндр Хбибуллин, Нргиз Хисамовага кушылып кунаклар да, лкннр д биеделр. Укучылар кунакларны авыл Сабан туена чакырып калды.

н шулай мктп коллективы кич барышында тарихи-мдни мирасыбызны якты схифлрен барлады.

29.05.2012

Сгадт МИФТАХОВА,

Урмышлы мктбе директоры