Таырып-6. Батыс европа елдеріндегі ХІХ-ХХ мектеп жне трбие
Жоспар:
Жалпы кзарас .Философиядаы педагогикалы ойлар.
Мектептерді дамуыны негізгі баыттары
ХІХ педагогика классиктері.
Иммануил Кант, И.Финте, Ф.Шлейермахер, Гегель Георг Вильгельм Фридрихты педагогикалы идеялары
Азіргі шетелдік мектеп жне педагогика.
Педагогикалы ойларды дамуы мен негізгі баыттары.
XVIII асырды аяы мен ХІХ асырды бiрiншi жартысында Германияда философиялы озалысты дамуына арау болан басты бадар – диалектиканы шындыты тануды теориясы мен дiсi ретiнде тсiндi. ылым тарихында бл озалысты “немiстi классикалы философиясы” деп атады. Оны кiлдерi (И.Кант, Ф.Шлейермахер, И.Финте, Г.Гегель) жаа заман педагогикасыны дамуына ерекше лес осты.
Иммануил Кант (1724-1804) Кенигсбергтегi университетте профессор мiндетiн атарып, философия жне педагогика курстарына дрiстер оыды.
Ол философияны мазмнды мнi – табиат задылытары трiздес адамдар ерiк-кйi бойынша за нормаларын стап, мiрде з орнын табу, зiн-зi жетiлдiруге талпынуы тиiс деп есептеді. И.Кант адамны адамгершiлiк сезiмiн алыптастыруда iшкi жан-дниесiнi ар-ожданын оятуа кiл блдi.
И.Финте (1762-1814) болса педагогикалы трыдан адамны жеке тласы ешкімге туелсіз, белсенді боланда оама пайдасы мол тиеді деген пікірде болды. Оны пікірінше, білім арылы лтты мдениетті адам ынып тсінеді, сол арылы жалпы адамзатты мдениетті игереді.
Ал, Ф.Шлейермахер (1768-1834) трбиені дрыс йымдастырылуы барысында лкен мен кішіні арасында келіспеушілік болмайды деп санады. Педагогика болса, бл “нер” дей келе трбие мен оыту мазмндарын этикамен жне саясатпен штастырады.
Гегель Георг Вильгельм Фридрих (1770-1831) жеке тланы алыптастыру жайлы айтанда адам тарихты нтижесі, аыл мен зін-зі тану адамзат ркениетіні ызметіні жемісі деген орытындыа келеді. Гегель трбиені даму тарихы мен адамзат ркениеті тарихын диалектикалы байланыста арастыруа талпынды. Трбие арылы жеке тла оамды мдени мірге белсенді атысып, айналасын оршаан ортамен арым-атынастар жасау арылы алыптасады деген пікірді длелдеді. Ол трбие мен оыту мселелерін тарихи жне жйелілік трыда арастырды, оамны еркін мшесі білімді азамат алыптастыруа мтылды, білім беруді элитарлы тжырымдамаларына арсы шыты. Трбиені оыту мен тртіп сияты жатарын бліп крсетті. Оытуды масаты- зіндік ойлау алыптастыру екенін айтты. Баланы отбасы мен мемлекет трбиелеуге міндетті деді.
Француз аартушыларыны трбие туралы ілімдері 1789-1794 жылдардаы ткеріс айреткерлері мен социал-утопистерді (Сен-Симон, Фурье, Оуэн) педагогикалы идеяларына кшті серін тигізді
Таырып-7. Ресей тарихындаы трбие мен мектеп жне педагогика.
Х-ХІIІ Ресейдегі тлім трбие мен білім беру
Жоспар:
Аарту ісіні дамуыны бастау алуы
Ресейде христиандыты абылдап жне мектептер дамуыны басталуы.
Шіркеулік –діни педагогика.
Баланы жанядаы трбиесі.
Оытуды типтері.
Сиет (жанялы трбие бойынша нсаулар ) .Туысанды мектептер жне академиялар.
Ежелгі Русьте білім беру жне трбиелеу мдениеті алыптаса бастады. Прокопий Кесарийскийді (VI .) шыармаларында славяндара тн тлалы мынадай сапалар аталады: кпшілдік жне ділдік, жоары дыретті кшті бар екендігін мойындау, сиырлыа сену, айырымды болу, жауынгерлік, еркіндікті сйетін, батыр, денесі шымыр, кшті болу.
Ежелгі славяндарды тыныс-тіршілігінде алашы ауымды рылыстаы білім беру мен трбиелеу дстрлері саталды, олар:
- балаларды балалы шатан бастап трлі істерге араластыру кзделді;
- ер жне ыз балаларды трбиелеуді зіндік ерекшеліктеріні болуы;
- трлі рыптарды сатауды стану.
Алашы ауымдаы экономикалы дерістерді дамуынан шаруашылыты тр-трі пайда болды. Ол отбасыны жіктелуіне, сйтіп, трлі леуметтік топтарды, яни жер иеленушілер, олнершілер, асйектер, дін иелері, т.б. пайда болуына ыпал етті. Осыан орай р трлі леуметтік топтарды з мддесіне ажетті трбие ерекшеліктері алыптасты.
Бала трбиесі ашанда отбасынан басталады. Онда сіресе ана трбиесі басым еді. Балаларды жас ерекшеліктеріне арай былайша блген: “ сби”- емшек еметіндер; “балдыран”- 3-6 жастаы ана трбиесіндегілер; “жеткіншек”- 7-12 жас аралытарындаылар (сауат ашуа тартыландар); “бозбала” –12-15 жасар балалар отбасыны трлі ксіби шаруашылы дадыларын мегеріп, тайпадаы ересектер атарына осыландар.
Экономикалы жаынан дамыан ауым “бозбалалардан” дайындытан ткен жауынгерлер жасатарын рды.
ауымдаы алуан трлі ксіптерді дамуына байланысты, ксіби дайындыты мегеру рдісі біртіндеп крделене тсті. Соан байланысты VI – IX . . шыыс славяндар арасында шкірттік - оыту формасы пайда болды. олнерші шкіртіне наты ксіби дадыларды мегертумен бірге, шеберлікті пия сырын тсінуге жне оны трлі рсімдерін орындауа да баулыды. Шыыс славяндар арасында шеберлер ерекше киелі асиетке ие деген ым алыптасты.
Ежелгі славяндарды трбиесі кптірлі дниетаныма байланысты болды. Тірлерді дрежесі р трлі еді. Мселен, жер, найзаай, жануарлар, байлы, т.б. тірлер кптеп саналды. Сонымен атар, олар жоары дыретті кшке де сыйынды.
Тйіндей келе, ежелгі славяндар табиатты тылсым сырын айырымды жне жауыз кштермен байланыстырды. ауымдаы кптірлі дниетаным бала трбиесіне жан-жаты ыпал жасады. Осы кнге дейін орыс деревняларында саталан трмысты салттар (нрестені дниеге келуі, йлену, адамды жерлеу, жыл мезгіліндегі трлі мерекелер - масленица, Иван Купала, т.б.) сол дниетанымны нышаны болып табылады.
Шыыс славяндарда трбие балаларды рекетке араластырумен іске асан.
Отбасы трбиесі:
- туаннан 3-4 жаса дейін - анасыны аморлыы, арапайым тжірибе беру;
- 3-4 жастан 7 жаса дейін - баланы шамасы келетін жмыс, анасына кмек;
- 7 жастан 14 жаса дейін жынысты ерекшелігіне байланысты жмыстармен айналысу.