Азіргі лемдегі жоары білімні даму тенденциясы жне негізгі баыттарын жйелеіз.

азастанны жоары мектептеріні кейінгі рпатарына крделі, арама-айшылытармен жан тршіктіретін «жаанды білім беру кризисі» (ЮНЕСКО термині) мрагерлікке алып отыр. Оан е алдымен оыту мен ойлауды технократты тсіліне бір жаты бадар жасау себепкер болды- сіресе жоары мектепті жаратылыс-ылыми жне техникалы пндеріні кешендері.

1.50-жылдарды соында «білімге деген сраныс жарылысы» деп белгіленген траты былыс пайда болды. Ол біратар факторларды зара рекеттесуіні нтижесі болып табылды. Оларды ішіндегі е бастылары- планета трындарыны жылдам кбеюі, дамыан елдердегі суі, ішкі жне сырты миграцияны жоары коэффициенті, жаа білімдер мен технологияларды дамуы мен таралу арыныны деуі, содан кейін айта рылулар- экономикалы, леуметтік, саяси жне мдени. Осыларды барлыы жеке жне лтты дегейдегі ндылытар мен басымдытар жйесін згертуге себепкер болды.

2. Дамыан елдерді экономикасындаы рылымды озалыстар білім беру жйесіне айтарлытай згерістер алып келді: жоары білімге капиталды салуды едуір тиімді саласы ретінде танылды жне мемлекет пен корпорацияларды инвестициялы саясатындаы басым сала атарына жатызылды.

3. Білім беруді баламасы жо дстрлі тжірибесі «сранысты жарылысы» жадайында зіні ммкіндіктерін жоа шыарды. 70-жылдардан бгінгі кнге дейін жаласып жне тередеп келе жатан лемдік білім беру кризисі. Оны негізгі белгілері- білімге деген ажеттілікті арынды суі жне оны жзеге асыру ммкіндігінен айтарлытай ажырауы.

4.Білім беру саласындаы айыны негізгі себебі- аржылы иындытар. Батысты кптеген елдеріндегі лемдегі бірінші Жер серігіні серімен лтты экономиканы даму арынынан білім беруге бюджеттік аржы блу асып тсетін 50-60 жылдардаы «алтын кезе» артта алды.

ЮНЕСКО –ны «ХХI асыр болашаындаы білім беру философиясы» атты жобасына сйкес жаа білім беру философиясыны негізгі принциптері мыналар:

1)Білім берудегі ізгілік, ізгіліктендіретін адам алыптастыратын тсіл:

2)Білімдерді белгілі бір осындысын мегеру ретіндегі педагогикалы процесті дстрлі тсінігін адам бейнесін алыптастыруа ыпал ететін шыармашылы актімен алмастыру.

3)Білім беру саласына атысты философияны танымды, діснамалы жне жобалы-аксиологиялы функциясын зерттеу.

ХХI асыр-ркениет дамуыны постиндустриалды кезеі. ркениетті даму кезеіні алмасуы білім беру жйесін алмастыруа мжбр етті. Білім беру парадигмасын айта руды талап етеді. Бл- апаратты оам дуірі, технологиялы мдениет дуірі, оршаан орта мен адам денсаулыына аморлыпен арайтын дуір.

Европада базалы ретінде Францияны Париждік университетіні моделі абылданан, ол бгінде Сорбонна деген атпен танымал. Бл модель университеттік рылымны орталыына оытушы мен автономия принципін университеттік норма ретінде ойды. Болонды университет сынан балама идея- студенттік басару-Европада таралмады, біра Испаниядаы, кейін Латын Америкасындаы жоары оу мекемелеріндегі формалара ыпал етті. Жоары білім беруді еуропалы жйесіні алашы моделдеріні трі згеріп, кннен кнге лтты сипат пен ерекшеліктерге ие болды. Неміс, аылшын, француз, кейіннен американды моделдер пайда болды, біра оларды мні брыныдай болып ала берді.

азастанны,Ресейді жне ТМД-ны баса да елдеріні Орталы жне Батыс Еуропа елдеріні жоары мектебі айта ру жолына 1980 жылдарды аяында, жаа леуметтік-экономикалы жйе мен нарыты экономика жадайында, аржылы кризис, саяси жне леуметтік трасызды, лтаралы арым-атынастарды ршуі жадайында- білім беру саласында айта руды жргізу те иын жадайа тсті.

Мысалы, Американды модель: кіші орта мектеп- орта мектеп- лкен орта мектеп- екі жылды колледж – трт жылды колледж университет рамындаы- магистратура- докторантура.

Француз модель: орта колледж- технологиялы, ксіби жне жалпыбілім беру лицей- университет, магистратура, докторантура.

Неміс моделі:жалпы мектеп- училище, гимназия жне негізгі мектеп- институт жне университет, магистратура, докторантура.

Аылшын моделі:біріктірілген мектеп –грамматиклы жне азіргі мектеп, -колледж-университет, магистратура, докторантура.

Ресейлік моделі: жалпы білім беретін мектеп- толы орта мектеп, гимназия,лицей-колледж-институт,университет,академия-аспирантура-док-торантура

азастанды модель: жалпы білім беретін орта мектеп, гимназия,,лицей- ксіптік мектеп, лицей,колледж, училище-университет, институт,академия- магистратура, докторантура.

азастанда білім беру жйесінде белсенді айта рулар жріп жатыр. Р – рылымында 2007 жылы аспирантура мен докторантура алынып, оны орнына магистратура, PhD докторантура. 2010 жылы Р – Мемлекеттік бадарламасына айтадан згертулер кірді. Р- егемендік аланнан бері жоары білім беру жйесіні стратегиялы баыттары айындалды.

алым З.А.Исаева Р- жоары білім беру жйесіні айта ру процестерін трт дейгейге бліп арастырады:

Бірінші блімі- (1991-1994жж) Жоары білім беруді нормативтік ыты базасыны рылуы.

Екінші этап- (1995-1998жж). Жоары білім беруді модернизациясы, мазмныны жааруы;

шінші-(1999-2000жж) білім беру жйесін йымдастыруды академиялы еркіндігіні кееюі, аржыландыру мселелері.

Тртінші этап (2001 ж ...) білім беру жйесіні стратегиялы даму баыты.

Р – білім беру жйесіні ыты базасы негізінен Р –Конституциясы, «Білім заы», жне баса да ыты за актілері. Р- Конститутциясыны 30-шы бабына сйкес азастан азаматтары міндетті орта білім жне жоары білім алуа ылы.

Р- білім заыны реформасына сйкес ш дегейлік згерісін арастыруа болады: 1982ж. Р «Білім заы» 1999ж Р «Білім заы» 2007ж Р «Білім заы» 1993ж Р- «Жоары білім заы». азастандаы білім беру жйесіні артышылы жатары: мемлекеттік білім стандарттары мен Мамандытарды Классификаторлары бар.

· 1990ж азастанда бірінші білім стандарттары бекітілді, 310 жоары ксіби білім берудегі мамандытара арналан.

· 1996 ж Р- жаа 342 мамандытара арналан Классификаторы бекітілді.

· 2001ж Халыаралы білім беру стандарттары бойынша жаа Классификатор енгізілді, оны 283 арнайы мамандытар шін, 70 магистрлік жне 46 бакалавр баыттарын дайындауа арналан.

· азастанда кредиттік жйе бойынша оыту белсенді жргізілуде. Атап айту керек, барлы білім саласында жргізіліп жатан айта рулар, жаа дамулар, мемлекеттік саясата жне халыаралы тенденциялара айшы келмейді.