Саналылы пен белсендiлiк принципi

Бл принципке негiз болатын задылытар: тек з аылымен абылдаан сапалы да,

саналы бiлiм адам бiлiмiнi шынайы зегi болады; оушыларды бiлiмдi саналы трде мегеруi

таным рекетiнi белсендiлiгi мен оуа ынталануына, малiм олданатын дiстерге туелдi,

ылыми бiлiмдердi мегеруде саналылы, рi белсендiлiк танытан оушылар ана оны тере

жне ойларына берiк тоулары сзсiз.

Саналылы пен белсендiлiк принципiн жзеге асыру шiн малiм оыту процесiнде

тмендегi оыту ережелерiн басшылыа алады.

- Оушы алдында тран масат пен мiндеттердi аны тсiнуi саналы оытуды шарты боларын

назара алу.

- Оушыларды оу материалын тек жаттап ана алмай, оларды мн-маынасын тере тсiнуiн

амтамасыз ету.

- р бiр сздi, сйлемнi, ымны мнiн тсiндiру шiн оушыларды бiлiмi мен тжiрибесiн

негiзге алу.

- Оушыларды бiлiм алуа деген ынтасын, белсендiлiгiн арттыратындай тиiмдi дiстердi немi

олдану, бгiнгi белсендi шкiрт ертегi белсендi оам мшесi екенiн мытпау.

- Оу материалын саналы трде мегерту шiн лi бейтаныс малуматтарды брыннан белгiлi

апаратпен штастыра бiлу.

- з бетiмен оуды йрету, таным рекетiнi тиiмдi дiстерiмен таныстыру.

- Бас жне осалы оу материалын ажыратуды йрету, назарларына негiзгi ойларды алу.

- Оушыларды ойлауа йретiп, ''неге'' сраын жиi оюа дадыландыру.

- рбiр оушы тласына аморлы жасау, оны оу пнiн игеретiн субъект ретiнде алыптастыру.

- Оушы бiлiмдерiн тжiрибеде олдануына кмектесу.

Крнекiлiк принципi

Оыту жйесiнде Я. А. Коменский крнекiлiк принципiн оу материалын мегеру ралы

ретiнде арастырып, дидактиканы алтын ережесi деп атаан. Оушыларды дниетанымы

негiзiнен крнекiлiк арылы жзеге асырылады: олар заттарды зiн немесе бейнесiн, клемiн

тiкелей крiп, байап таниды. Бл принциптi соы ылыми жетiстiктер де длелдедi. Мысалы,

кру органдары миа есту органдарымен салыстыранда 5 есе, сипалау органдарымен

салыстыранда 13 есе кп апарат ткiзедi екен. Кз арылы алан млiметтердi адам жеiл, тез,

берiк есте сатайды.

Крнекiлiк принципiн жзеге асырып, оушыларды бiлiм клемiн тередету,

ызыушылыын арттырып жне есте сатау абiлетiн шыдау шiн малiм з ойын оушылара

натылы жеткiзуi шiн олданатын ережелердi атап тейiк.

- ''Алтын ереже'': круге болатынды - крсету, есiте алатынды - естiрту, сезiне алатынны брiн -

оушылар-ды сезiм мшелерiне сездiрту, тйсiк туызу.

- Оушылар затты немесе былыстар мен оиаларды бейнелерiн, клемiн, тр-тстерiн сзбен

емес кру арылы рi жеiл, рi тез есте сатайтынын амтамасыз ету.

- олданылатын крнекi ралдарды мiрмен байланысын амтамасыз ету.

- Оушылар тiкелей тйсiну, кру, есту мшелерi арылы ртрлi заттарды формасын, тсiн,

клемiн, бейнесiн крiп, дыбысын естуi негiзiнде оларда ой пайда болады.

- Крнекiлiк - крсету масатында емес, логикалы ойлауды дамыту ралы ретiнде

пайдаланылады.

- Оушылар заттарды олымен стап, клемiн, тр-тсiн байап, кзiмен круге жне р трлi

дыбысын естуге жадай туызу.

- Крнекiлiк заттар мен былыстарды зiн тiкелей крсетуге ммкiндiк болмаан жадайда да

олданылады.

- Крнекiлiктер оушыны былыстарды байауа, абылдауа деген ынтасын оятып, iзденiс

дадыларын алыптастырады.

- Крнекiлiк баылай бiлуге, салыстыру, атар оя бiлуге, абстракты ымдарды дамытып,

жетiлдiруге жол ашады. - Крнекiлiктi оытуды белгiлi масатына сай олдану.

- Крнекiлiк ралдарын олдану барысында алаш оны бтiндей, кейiн бас жне осалы

блшектерiн, соында таы бтiндей крсету керек.

- Крнекiлiктi оушылармен бiрiгiп жасау.

-Крнекi ралдарын оу пндерiнде натылы з орнында оушыларды жас, таным

ерекшелiктерiн ескере отыра пайдалану.

- Крнекiлiктердi олдануда сан емес сапасына кiл аудару.

Берiктiк принципi

Оытуды тиiмдiлiгiн, сапасын жасарту шiн оушыларды бiлiмдерiнi берiк болуы

даусыз. Бл принцип кптеген тжiрибелiк жне теориялы задылытара сйенедi:

оушыларды бiлiм мазмнын мегеруi мен танымды дамуы, оу процесiнi зара байланысты

екi жаы; бiлiм берiктiгi оушыны малiмге, оу пнiне, жалпы оуа деген субъективтi

атынасына туелдi; оушыларды бiлiм берiктiгi оытуды йымдастырылуы, трi, дiстерi,

уаыты арылы амтамасыз етiледi; ызыты жне маызды материал за рi берiк есте

саталады.

Осы принциптi iске асыру шiн малiм бiрнеше ережелердi орындауы ажет.

- Оушылар бiлiмдерiн сабатар барысында; таырып, тарауды оыту аяталан жадайда; тосан

мен оу жылыны басында, соында айталауды немi йымдастыру.

- азiргi мектеп жаттаудан ойлауа кшуiне байланысты оушыларды жадын зорламай, бiлiмдi

санасы мен сезiмдерiмен абылдауды йрету.

- Жасы тсiнбегендi оушыны есiнде сатауына жол бермей, тек саналы бiлiмдi жадында

сатату.

- Басты, негiзгi идеялар мен ымдарды есте сатауды амтамасыз ету шiн оушыларды

анытамалармен, энциклопедиялармен жмыс iстеуге машытандыру.

- Оыту жйесiнде трлi (ауызша, жазбаша, лабора-ториялы-практикалы жмыстары) жаттыу

жмыстарын йымдастыру.

- Оуа, бiлiмге ынта-ыылас, ызыушылы, малiмнi зiне сенiмi болса, оушыларды оу-

таным рекетi ерiктi, уанышты болып, бiлiмдерi за уаыта дейiн саталады. - Бiлiмнi

берiктiлiгiне кедергi жасайтын сабаа кешiгу, келмеу, саба кезiнде бос не баса нрселермен

шыл-данып отыру, жалаулыа жол бермеу.

- Логикалы трде берiлген, алынан, айталанан бiлiмдер мен бiлiктер байланыссыз апаратпен

салыстыранда берiк екенiн мытпау.

- Оушыларды ерiктi жне ерiксiз зейiнiн тиiмдi пайдалану: тiкелей сынысты орнына ызыты

тапсырма, тртiпке шаыру орнына мысал, маал-мтелдердi олдану.

- Оушыларды алан бiлiмдерiнi берiктiлiгiн ныайту-ды р трлi дiс-тсiлдерiн (сезiмге толы

гiме, заманауи крнекiлiктер, техникалы ралдар, оу ойындары, пiкiр таластар) iске асыру.

- Жаттыуларды орындаан кезiнде оушылар шаршауыны алдын-алу.

- Жаа оу материалын ескi, таныс апаратпен байланыстыру.

- Оушыларды з бiлiмiн алу мен тексеруге бейiмдеу.

Оытуды аталмыш ережелерге баындыру - оушылар бiлiмiнi за уаыт бойы есте

саталуын, сол бiлiмдi з мiрiнде пайдалануын амтамасыз ету.

Сйкестiк принципi

Бл принцип асырлар бойы жинаталан педагог-ты тжiрибеге негiзделiп, оушылара

жеке-дара арауды талап етедi.

Демек бл оушыны бойында бар бiлiм, бiлiк, дадылар дегейiне сай жаа апаратты

ана мегере алады. Сйкестiк принципiн длелдейтiн задылытар: оыту жас жне дара

ерекшелiктерге, оу процесiнi йымдастырылуы мен дiстерiне туелдi; аыл-ой дамуы мен

алашы бiлiмдерi жетiк оушы жаа материалды тез мегередi, оудаы иыншылытарды жою

баланы мiнез-лына, абiлеттерiнi алыптасуына, бiлiмiнi сапасы мен нтижелiлiгiне

о /дрыс/ ыпал етедi.

Сйкестiк принципiн жзеге асыру шiн орындалатын ережелер:

- Оайдан иына, таныстан бейтаныса, жеiлден крделiге кшiп оыту.

- Бiлiм беруде оушы рашан дара, зiнше ерекше екенiн мытпау.

-Балаларды аыл-ойы, абiлеттерi мен ммкiндiктерi ртрлiлiгiн ескере оыту.

-Оуда барлы оушылар табыса бiрдей жетуiн талап етпеу, алдыы дайынды дегейiне

сйену.

-Оушыны жас ерекшелiктерiне сйкес дiстердi анытау.

-Оушылардан ммкiн еместi талап етпеу, тапсырма те жеiл де, те иын да болмауын

ойластыру.

- Оыту жылдамдыы озат оушыны тотатпай, лсiз оушыны iлгерi тарту масатын кздеу.

- Жаа крделi материалды ткенде озат оушыа, айталаанда орташа жне нашар оушыа

сйенiп оыту.

- Е крделi бiлiмдi игерту шiн аналогия, салыстыру, тедестiру, арсы оюды пайдаланып

оушы ойын оздыру.

- Жалпы задар мен задылытарды тсiндiру иын боландытан, ртрлi пнаралы

байланыстар арылы сол задылытарды крiнiсiн айындау, методологиялы бiлiмдердi сiiрту.

- Баяу асыыыздар! ажетсiз оытуды тездетуге болмайды, оыту жылдамдыы жас жне дара

асиеттерге сай болуын дайы амтамасыз ету.

- Сйкестiк малiмнi гiмелеу, сйлеу, тiл анытылыына туелдiлiгiн мытпау.

- Сйкестiк - жеiлдiк емес, оушы ебегiн жеiлдету масат емес, бiра оушыа здiгiнен бiлiм

табуа, абылдауа, мегеруге кмектесу ажеттiлiгiн амтамасыз ету.

- Сйкестiк ебекорлыпен байланысты, ебекорлы кшейген сайын оу сйкестiгi кедергiсi

тмендейтiнiн мытпау.

рбiр малiм оыту процесiне байланысты бiлiм беру, трбиелеу жне дамыту ызметiнде

немi дидактикалы принциптердi басшылыа алуы шарт.