Семинар сабатарын йымдастыру. Семинар трлеріне сипаттама беріп,натылаыз.

Семинар сабаы – студенттермен жргізілетін оу-практикалы жмыстарыны бір трі. Семинар оытушылар мен профессорларды басшылыымен жргізіледі. Студенттер баяндама, реферат жазады, з беттерінше кішігірім зерттеулер жасайды. Семинар пн ерекшелігіне, оу ісіні масатына, оушылар рамына арай университет, институттарда жне баса да оу орындарында кеінен тараан, сол сияты саяси-аарту ісі саласында жргізіледі. Семинар студенттерді ылымыны р тарауын тере игеруіне ыпал етеді. Студенттер семинарды нтижесінде ылыми-зерттеу жмыстарын, одан тиісті ылыми орытынды жасауа йренеді.

Семинар – таырыпты немесе курс тарауын тередете ынуа арналады. Семинарда шкірттер оытушыны жетекшілігімен дайындаан баяндамаларын, рефераттарын жым болып талылайды. Талылау барысында оушылар алам саласыны дістемесін мегереді, з алдына жмыс істеуге жне оны ауызша не жазбаша баяндауа, з орытындыларын длел-ужбен орауа, пікір таластыруа машытандырады. Ертедегі Грек, Рим мектептерінен бастау алан бл оыту трі азір де олданылады.

Семинар сабатары оушыларды з бетімен оуа, жмыс істеуге йретеді. Зерттелген материалды мнін жете тсінеді, з ойын мазмндап длелдейді.

Семинар сабаы кбінесе оылан лекция таырыбына байланысты негізгі зекті мселелерді талылау, абілеттерін дамыту, зіндік шыармашылыын шыдау масатын кздейді.

Студенттерді пнді німді де нтижелі мегеруіне кптеген факторлар мен жадайлар сер етеді. Солай бола тура, оларды ішінен негізгі екі жмыс трін ерекше атап крсетуге болады. Олар, рине бірінші кезекте лекция жне семинар сабатары. Бл сабатар студенттерде оу уаытыны 50-60% алады десек ателеспейміз. Оу процесін жетілдіру баытындаы жмыстар аудиториялы жмысты негізі болып табылатын лекция сабаында жргізіледі. Бл жерде кп кіл блетін нрсе, лекцияны мазмнын зектендіру, актуальды дегейге жеткізу жне барынша лекцияны «гіме-диалог» трінде тілуіне белсенді трде бет бру. Жалпы, студенттерге лекция оуды бастамастан брып, лекцияны алай конспектілеуді (алай жазу, немесе белгілі бір символдармен, белгілермен, сандармен белгілеу т.б.) йрету арты болмас еді. Лектор студенттерді назарын лекция оу кезінде мынадай жаттара аудару керек. Біріншіден, лекция ешашанда оулыты тгелінен айталамай керек, керісінше оны е негізгі, мнді жне крделі тстарын азіргі заманы ылыми нтижелермен байланыстыра отырып ашып крсету керек. Екіншідінен, лекция студенттер пайдаланатын негізгі оулыпен мазмны жаынан арама-арсы болмауы керек, яни принципальды трдегі айырмашылытар болмауы керек. Лекцияны абылдау жне оны кшіріп жазу – бл крделі де иын процесс, сондытан студент лекция кезінде немі назарымен мен пайымдаулы мегеруі ажет. Лектор з кезегінде студенттерге лекцияны негізгі тстарын р трлі тсілдірмен (арынды тездету немесе баяулату, интонацияны ктеру, дикциясын аны жеткізу, жекелеген ойларды айталау) жеткізе білу керек. рине, бл жерде студент лекцияны тгелінен кшірлеу керек. Олай ылу бір жаынан ммкін емес те, сондытан ысартып жазу е тиімді тсіл. Сонымен лекцияны конспектілеу – бл толыынан механикалы жмыс емес, керісінше ой мен жазыны белсенді трде жмыс істетін ысартып жазу жмысы.

Лекцияны трлеріне келетін болса, лекция-диалог трінен баса лекция-конференциялар да олданылады. Біра, бл лекцияны бл трі кп алдын-ала дайындыты ажет ететіндіктен, студенттерді суратарымен атар, оларды айтысын, мінбеге шыып сйлеуін ажет ететіндіктен, е тиімдісі, лекция-диалог болып ала береді деп ойлаймын.

Студенттерді оытуды жетілдіру мен белсенді жргізуді екінші бір трі – семинар сабатары. Семинар сабатарыны негізгі масаты – студенттерге дербес, з бетінше шыармашылы ойлауды алыптастыру, шындыты сыни трыдан талдау абілетін жне шындыты арама-арсылыты тенденцияларды бірлігі ретінде тсінуді алыптастыру, алынан білімді жеке сенімге айналдыру жне р студентте дниеге кзарасты алыптастыру болып табылады. семинар студенттерде ебексйгіштікті трбиелеуді е тиімді тсілі, сонымен атар, ол студенттерде берілген дебиеттер мен оу ралдарында жне лекцияда берілген материалдарды игеруді сапасын баылауды бір трі болып табылады.

Мындай баылау семинар кезінде студенттерді біліміні кемістігін анытап, оны дер незінде жндеп отыруа, кмектеседі. Егер натыра айтса, оытушыны студентке деген кмегін былай натыра крсетуге болады: 1) семинар сабаы жоспарыны мазмнымен мият танысу, осы таырып бойынша жазылан лекцияны конспектісімен танысып, оны оып шыу, осы таырып бойынша оулы пен оу ралдарын тарауларымен танысу, осы таырып бойынша осымша дебиеттермен танысу, осы таырып бойынша айнар кздерді оып шыып, ол бойынша конспект жасау.

Енді осы семинар сабатарын ткізуді тсілдеріне келетін болса, оларды кптеген трлері бар екендігін айта кеткен жн. Е ке тараан трі – берілген таырып бойынша ке трде, толы гіме жргізу болып табылады. Бл е жеіл діс, бл діс кезінде студенттер соншалыта белсенді трде рекет етпейді, яни кбісін шін «жмыс істейтін» бірнеше студент болады да, соларды жемісін бкіл топ креді.

Ал білімді игеруді белсенді трі - рбір студентті аиатты мегеруге тікелей з бетінше, дербес кйде жетуі. Бл масатты шешуде бірге кмекке келетін тсіл –пнді оып-йренуде келелі мселелерді шешіп йрену тсілі. Бл тсілді тиімділігі-келелі мселе ктеріліп ана ойылмайды, сонымен атар, оны шешу кезектігі екенінде. Сондытан бл тсіл – семинарды дстрлі трлерін емес, керісінше белсенді трлеріне жатады.

Мысалы, оан семинарды мынадай екі трін, жатызуа болады.

Бірінші трі бойынша: «шаын топтар» дсі. Бл семинарды трін саны аз топтарда ткізген дрыс. Топ екіге блінеде да, р командада колбасшы (лидер) тадап алынады. р командаа 1-ші сураа жауап беру шін дайындыа 5 минут беріледі. 1 сураа 1-ші лидер жауап бергеннен кейін, 2-ші команданы студенттері 1-ші командаа 5 сура ояды. р дрыс жауапа 1 пай берілсе, керісінше р брыс жауапа 1 пай алынып тасталып отырады.

р рпаа жауап беру шін 30 секунд блінеді. Сонан со командалар з рольдерімен ауысады: екінші команданы лидері сураа жауап беріп, екінші команданы студенттерді 1 командаа жауап береді. р суратан со р команданы пайы саналып, жарияланып отырады. Сйтіп семинар сабаыны барлы суратары талыланып боланша жаласа береді. Семинарды бл трі (оймен шабул) кезінде таырыпты мазмны толы жне тере арастырылуы, студенттер белсене араласады. Сабаты аяында барлы пай саналып, тиісінше тан команда жасы баа алып, тылан команда зіне тиісті баасын алады.

Семинарлы екінші трі: «шаын топтар» дісі. Семинарды бл трі бойынша топ 4 немесе 5 кішкене топа блінеді, яни талданатын мселелерді санына сйкес. Семинарды басында спикер (шешен), скептик (кмнданушы) жне эксперт (бастаушы адам) таайындалады. Уаыт белгіленгеннен кейін, спикер шыып жауапты з вариантын айтып береді. Онан со, скептик шыып спикерді теріске шыарып, з жауабын айтааннан кейін, эксперт екі кзарасты салыстар отырып, аиат пікірді крсетеді. Бл процесте ататы «триада»: тезис, антитезис, синтез, рекет етеді. Семинарды мндай трінде студенттер тек з ойларын белгілі бір уаытты (регламент) ішінде айтып ана оймай, оппонент, болу арылы, дрыс білімді анытап, оны сынай отырып, диалектикалы трыдан ол білімді жинатай (синтез) алады. орытындылай айтса, танымны крделі диалектикалы процесі жреді. Студенттерге саба беру тжірибесі крсеткендей, саба беруді белсенді трлерін жргізу – зерттелетін таырыпа оларды ызыушылыын туызып, оларды ойлануына, пайда болан мселелерге йреншікті емес жрістер жасауа мжбрлейді.

Семинар сабаы таырып бойынша оу материалдарын мегеруді орытынды кезеі болып табылады, мндай сабата студенттерді зіндік жмыстары орытылып, бааланады. Дріспен салыстыранда, семинар сабаында студенттер теориялы мселелерді тереінен арастырып, оларды практикада олдану дадыларын алыптастырады. Студенттер талыланатын мселелерді тсіндіру, талдау, баалау, сараптау, ситуацияларды жан-жаты талдау, логикалы тжырымдау, жйелі трде ойлау, негізгі мселе аясында наты баяндау, басаны пікірін тыдау жне сыни трыдан баалау сияты белсенді рекеттері арылы з пікірлерін, станымдарын келтіруі ажетеді. Семинар сабаын топты талылау жне пікірталас арылы йымдастыран тиімді. Семинара дайынды барысында: семинарды таырыбын талылап, талдауа сынылатын негізгі мселелер мен масаты туралы ойластырыыздар; осы таырып бойынша оытушыны дрісте берген материалын кіл ойып оып шыыыздар; сынылан дебиеттерді оып, оыаныызды ішінен семинарда талылауа ажеті болатындарынан конспекті жазыыз; рбір сраа оны наты мліметпен длелдей отырып, з пікіріізді айтуа талаптаныыз; оулыпен жне ылыми дебиетттермен зінік жмыс жасаан уаытта туындаан сратарды жазып алыыз, сосын семинарда оан жауап аласыз. Семинардаы жмыс кезіндегі дерісте:семинара атысушыларды сйлеген сзін кіл ойып тыдаыздар, оны айтандарын зіізді пікіріізбен салыстырыыз; арастырылатын сратарды талылауа белсенді атысыыздар, з пікіріізді айтудан орыпаыз, біра ол сенімді длелдермен бекітілуі тиіс; егер сіз біреуді пікірімен келісетін болсаыз, оан сыни трыдан араыз, біра есіізде болсын, сын негізделген жне алыптасан болуы керек, яни баламасы ретінде наты сыныс беруііз ажет; семинарды соында арастырылан сратарды дрыс жауаптарын ысаша тжырымдаыз.

Апарат кздерімен (оулытар, ылыми дебиеттермен зерттеулер, интернет, т.б.) жмыс жасау. Ол шін студент е бірінші кітапханада катологпен жмыс істеуді дісін мегеруі; таырыпты, алфавиттік каталогтерден зіе ажетті дебиеттер тізімін жасап, олармен танысуы; ажетті апаратты жинауды йренуі ажет. Оулы жне ылыми ебектермен жмысолардымазмнынан зіне ажетті таырыпты тауып, онымен танысу шолып оудан басталады. Мнан со зерттей оу орын алады. Зерттей оу барысында ажетті тжырымдар бойынша конспект жасалады. Оу жне ылыми дебиеттермен жмыс істеу шін сыныстар: оу дебиеттерін ои білу біліктілігі мен дадысын алыптастыру студентті дербес жне алдымен сол уаыттаы оитын материалына байланысты болады. Оулыты оуа кірісе отырып, студент не шін оитыны жнінде зіне есеп беруі керек. Сосын жалпы конспектіде наты таырыпты алатын орнын анытап, мазмнды рылымын, жаын рылымды бірлігін ойластыруы керек.

«Дгелек стел»дісі е біріншіден студенттерді зара пікір алмасу формасы ретінде крініс табады. «Дгелек стел»барысында оны атысушылары берілген бір мселе бойынша баяндама жасап ана оймай, пікірлерімен алмасып, райсысыны позициясын айындайды. Дгелек стел – шаын топ ішінде студенттерді арастырылып отыран таырып (сра, мселе, идея, тжырым, т.б.) бойынша белгіленген уаыт аумаында з ойларын ортаа салу тсілі. Дгелек стелде сз бір студентке бірнеше рет айналып келуі ммкін. Келесі сйлегенде студенттер алдындаы ойларын айталамай, оларды ары арай жаластыруы жне басаларды пікірін ескеріп отыруы ажет. Дгелек стел жазбаша да туі ытимал, онда з ойларын белгіленген уаытта жазып, бір-біріне оытады. Жазбаша ткізілген дгелек стелде барлы студенттер бір мезгілде жмыс жасайды.

Конспект– баса формалармен салыстыранда жазуды е мбебап формасы. Конспект жазанда оылан мтінді айта жазуда дрыстыын амтамасыз ету керек. Конспектті басты сипаты ысалы рі натылы. конспектіде ой сабатастыы мен айтылан мтінні исыны саталуы тиіс. Конспектілеуде мтін мазмныны е мнді компоненттері, есте саталуа тиісті тіректер жазылады (мселен, атаулар, даталар, кейбір терминдер, символдар). Шартты трде конспектілерді трт трге блуге болады: жоспарлы; мтіндік; еркін; таырыпты.

Презентация–бл пайдаланушыны осы зата ерекше назарын аудартуды бір формасы, жариялау деген маынаны білдіреді. Презентация нысаны белгілі бір жымны жеткен жетістігі, затты сипаттау, даму тенденциялары мен жоспарлары. Презентациялар конференция мен семинарларда жргізілуі ммкін. Презентация кмегімен семинар, курс тыдармандарын оытуа болады. Мндай презентация пнді крнекі етіп, оны жандандыра тседі.

Коллоквиум: (лат. colloquium - гіме, жиналыс, мжіліс) - ылыми жиналыстар, оны маызы баяндамаларды оып, талылау. Сонымен атар коллоквиум - білім беру жйесінде білімді баалау мен тексеруді бір формасы. детте жоары оу орындарында ол семестр ортасында жргізілетін, зіндік мини-емтихан, масаты емтихан таырыптарыны тізімін азайту. Коллоквиум барысында жобалар, рефераттар жне баса жазба жмыстары тексерілуі ммкін. Коллоквиумде алынан баа емтихан баасына тікелей атысы болуы ммкін. Коллоквиум мазмнына 2 практикалы міндет, 2 наты теориялы сра кіреді.

Пікірталас (дискуссия) - андай да болмасын проблема бойынша арама-арсы пікірлерді келтіру арылы аиата жету тсілі. Оны ткізуді трлері баршылы. Дискуссияны масаты:атысушыларыны белгілі таырыптар мен мселелерге атысты ызыушылыын оята алу; кереар пікірлерге жетелейтін оу мазмнын р ырынан арастыру, ммкін кзарастарды анытау.Дискуссияны барысы: 1. Дискуссияны оытушыны немесе жргізуші студентті ашуы: талылайтын таырыпты масаты мен міндетін крсету. Сз алуа шаыру; Дискуссияны баяндамаларды тыдаудан бастауа болады; Е болмаса, бір альтернативті сраты болуын адаалау; жатаушы жне керіге шыарушы 3-5 аргумент бліп крсетіледі; атысушылар сратар ояды, з пікірі мен сыныстарын айтады; соынан «ия» немесе «жо» деген пікірлер саналады. 2.Дискуссияны жаымды жатары: мселелер р ырынан талыланады; жргізуші дискуссияны йлестіріп отырады, з пікірін ала алады, алайда пікірталастыруа міндетті емес; оытушы орытындыны жинатап тсіндіреді. Егер дискуссия соында топ екіге блініп кетсе, онда дебат ткізген жн. Ол студенттерді бір-бірімен айтысуа; трлі пікірлерді айтуа; оппоненттерді тыдауа йретеді. Дебатткізуде ажетті нрселер: оппонентті не туралы айтанын мият тыдау; р 15 минут сайын студенттер сенімді аргументтерді жазып алып отырады; трлі пікірлерді тыдап, олармен келісу яки керіге шыару; соында оытушы аргументтерді орытындылайды, маызды сттер мен исынды орытындыларды шыарады.

«Ойа шабуыл» дісі – бл жаа идеяларды шыару шін кеінен олданылатын діс, ойылан мселелерді спонтанды трде шешілуі. Мнда:1) Міндеттерді анытау; 2) 5-8 адамнан тратын шыармашылы топты ру. Шыармашылы топ 2 топтан трады. (дайы жне уаытша атысушылар). дайы топа топ жетекшісі кіреді. Уаытша атысушы ретінде шешілетін мселені рамына арай анытайды: а) ту уаыты 1-2 саат. шаыруды 2-3 кн брын алады. б) Идеяларды санына кп кіл блінеді. Олар ыса, рі наты болуы тиіс.в) Ойын барысында сын айту жіберілмейді. Сынны болмауы жасы микроклимат тудырады. г) Микроклимат тудыруа алжы, зіл з кмегін тигізеді. «Миа шабуылды » наыз сеансы адамдарды ерекше психологиялы кіл-кйі. д) Жргізушіні міндеті бейтарап жадаят тудыру, жаа адамдарды таныстыру, зілмен гімелеу. Аыл ой шабуылы-бір проблема жайында йымдастырылан пікірлесу, жоба туралы толы, ашы, еркіндікте гімелесу.

Ойындар:

1. Рлдік ойындар: кшбасшылы ойындар.

2. Іскерлік ойындар: саяхат, блиц-ойындар, ндірістік ойындар.

3.Имитациялы ойындар.

Тренингтер -ыса мерзім ішінде практикалы олданыста ажетті рі тиімді біліктер мен дадыларды игеруге баытталан оу сабатары. Тренингтерді масаты–йренуді е тиімді жолдарын игеру. Мнда йренушілер з рекеттерін алайша тиімді трде йымдастырып, жмыста о нтижеге алайша жету керектігі мселесімен айналысады.

Тестстуденттерді оу жетістіктерін, оларды білім, білік, дадыларыны жиынтыын обьективті трде лшеу ммкіндіктерін береді. Тесттерді детте ашы жне жабы деп екіге бледі. Жабы тест дегеніміз – келтіріліген жауаптарды ішінде біреуі дрыс болатын тапсырма, студенттер бл жауапты тадап крсетуі тиіс. Ашы тесттер дайын кйде берілген бір немесе бірнеше дрыс жауаптарды іздестірмей, шыармашылы трыдан шешім келтіруді талап етіп,келесідей тапсырмалардан трады: зіндік тсінікті келтіру, мсеелні шешу, ой-рістерін дамытуа баытталан шырмашылы жмыстары.

Баылау– андай да бір фактілерді анытау шін апаратты жинатау ралы. Баылау арылы студентті сабата алай жмыс жасаандыын немесе сабаты алай ткендігі туралы апарат жинап, талдау жмысын жргізуге болады.

Сауалнама – берілген сратара жауап беру арылы апарат жинатау. Сауалнама алдын-ала растырылып, респонденттерге таратылып беріледі.

Интервью – сра-жауап арылы андай да болмасын мселені талылау жне зіндік пікір келтіру. Интервью арылы студентті немесе оытушыны саба таырыбы жайлы пікірлерін білуге болады.

Глоссарий– белгілі бір шыармада кездесетін, сирек олданылатын сздерді тсіндірме сздігі. Сз тіркестеріне, азіргі кезде тсініксіз сздерге тсінік беріледі. Сирек кездесетін кейбір аударма сздіктер де глоссарийге жатады.

Схбат – негізгі бір орта ой тірегінде гімелесіп , ой бліседі. Сратарына жауап алып, сбаттасушыны пікірін біледі. Схбатты гіме трі кпшілігінде екі адамны гімелесуі трінде теді. Схбата атысушылар фактілерді жинатап, ойылатын сратарын айындап, схбата атысушы еркін,ашы, сындарлы гіме ткізуі тиіс.

Контент - талдау –мтіндік материалды талдау, сол мтінге мазмнны сай келуін тсіндіру.

Тйін, мазмн -сйленген, жазылан немесе оылан сзді ысаша тйіні.