Белгілі психологтар А.Н. Леонтьев, А.Р. Лурия, П.Я. Гальперин ебектеріне шолу.
Алексей Николаевич Леонтьев (1903-1979) – Кеес Одаыны кезінде «Іс-рекеттік атынас» теориясыны авторы ретінде белгілі психолог.Мскеу университетіні оамды ылымдар блімін (1924) бітіріп, психология институтында жне коммунистік трбиелеу Академиясында ызмет атаран. Л.С.Выготскийді е жаын ызметтестеріні бірі болан. 1931-1935 жж. Харьковта жмыс істеп, 1932 ж. профессор атаына ие болды. 1941 ж. Мскеу университетіні профессоры, педагогика ылымдарыны докторы. 1942-1945 жж. Свердловскдегі тжірибені алпына келтіру госпиталінде ылыми жетекшілік ызметін атарды. 1945-1950 жж. Ресейдегі ПА- ны Психология институтыны балалар психологиясы блімін, 1945 ж. Мскеу мемлекеттік университетіні психология кафедрасын, 1963 ж. философия факультетіні блімін мегерді. Сол университетте 1966 ж. оны йымдастыруымен психология факультеті ашылды.ызмет жолы:1950 жылдан Ресейді ПА мшесі. 1920 ж. адамны дамуындаы іс-рекетті (структурасы, мотив- тері), сіресе затты іс-рекетті рлін жан-жаты рі тере зерттеген алым. Негізгі ебектері: «Есті дамуы» (1931), «имыл-озалысты алыпа келтіру» (1945), «Психика дамуыны очеркі» (1947), «Іс-рекет, сана, тла» (1975) т.б.А.Н. Леонтьев зіндік іс-рекет рылымын морфологиялы сипатты емес, раушы бліктеріні динамикасын, атынасын, ызметін бейнелейтінін айталайды. арастырылушы тжырымдама методологиясына таы бір ескерту енгізу ажет. Ол — іс-рекетті психологиялы рылымыны аддитивтілік асиеті ескерілмеген, яни, арапайым раушы бліктеріні осындысы крделі жйе блогына пара-пар емес. Мысалы, мотивтерді осындысы зін іске асырушы ажеттілікке те емес. ажеттілік субъективті кй иесі ретінде алады, ал бл мотивтер осындысында жо.Сонымен, ажеттілік адамды белсенді етеді. Бл ммкін болар іс-рекетке деген психологиялы даярлы кйі. Адамда белсенділікті болуы актуалданан ажеттілікті санды, сапалы згертіп, болаша іс-рекетті трліше дегейде белсенді ылады.Бдан, ажеттілік зіні натылы пні мен мотивін табады. Ізденіс рекеті ажеттілікті анааттандыратын наты психологиялы іс-рекетке айналады. Тжірибеде іс-рекет кпмотивті, кешенді болады.Мселен, сізде саяхата бару ажеттілігі актуалданды. Бдан сіз жаа жадайлара даяр болып, обалжу, ызыу кйіне енесіз (бл сырт кзге крінбеуі де ытимал). Субъективті трде бл шаршау, анааттанбаушылы трінде крініс береді. Осы кезде сізде кеудеізді керген психологиялы дискомфорттан «тылу» ізденісі белсендіріліп, сана «іске осылады». Бл уаытта рбыыз телефон шалып, зімен бірге саяхата баруыа шаырса, ажеттілік психологиялы трыда мотивке айналады. Нтижесінде, сіз саяхата аттанасыз, яни арнаулы іс-рекет орындайсыз. Осы кезде мотив масата жгінуді, жадайа атысты реттілікті, бір сзбен, з ызметіне кірісуін талап етеді .
Лурия Александр Романович (1902-1977) – медиц..д., психол..д.,
КСРО Педагогикалы академияны толы мшесі, лемдік нейропсихологияны негізін салушыларды бірі. Л.С.Выготскийді аса крнекті серігі. ткен асырды 30-шы жылдары тарихи-мдени теорияны оам тыныс-тіршілігінен алайша крініс беретінін байау шін ылыми экспедицияны басарып збекстан мен ырызстан дихандары арасына барып, зерттеу жргізген. Мны нтижелері «Таным процестеріні тарихи дамуы туралы» (М., 1974) атты жеке кітап болып жары крді. Оны лы Отан соысы кезінде басталан зерттеулері жоары психикалы функцияларды ми алаптарындаы локализациясы (орналасуы), миды заымдануын алпына келтіру мселелерімен ойдаыдай штасты, нейро-психологиялы концепцияны жасауа алып келді. Ол лемдік психология ылымында нейро-психологиялы диагностикасы мен дістемесін, дефектологиялы психологияны іргетасын алады. міріні соы жылдарында еске ттуды нейропсихологиясы мен нейролингвистиканы мселелерін зерттеумен шылданды. Оны кптеген шкірттері (Хомская, Цветкова т.б.) нейропсихология мен нейрофизиологиядаы лемге йгілі Лурия мектебін дамытып келеді. Оны ебектері кптеген шетел тілдеріне аударылан. Негізгі ебектері: «Речь и интеллект в развитии ребенка» (1927), «Травматическая афазия» (1945), «Восстановление функции мозга после военной травмы» (М.,1948), «Высшее корковые функции человека» (МС.,1962), «Мозг человека и психические процессы»(М.,1963), «Основы нейропсихологии» (М.,1973) и др. . Нейролингвистика (грек, neuron жйке, французша linguistique лингвистика, латынша lingua тіл) — неврология мен тіл біліміні тйіскен жерінде пайда болан, мимен байланысты тіл жйесін зерттейтін ылым саласы. Миды заымдануынан сйлеуді бзылуы (афазия) орта асырлардан белгілі, біра оны зерттелуі 19 асыр 2-жартысында басталды. Оны зерттеуде И. А. Бодуэн де Куртенэ, В. А. Богородицкий, В. Щерба т. б. тіл ызметіні ш рамнан — фонация (дауыстап айту), аудиция (абылдау), церебрациядан (мида болатын процесс) тратынына сйенген. КСРО-да Н. дамуы Л. С. Выгодскийдін психологиялык кон- цепциясына сйенген А. Р. Лурия енбектерінде крсетілген. Нейролингвистикалы зерттеулер неврология мен тіл білімі теориясыны дамуымен бірге дамыды. Нейролингвистика емдеу орындарында диагностикалык міндеттерді шешу кажеттілігінен туан. Мндаы негізгі діс — р трлі жадайда науасты алай сйлейтінін байау. 20 асыр 2-жартысында нейролингвистика зерттеуге психолингвистика, нейропсихология, нейрофизиология, психоакустика, кибернетика т.б. ылым салалары ыпалын тигізеді. Сйтіп, казіргі нейролингвистика адамны сйлеу ызметін комплексті зерттеуді бір саласы болып табылады.[1]
Гальперин Пётр Яковлевич (1902-1988) - психолог,Ресей Федерациясы ылымыны ебегі сіірген айраткері (1980). Пед..д-ры (1965), проф. (1966). Аыл-ой рекеттерін саты-сатымен алыптастыру теориясын сынды, Гальперин пікірінше, аыл-ой рекеттерін алыптастыру процесі 5 сатыдан теді.[1]Гальперин П.Я. (1902-1988) -Харьковтаы психологтар мектебіні мшесі, аыл-ой рекетін жоспарлап алыптастыру деген айрыша теорияны жне психология пніні мселесін диалектикалы-материалистік рухта шешуде субъект іс-рекетіні бадарлылыы іліміні авторы. Гальперин теориясы педагогикалы психологияда, ересектерді оыту психологиясында, педагогикалы тмендеп кеткен балаларды, интеллекті дамуын психодиагностикалауда ке рісті олданылады. лы Отан соысы жылдарында Гальперин іс-рекеттік атынас идеясын басшылыа ала жараланандарды имыл-озалысын айта алпына келтірумен айналысан. Гальперинні біраз ебектері нса, зейін, инстинктер, психология тарихы т.б. сол сияты баыттара арналан. Негізгі ебектері: "рекетті аыл-ойлыы жне ылым пні" (1974), "Психологияа кіріспе" (1976), т.б.[2]
Билет
1.Интеллектуалды абілетті зерттеуге арналан Айзенк тесті (IQ тсінігі). Айзенк Ганс Юрген (1916-1997)-британ психологы. Психологиядаы
биологиялы баытты кшбасшыларыны бірі. Интеллект тестіні аворы.
Интеллектуалды абілетті зерттеуге арналан Айзенк тестілері.Интеллектуалды абілеттілікті зерттеуге арналан Айзенк тесті сегіз субтестерден трады. Оларды бесеуі адамны жалпы интеллектуалды даму дегейін баалауа арналан: лингвистикалы, математикалы, техникалы, дизайн, кркем-бейнелі жне крнекі-логикалы ойлау крсеткіштерін баалау шін, ал шеуі-арнайы абілеттеріні даму сатысын зерттеуге арналан. Субтестерді райсысы жеке-дара орындалады, немесе барлы тапсырмаларды орындау фрагментарлы трде жргізіледі. Бл кітапта вербалды жне математикалы субтестері берілген.
Лингвистикалы абілетті анытауа арналан Айзенкті сздік (вербалды) субтесті.
Масаты:жасспірімдерден бастап лкендерге дейінгі жас кезеіндегілерді сздік интеллектін жне шыармашылы абілеттін зерттеу.Вербалды субтест сздік интеллектіні немесе логикалы ойлау процесін зерттеуге арналан. Тесте анаграммалар кеінен олданылан. Анаграмма дегеніміз ретсіз жазылан ріптер жинаы. Оны шешу шін берілген ріптерді орындарын ауыстырып ою арылы маналы сз шыару керек. Сонымен атар кптеген сздерді орта жрнаын, жалауын т.б. бліктерін дрыс табу арылы шешілетін тапсырмалар келтірілген.Субтесте бірте-бірте крделенетін 50 тапсырма берілген. абілекттілікті даму дегейін баалау белгіленген уаыт ішінде д-рыс шешілген тапсырмаларды жалпы санын орындауды норма крсеткішімен салыстыру жолымен жргізіледі. Оларды ережесі: «Сіздерге 30 минутта шешуге 50 тапсырма берілген. Тапсырмаларды кп ойланбай тез орындау ажет. Егер субтесті андайда бір тапсырмасы тез орындалмаса, оны ткізіп жіберіп, келесісін орындаыз. Уаыт алса тастап кеткен тапсырмаа айта оралуа болады».Нтижелерін баалаанда берілген уаытта дрыс орындалан тапсырмаларды жалпы саны ана есепке алынады.
IQ – интеллект дамуды санды крсеткіші. Англиялы психолог Г. Айзенкті интеллект трлері кеінен танымал. Олар: «биологиялы – (негізінде миді рылымы мен орындалуы бар) оларсыз ешандай таным процестері орындалуы ммкін емес; «психометриялы» – IQ аыл–ой дарындылыы крсеткішіні коэфициентін райды жне кбіне трбие мен білім беруден туелді; «леуметтік» – апаратты сынай отырып 124 деу, стратегияны ндіру болып табылады. Г. Айзенк бойынша, интеллектті бл трлері зара байланысты