Зін - зі баылау, зіні кіл – кйін басаруды амалы ретінде.

Баылау — зерттеу не тексеру дісі. Баылау арнайы жоспар бойынша жргізіледі. Жоспарда Баылауды масаты мен міндеттері, объектісі (саба, саяхат, лабораториядаы, шеберханадаы, оу-тжірибе учаскесіндегі оушыларды жмыстары), жргізу дісі мен жолдары дрыс крсетілуі тиіс. ылыми негізде шыармашылыпен жасалан жоспар зерттеу жмысыны нтижелі болуына игі сер етеді. ылыми Баылау зерттелетін педагогикалы былысты дрыс рі дл жазып алуды талап етеді. Сондытан Баылауды нтижесі зерттеушіні педагогикалы іскерлігіне, абілетіне жне сауаттылыына байланысты. Зерттелетін таырыпты масаты мен мазмнына арап, Баылауды жаппай жне ішінара жргізуге болады. Оу-трбие барысында жалпы мселелерді (саба стіндегі оушыларды танымды іс-рекеті, оушылар зейінін жандандыру, балаларды жымды іс-рекеті, т.б.) зерттеу шін жаппай Баылау дісі пайдаланылады. Жеке оушыны іс-рекеті мен мінез-лын зерттеу шін ішінара Баылау дісі олданылады. Баылау нтижелері дрыс шыу шін трлі формулалар, кестелер, фотосуреттер, слбалар, сіресе, техника ралдарды (киноа тсіру, магнитофона жазу, т.б.) кеінен пайдаланадыАдам лемні биологиялы, психологиялы, леуметтік лгіден трады. Жеке тланы алыптасуы, бкіл адами сапарлара ие болуы да осы ш тааннан таратылады. Оны е клемді блігі – туа біткен биологиялы абілет «істей аламын». Одан бседеу блігі, психологиялы абілет – «алаймын», е аз блігі - леуметтік «ажет». Тланы дамуы осы ш рамдасты айсысы басым болса, соан баынышты. Жеке тланы алыптастыру шін оны ішкі психологиялы «Мені» мен табиат ана сыйлаан биологиялы абілетін ашатындай, оршаан леуметтік ортамен арым – атынасын реттеп, дамыта алатындай жадай жасау міндет.Жеке адам оамда мір сріп, басалармен, табиат лемімен йлесімді арым – атынаста болатын,адамзатты ол жеткен игіліктерін мегерген, жеке бас мддесін ел тадыры, халы тадырымен орайластырылан, жымны, ережелерін, ішкі тртібін сатап, астерлейтін, здік білім алып, саналы, масатты ебек ететін, табиат байлытарын тиімді пайдаланатын, оршаан ортаны орайтын, з ытары мен бостан-дытарын орынды пайдалана білетін тла болып алыптасуы шін з сыныбымызда жмыстар жргізіп келеміз.зін-зі трбиелеу жмысын дамыту шін, р адам зіні трлі асиеттері мен ылытарын талдай алатын, оам мен жым оятын талаптарды ескере отырып, блара сын кзбен арай алатындай абілетке ие болуы тиіс. Сол шін де оамыны рбір азаматы зін-зі кпшілік алдында жасы, намды жаынан крсете білуге мтылуы керек. Адам з кемшіліктерін, жеке басыны мдениетіні тмендігін, трбиесі нашарлыын, мндаы барлы жауапкершілікті баса адамдара йіп – тгіп, зін судан таза етіп крсетуге аысы жо. р адам жан дниесі даму жолыны крделі жолдарынан зі дербес тіп, зін- зі трбиелеуі тиіс. Адамны зін-зі трбиелеу оайлыпен ола тспейді. зіне - зі ніліп, зіді тізгіндеуге тырысу, белгілі масат кздеу – осы істегі бастапы адам. Адам з мінез – лыны жаман- жасы жатарын ой таразысына салуа мтылады, алдына таудай талаптар ойып, бларын айткенде тиімді етіп орындау жолын арастырады. Адам зін-зітрбиелеуде асан шыдамдылы , иыншылытара тзімділік, ерекше стамдылы, за уаыт бойына ажымай – талмай, ерінбей жалыпай жмыс істей білуге машытануы керек. Осы отыран р айсымыз «Мен істеймін» деу арылы з ортамыз да жасы асиеттермен крінуге тырысуа, жіберген ателіктер мен жетістіктерге талдау жасауа; «Мен шін керек» деп талаптану арылы з іс- рекетімізді баалай білуге; «Мен істей аламын»деп з іс-рекеттерімізге сенімділікпен арауа жетісуіміз керек.

Билет

1.«Психодиагностика» сзі нені білдіреді жне осы ым азіргі заманы психологияда андай мнде олданылады?«Психодиагностика» сзі - «психологиялы диагноз ою » дегенді немесе адамны жеке зіні психологиялы жадайы немесе андайда бір психологиялы асиеттері жайлы сапалы шешім абылдауды білдіреді.Талыланып отыран бл терминні психологияда екі маынасы бар. «Психодиагностика» ымыны бірінші анытамасы оны алуан трлі психодиагностикалы ралдарды жасап, оларды практикада пайдалануа атысты психологиялы білімдерді арнайы саласына жатызады.Оны басты масаты : психологиялы диагноз ою яни былайша айтанда, адамны наты психологиялы жадайын баалау.Мндай ымдаы психодиагностика з саласында мынадай мселелерді арастыратын ылым болып табылады.1.Психологиялы былыстарды табиаты мен оларды ылыми баалауды принципті ммкіндіктері туралы.2.Психологиялы былыстарды принципті трде танылуы мен санды баалануы шін осы уаыта дейін алыптасан жалпылама ылыми негіздемелер туралы.3.азіргі уаытта олданылып жрген психодиагностика ралдары, абылданан жалпылама ылыми методологиялы талаптара аншалыты сай келеді.4.Психодиагностиканы алуан трлі ралдарына ойылатын негізгі дістемелік талаптар андай.5.Психодиагностиканы жргізу жадайларында, алынан нтижелерді деу ралдары мен сол нтижелерді орыту тсілдеріне ойылатын талаптарды оса аландаы практикалы психодиагностиканы нтижелеріні сенімділігіні негіздемесі туралы.6.Тесттерді оса аландаы психодиагностика дістеріні ылымилыын растыру мен тексеруді негізгі тртібі туралы.«Психодиагностика» терминіні екінші анытамасы психологиялы диагнозды практика жзінде олданумен байланысты психологты зіндік саласын крсетеді. Бл жерде психодиагностиканы йымдастырып ткізуге атысты таза практикалы мселелер шешіледі. Оан мыналар кіреді:1.Психодиагност ретіндегі психолога ойылатын ксіби талаптарды айындау;2.Психологты з жмысын стті жргізуі шін,зінде болуы тиісті білімдерді,ептіліктер мен дадыларды жиынтыын білуі;3.Психологты практикалы жадайларды анытауы, оларды сатауы,психодиагностиканы зге де дістерін стті рі ксіби трде игеріп аландыыны кепілі болып табылады.

Сраулы дістемелер жне психодиагностикадаы оны орны: Сауалнама - наты адамдар тобына сратар ою арылы алашы апаратты жинау дісі.

Зерттеушіні респондентпен анкета арылы жзеге асырылатын байланысына негізделген эмпирикалы зерттеуін леуметтанулы лшеу тсілі.Сауалнама масаты - жеке жне оамды санадаы былыстар немесе арапайым фактілер, оиалар туралы апарат алу. Сауалнама апаратты длдігі мен жйелігін амтамасыз етеді. Бл діс экономикалы трыдан да тиімді, яни оан шыын, уаыт жне рал аз жмсалады. Сауалнаманы ртрлі жолдары бар: алыпа тспеген (еркін схбат, т.б.) жне алыпты. Сауалнама ткізу жиілігіне байланысты бір рет жне кп рет болып блінеді. Сонымен бірге сауалнама жазбаша жне ауызша деп те бледі. Сауалнама тиімділігі траты схбат алушы жне сауалнамаа атысушыларды болуынан туелді. Сауалнамаа жауап беру уаыты: далада – 3 минуттан кем болмауы, йде сыйаысыз – 5 минуттан кп емес, йде сыйаымен – 15 минуттан кп емес болуы керек. Респонденттерге алдын ала хат дайындалып, онда пікір срау ткізу масаты жне оларды тадау себептері тсіндіріледі. Пікір срау анонимді жне пиялы сипатта жргізілуі керек. Бірінші жадайда респондент зіні аты-жні жне баса да деректемелері пия болуын алайды, екінші жадайда ол зі туралы тек зерттеушіні ана білуін срайды. Телефонмен жне схбаттасушымен пікір срау жргізгенде, ол – пиялы сипатта болады. Пікір срау жргізгенде апарат мынадай жолдармен алынады: Схбат жргізуші сра ойып, жауапты сауалнамаа жазып отырады немесе респонденттер сауалнаманы здері толтырады. Зерттеуші ажет болан жадайда сауалнамадаы сратара осымша кп сауал ойып, гімелескен кезде з ойын оса алады. Респонденттерге сратар ойан кезде оларды сауалнамада жазылан кйінде згеріссіз ою керек, жауаптарды талаптара сйкес тіркеу ажет. Схбат алушы сауалнаманы жасаудан брын зерттелетін мселені, нарытарды, ттынушыларды тереірек арастырып білуі ажет. Пікір срау алдында респонденттерге зерттеу масаты туралы бірер сз жне жауаптарды пиялы болатынын айтып ту керек. Сауалнаманы жауап берушіні табысы туралы жне оны жеке басына атысты сратардан бастауа болмайды.Кіріспеде респондентті пікір срауа атысуын тініп, оны масаты крсетіліп, респондентті жауаптарыны андай пайда келетіндігі туралы айтылады. Сауалнама жргізушіні аты-жні, пікір срау жргізген орны жне кні міндетті трде крсетілуі ажет.Сратарды стандартталу типтері бойынша сауалнама ашы жне жабы трде болуы ммкін. Жабы трдегі сауалнамада ммкін жауаптар трі, шкаласы, сондай-а «и» немесе «жо» сияты жауаптар болады. Оларды артышылыы – жауаптарды жылдам деуге жне бастапы мліметтерді кестеге енгізуге ммкіндік береді. те жасы стандартталан сауалнама – ол ойылатын сратары мен жауаптары брыннан аныталан сауалнама. Ашы сратара жауаптар дл осы мселе жнінде, з ойын білдіретін ерікті трде болуды кздейді. Ашы сратарды ттынушылар тауарды сапасы, дизайны, баасы туралы не ойлайтынын белгілеу ажет боланда, зерттеуді ізденіс кезеінде олдану пайдалы. Жауаптарды сан алуандыы оларды деуді иындатады.

3. Суретті психодиагностикалы дістемелер жне оларды орны:

Суретті психодиагностикалы дістемелер – суреттерден ралады, яни ол таырыпты немесе кездейсо сипатта болуы ммкін. Кейде зерттелушіні дайын сурет бейнесін интерпретациялау тсілі де олданылады.Мысалы:«Дниеде жо жануар» дістемесі. «й,адам,ааш»,«Жаня суреті», Проективті тесттер.“мірде жо жануар”тесті мірде е кп олданылатын проективті діс. Креспондент бл тесті кбінесе иялын зерттеуге арналан деп ойлайдыда, оранысты іс-рекетін лсіретеді. Тесті жргізу шін стандартты а бет ааз жне арындаш ажет. аламсапты, пламастерді жне жмса арындашты олдануа болады, алайда бл жадайда диогностикалы крсеткіш батыру кшін анытай алмай аламыз.Нсау: а бет ааза мірде жо жануарды суретін салып, оны мірде жо есіммен атаыз.делуі: ортада орналасса - алыпты жадай. Егер сурет о жата орналасса ол азіргі уаытпен немесе балалы кезеіне, жаымды эмоциямен байланысты. Егер сурет тменде сол жаында орналасса, ол ткен уаытпен, жаымсыз эмоциямен жне пассивтілікпен байланысты. Сурет нерлым жоары орналасса зерттелушіні зін-зі баалауы жоары жне оамда з орнына разы емес, оршаан адамдарды кіл блуіні жеткіліксіздігіне арай оны зін-зі крсетуі жоары екенін байатады. Егер сурет бетті тменгі жаында орналасса респондент зіне-зі сенімсіз, зін-зі баалауы тмен, айналасындаы адамдара да сенбейтін, кіл кйі тмен болып жретін адам.2-критерий: Жануарды басыны баыты. Егер жануарды басы о жаа арап трса, ол адам зі жоспарлаан істерін міндетті трде орындатады. Егер жануарды басы, сол жаа араса, мндай сурет салан адам бір нрсе істеу шін кп ойланады жне оны біраз блігі ана орындалады, кейде ол белсенді іс-рекеттер крсетуге орады. Ал егер басы тура араса – бл эгоцентризм ретінде арастырылады.3-критерий: Бас блшектеріні маынасы. ла-жаалытара деген ызыушылыы айналасындаыларды зі туралы кзарасына мн беруі, эмоционалды трде абылдайды, біра з іс-рекетін згертпейді. Сл ашылан ауыздан тілді байалуы - орынсыз кпсйлейтін адам. Ерін салу сезімталды. Ауызды ашы болып, ерінсіз, тілсіз ерекше сурет орыныш, сенімсіздік, ауіптенуді білдіреді.Тістерді салынуы: вербалды агрессияны белгісі.Кз: егер кздері ерекше айшыталынып салынса, адамны орынышын білдіреді.Кірпіктер: адамны зін-зі крсетуі, яни іс-рекетінен, сырты киім кию ерекшеліктерімен айналасындаыларды та алдыруа кп кіл бледі.Басында осымша блшектер: (тырна, саалдары) агрессияны баса трлерімен байланысты.анаттары, ауырсындары: зін-зі сндеуге, зін-зі атап алуа арналан асиеттері жасы дамыан.Жалы, жндері: сезімталды, сексуалды рлде з жынысын айын трде байататын адам.Аятары: егер аятары фигура лшеміне араанда (денесіне араанда) дрыс негізделіп салынса, ол адамны негізділігін, ойлау, шешім абылдауда радционалдылыын крсетеді.Нзік аятар: немесе болмаса, ортынды шыаруда импульсивтілікті байатады, бір типті, аталанбалы болуы ой-пікіріні стандарттылыын крсетеді. Аятарыны детальдарыны ртрлі орналасуы – ой-пікіріні оригиналдылыы з беттілігін, ерекше ойлау абілетін крсетеді.Фигура дегейінен жоары шыып тран блшектер: анаттары, ысыштары, антена – адамны міріні р аймаын амтуа мтылысы. Басаларды шетке шыарып зіне жасы орын тандай алады. Батылдыы, уаттылыы, зіне сенімділігі байалады.Сндік блшектері: ауырсындары, бантиктері, бйра шаштары - зін-зі крсетуге талпынысы, зіне басаларды кілін аударуа тырысуы.йры: жоары араса адам з іс-рекетімен, шешімдерін жаымды баалайды. Тмен араса з-зіне деген кіліні толмауы, істеген ісіне, айтандарына кіну.Фигураны контуры: ораныш жапыштарды болуы – айналасыдаылардан орануды байатады. Егер олар шкір, брыштар, инелер трінде болса, бл агрессияны белгісі. Контурларды оюлатып сызу, ос сызытарды болуы – адамны обалжуы, оруы, сенімсіздігін крсетеді. Суретті жоары жа контуры оюланып сызылса, ол зіне жоары тран адамдардан оранысын крсетеді. Тменгі контур оюланып сызылса, басалара клкі болудан орану, айналасындаыларды сзінен ору, зінен кішкентайлара баынышты болуы, беделіні жотыы. Шеті оюланып сызылса - ртрлі жадайлара байланысты, кез-келген тртіпке зін-зі орауа дайындыын крсетеді.Суретті атты басылып сызылуы (беттін артынан байалатын болса) адамны мазасыздануы, обалжуы.Жануарды жалпы баалау: орынышты болса, зіне меніне кзарасы, зіні мнділігі бойынша мірдегі орыны. Шебер фигурасы сіресе ешнрсемен толытырылмаан болса, адамны тйытыын, ішкі сезімін ешкімге ашпайтынын крсетеді. Механикалы блшектердін болуы: жануарды тірі организмге осып алу адамны шизофренияа бейімдігін крсетеді. Ат ою: егер ат ойанда маынасы бар болса, адамны рационалдыын, бейімделгіштігін крсетеді.ылыми маыналы ат ойса, адамны интеллектісіні жоары екенін крсетеді.Дыбысты ат ойса: адамны жеіл мінездігін, ауіптік сигналдарды дрыс ескере алмайтынын крсетеді.Ирониялы ат: айналасындаылара кешірімділікпен, ирониямен арайтын адам. зартылан ат: оаныс тенденцияларыны жоары дамуы.

Билет

1.Тест трлері жне оны олдану салалары, тест жргізу шін ойылатын талаптар:

Психологияда тест деп психодиагностикалы стандартты дістемелерін айтады. Бл дістемелер зерттелетін асиеттерді даму дрежесіні салыстырмалы сапалы жне санды крсеткіштерді алуа кмектеседі. Барлы кезде бірдей боландытан бл дістемелерді стандартты деп айтамыз,зерттелетін адам алатын жадай мен нсаудан бастап, есептеу мен интерпретацияны алатын крсеткіштермен аятайды. Тестпен алынан бааларды ашан ай жерде алынанына арамастан, бір бірімен салыстыруа болады, сондытан біз оны салыстырмалы дейміз. Тесттерге ойылатын психодиагностикалы дістемелерді ішіндегі е атаы деп валидты натылыты жне бірегейлікті кздейтін дістемелерді айтамыз. Бірнеше топтара блінетін тесттерді кп трлері бар: Тесттелетін асиетіне арай, тестте олданылатын есептерді ерекшеліктеріне арай, зерттелетін адама сынылатын материалына арай, бааланатын объектісіне арай. Тесттер интеллектуалды (адамны ртрлі ызыушылы процестерді даму дрежесін баалайтын), тлалы жне тлааралы болып блінеді. олданылатын есептерді ерекшеліктеріне арай практикалы , бейнелік жне вербальды тесттер болып блінеді. сынылатын тест материалына арай тесттер бланкты , аппаратты болып блінеді.Баа объектісіне – процессуальды, жетістік тесттер, былыстар мен асиеттер тесттері.Интеллектуальды тесттер- адамны интеллектік даму дегейін баалауа, жеке когнитивтік процестерін (абылдау, зейін, жады, сйлеу) баалауа арналан. Тлалы тесттер - адамны жеке траты ерекшеліктеріні психодиагностикасымен байланысты: темпераментке, мінезге, мотивация, эмоция, абілеттерге арналан тесттер. Тесттерді арасында тланы жадайын немесе оны жеке асиеттеріні даму дрежесіні жйелі баасын беретіні кездеседі. Комплекстік (жйелілік) тесттерге КЕТТЕЛ, ММРІ жне т.б. жатады. Жекешеленген тесттерге - адам тласыны жеке бір асиеттерін баалайтын тесттер жатады. Тлааралы деп- ртрлі леуметтік топтардаы адам арым - атынастарын баалайтын тесттерді айтамыз. Мысалы, социометриялы тест, топты жым ретінде зін- зі тексеруді леуметтік - психологиялы тесті. Практикалы тест тапсырмалары- есептер мен жаттыулардан трады.Образды тапсырмалар- суретті, схемалы, бейнелік тапсырмалардан трады. Вербальды тесттер- тсілдік сздермен тапсырмалардан трады. Мысалы, ымдарды анытау, ой орытындылары, сздерді клемі мен мазмнын салыстыру, ртрлі логикалы тсілдерді тсініктерін орындау жне т.б. Тестте олданылатын кп тапсырмалар кешендік болып келеді, яни практикалы, теориялы, бейнелік, вербальды іс - рекеттерден жне тапсырмалардан трады.Адама мірде кездесетін кп есептер кешенді болып келеді, ал тест адамны іс-имылдарын жне ммкін болатын жетістіктерін лабораториялы жадайда емес, мірде болжау шін ткізіледі. Бланктік тест деп- зерттелетін адамны алатын тест материалы бланк трінде (суреттер, схемалар, таблицалар, сра-жауаптар жне т.б.) болады. Аппаратуралы тесттерде- нтижелерді деу шін ртрлі аудио- видеотехника,электронды есептеу машиналары олданылады. Процессуальды тесттер- психологиялы жне іс- рекеттік процестерді зерттеп, нтижесінде наты сапалы жне санды мінездеме беріледі. Тест жетістіктері тобына- адамны ртрлі іс рекеттердегі жетістіктері бааланатын тесттер жатады. Мысалы, тануды трлі ортасында: есті (жадыны) жетістігі,ойлау логикасы, зейінні тратылыы, вербальды ойлауды даму дегейі жне т.б. Тесттерді жадайы мен асиеттері, адамны траты психологиялы асиеттеріні диагностикасына атысты болады. Жобалау тесттерін жеке бір топ етіп блуге болады. Олар адамны психологиялы сапасын тура емес , жанама баалауа негізделген. Мндай баалау кптеген объектілерді адам алай абылдап жне интерпретация жасап, талдау нтижесінде алынады, алынан мазмнды объектілері: сюжеттік суреттер, формасыз датар, бітпеген сйлемдер жне т.б. болуы ммкін. Бл тесттерге атысты, мысалыа, Роршахты, Апперцептивтік таырыпты тесттер жне т.б. жатады. Жобалы тесттер деп зерттелетін адамны жасырын немесе еркінен тыс басынан ткізетін психологиялы ерекшеліктерді психодиагностикасын айтамыз. Психодиагностикалы эксперимент діс ретінде жеке жадайларда ана олданылады: егер керекті асиетті баса діспен анытауа болмайды. Процессуалды тесттер зерттелетін адамны психикалы жне іс-рекеттік просцесстерді ту ерекшеліктері зерттеушілерді ызытырады. Ал жетістіктер тесттер абілеттер, дадыларды баалау есебі шешілген кезде олданылады.Жеке топа интеллект тесттері жатады. Олар адамны интеллектуалды дамуыныы жалпы дегейін наты жне сапалы жаынан анытаан кезде олданылады.Тесттерге наты психодиагностиканы дістері ретінде ерекше талаптар ойылады.

2.Зейінді дамыту шін андай арнайы жаттыуларды орындау керек:

Зейін - адамны психикалы рекетіні белгілі бір нрсеге баытталып шоырлануы. Адам мірінде зейінні алатын орны зор. сіресе, таным процесінде, білім алу ісінде маызы ерекше. Шкіртті сабаты тсіне оймауы, есінде дрыс сатай алмауы, тапсырманы орындауда ате жіберуі оан дрыстап зейін оймаудан болады.Зейін ою, кбінесе, адамны айналысып жатан іс-рекетіні сипаты мен маыздылыына байланысты. Сондай-а, ол адамны жеке бас ерекшеліктеріне, оны мддесіне, талап-тілегіне, масат-мратына, ерік-жігер сапаларына, темпераментіне, мінез бітіміне байланысты болады. Зейінні физиологиялы негізін орыс физиологы, академик А.А. Ухтомскийді (1875 – 1942) доминанта теориясы бойынша тсіндіруге болады. Бл теория бойынша, сырты дниені кптеген тітіркендіргіштеріні ішінде біреуі миа кшті сер етеді де, оны бір алабын ерекше оздырады. Миды осы кшті озан алабы алан алаптардаы лсіз озуды зіне тартып отырады. Осыдан миды кшті озан алабы одан бетер кшейеді. Мндай жадайда адам зейінні бір нрсеге шоырланады да, алан нысандарды байамайтын болады.Адамны зейіні ырыты зейін, ырысыз зейін жне йреншікті зейін болып шке блінеді. Адам мірінде ырысыз зейін де елеулі орын алады. Ал ырыты зейін рекеті саналы трде белгілі ерік кшін жмсау арылы орындалады. йреншікті зейін адамны детіне айналып кеткен зейін. Ол арнайы кш жмсауды ажет етпейді. Жеке адам зейініні негізгі ерекшеліктеріне тратылы, оны бір нысаннан екінші нысана оай ауысуы, блінуі, нысандарды амту клемі, ала болмаушылы, т.б. жатады. Зейін тратылыын зерттеуге арналан «Шатасан сызытар» дістемесі.Балаа10шатасан сызы бейнеленген сурет сыныныз р сызыты басында (сол жаында) жне соында (он жаында) зіні нмірі бар. Біра та бл нмірлер бір-біріне сйкес келмейді. Баланы р сызыты басынан соына дейін мият адаалауын сраыз. Бл жадайда алам, арындаш немесе сауса олдануа болмайды. Бала сызыты сол жаындаы, сосын о жаындаы нмірді дауыстап айтады. Барлы тапсырманы орындауа жмсалан уаытты, жіберілген ателерді,жаылыстарды жне т.б. белгілеп отырыыз. 6-7 жасар балаларды кпшілігі бл тапсырманы 1-2 минут ішінде млде атесіз орындай алады.2.абылдауды зерттеу дістемесі. «андай бейне толы емес?» дістемесі абылдауды ттастыын баылау. Балаа таныс заттар бейнеленген суреттерді сыныыз. Оны рбір суретке мият арауын жне жетіспей тран блігін атауын сраыз

3.Темпераментті анытау тесттеры:

Темпераментті Айзенк тестімен зерттеу.Темперамент (лат. temperamentum - бліктерді ажетті арасалмаы) адамны психикалы іс-рекетіні динамикасын сипаттайтын траы жеке ерекшеліктерді: психикалы процестер мен кйлер аысы арындыыны жылдамдыыны ыраыны - жиынтыы. Темперамент дегеніміз психикалы процестерді туіні динамикалы ерекшеліктерін жне адам мінез-лын,оларды кшін,жылдамдыын,пайда болуын,тоталуы мен згерісін сипаттайтын асиеттер жиынтыы.Холерик,Флегматик,Сангвиник,Меланхолик. Холерик Бл темперамент кілі тездігімен, шапшадыымен, стамсыздыымен, тым озалыштыымен ерекшеленеді.Флегматик Бл типті кілі баяу, байсалды, асыпайды. Істі ойланып, тзімділікпен істейді. Сангвиник Бл тип кілі- еті тірі, абілетті, озалыш оушы.Меланхолик Бл темперамент кілінде психикалы процесстер те баяу жреді.

Бл тесті орта сынып оушыларынан бастап ересек адамдара дейін олдануа болады.Масаты: баланы темпераментін жне эмоционалды тратылыын (невротизмні крінісін) анытау.Орындау ережесі: «сізге 57 сраы бар бланкі мен жауап пара берілді. Сратарды райсысына «ия» немесе «жо» деген жауап беріп оны жауап параа жазыыз. Дрыс жауапты табу шін кп ойлануды ешандай ажеті жо. йткені бл тапсырмалар арылы білімді немесе аыл-ойды даму дегейі бааланбайды, берілген сратара дрыс немесе ате жауап жо. р адамы з ойы зіне дрыс. Сондытан е бірінші ойа келген жауапты сра номеріні тсына жазыыз».

Крсеткіштер бойынша мінездеме.Сангвиник-экстраверт:траты адам, леуметтендірілген, сырты дниеге баытталан, ашы-жарын, арым-атынаса мар, кейде кп сйлейтін, уайымсыз, кілді, басшылыа мар, жолдас-жоралары кп, мірсйгіш.Холерик-экстраверт:айнымалы адам, ашуша, озыш, стамды емес, агрессиясы аны байалатын, оптимист, белсенді, жмыса абілетті жне кіл- кйі трасыз, стресс жадайында -психопат.Флегматик-интроверт:траты адам, байсалды, ашулануы иын, ойшыл, іскер, стамды, сенімді, сыйысымды, арым-атынаса жайлы, интеллектуал, жай имылдайды, за уаыта созылан олайсыз жадайда кіл-кйін, ден- саулыын бір алыпты сатайды.Меланхолик-интроверт:трасыз адам, мазасыздануы кшті, пессимист, сырты крінісі бойынша сабырлы, біра эмоциясы тере, оан за уаыт бленіп жреді, ойшыл, интеллектуал, стресс жадайында ішкі кернеуі кшейеді, депрессияа шырап, денсаулыы, жмыса абілеті тмендейді.Зерттеу нтижелері.Зерттелінген 36 оушыны басым кпшілігі холерик-экстраверт крсеткіштеріне жаын болды. Сондытан олармен гімелесу жргізгенде холерик температіні ерекшеліктерін жан-жаты тсіндіріп, зін-зі трбиелеу барысында шалаайлыты, кп жмысты стіртін істейтіндігі, рысатыы олара табии жаын асиет екенін атап тіп, олар здерін трбиелеу барысында осы теріс крсеткіштерді серін тмендетіп, холерикті батылдыын, жаалыа марлыын, кешірімділігін ныайту керек екндігін де крсеттік.

Темпераментті Я.Стреляу тестімен анытау.Масаты:темперамент типін жне жйке процестеріні тепе-тедігін анытау.Орындау ережесі: Тесте берілген 134 сратара жауапты талдау арылы темперамент крсеткіштері мен жйке процестеріні жру ерекшеліктерін анытауа болады. Сратара жауапты ия, жо, білмеймін деп беру керек. Жауап дрыс немесе ате болуы ммкін емес. р адамны з жауабы зіне дрыс жне сол адамны зіне тн ерекшеліктерін крсетеді. Сондытан, ойылан сратарды ретін бзбастан, онша кп ойланбастан, ш вариант жауапты біреуін жауап параа жазыыз. Білмеймін деген жауапты сирек олданан жн.

Билет

1.Жасты шатаы алыптасуыны задылытарын крсетііз:Жасты ша – маызды шешімдер атарын абылдайтын ересектікке туді аяталуы, мірлік циклді айналымы болып табылады. Оларксіптадау, отбасын ру, жалпы мір стилін жне болаша анаты тапсырмаларды орындау, жаа ересектік статуста жне жаа мірлік жоспарда ндылы бадарды коррекциялануы лкен сер етеді. Осы уаыт кезеінде жоары оуорнында оу, ебекіс-рекетінеараласу, некеру, бала сюуаыты. Тлалыдамудыбастыміндетіересектерлеміне беку, мірден з орнын іздеу, жастар шін дадарысты сипата ие. Біржаынан осы кезеде дадарыстан ашу адамны дамуын тежейді. Жастар осы уаыткезеін, натыраайтандададарыстытпелікезеретіндеабылдап, уаттана бастайды жне зт адырын басаруа абілеттенеді.