Балаларды зін-зі баалауыны ерекшелігі

Бала з ылытарыны трткі кштері мен салдары жнінде кбірек ойлай бастайтын болады. Бл мектеп жасына дейінгі баланы сана–сезіміні дамуына, зіні кім жне андай асиеттерге ие екенін, тіректегі адамдарды бан деген арым-атынасын, ол арым-атынастарды неден туатынын тсінгенде ана ммкін болады. Сана- сезім айын зін-зі баалауынан, яни бала зіні жетістіктері мен стсіздіктерін, зіні сапалары мен ммкіндіктерін алай баалауынан крінеді. зіне-зі дрыс баа беруді йрену шін бала алдымен зге адамдарды, сырттай арап трып, баылай білуі керек. Ал мны бірден бола оймайтынын біз білеміз. Бл кезеде бала зіні рдастарына баа бергенде, олар жнінде лкендер айтан пікірді жай ана айталайды. зін-зі баалауда да осылай болады.(«Мен жасымын, йткені апам солай дейді»). лкендер малдаан барлы жасы асеттерді кбіне тсінбей-а з басына жай таа салатын мектепке дейінгі кішкентайларда лі зі жнінде ешбір негізделген дрыс пікір болмайды. зін ыптымын деп санайтын бір баланы бл нені білдіреді деп сраанда, ол: «Мен орыпаймын», - деп жауап берді. здеріні ыптылыын матан ететін кейбір балалар бл сраа «Білмеймін», - деп жауап атты.

3.андай тлалы асиеттерді диагностикалау шін мини-мульт сраулыы керек:1.Мини – Мульт сраулы(опросник)
Мини – Мульт сраулыы ММРІ-ді ысартылан варианты. Ол 71 сратан , 11 шкаладан (оны ішінде 3 – баалы ) ( Адаптация Ф. Б.Березина жне М.П.Мирошникова ) Бірінші 3 баалау шкаласы зерттелетін адамны шындыын лшейді. алан 8-і негізгі деп саналып тланы асиеттерін баалайды. Бірінші шкала астено-невротикалы типті зерттелетінні тлалы асиеттерін лшейді. Екінші шкала зерттелетінні социопатикалы вариантты тлалы дегейге басымдылыын крсетеді. Бесінші шкала бл вариантта олданылмайды 4-тен кейін бірден 6-шы олданылады.
6-шы шкала зерттелетінні кпелегіштігін сипаттайды.
7-ші шкала кдікті типті тланы зерттеуге олданылады.
8-ші шкала эмоциональды алшатыты дрежесін лшейді.
9-шы шкала тланы гипертимдік тріне жаындыын крсетеді,белсенділікті лшейді. Сраулыты ткізу уаыты шектелмеген. Сраулыа арнайы бланк беріледі, оны бір жаында зерттелетінні жауаптары жазылады. Егер зерттелетін адам тжырымдаманы малдаса , онда + ойылады , малдамаса – ойылады. Бланкты ары жаында экспериментатор коррекция шкаласын есепке алып зерттелетінні тласыны профилін райды. Бланкта бл лшеулер таблицада берілген.
Д шкаласыны лшеулері № 1,4,7,8,9 негізгі шкалалара осылады. Мысалы , егер Д шкаласы бойынша 9 пай жиналса , онда №1 шкаласыны лшеулеріне , таблицаа арап 5 пай осады, №4 ке -4 пай, №7 мен 8-ге – 9 пайдан , №9 – 2 пай осады. Шкалаларды сипаттамасы :
1. тірік шкаласы (L) зерттелетінні шындыын анытайды.
2. Шын шкаласы (F) тірік жауаптарды анытайды.
3. Kоррекция шкаласы (К) . Бл шкала бойынша жоары крсеткіштері рекетті санасыз баылау туралы айтады.

Билет

Андай тлалы асиеттерді диагностикалау шін «аяталмаан сйлемдер»тесті олданылады:« Аяталмаан сйлемдер » дістемесі.

Тест 60 аяталмаан сйлемдерден трып , 15 топа блінуі ммкін. р топ зерттелетінні жанядаы жмыстаы арым-атынастар жйесіні дрежесін сипаттайды. Сйлемдерді кейбір топтары адамны орыныштарына , зіні кінлі екендігін сезінуге атысы бар , оны ткен шаы мен болашаын куландырады, ата-аналар мен достары арасындаы арым-атынастарды зерттейді, зіні мірлік масаттарын. Тест (деусіз) 20 минуттан бірнеше саата созылуы ммкін (зерттелетінні тласына туелді). Тест бланкісінде сйлемдерді бір немесе бірнеше сздермен аятау керек.Мысалы: 1.Мен ойлаймын , шын дос__. 2.__мыту шін брін істер едім.дегендей

2.Баланы мектепке дайындыын анытау шін андай тесттер олданылады:Л.И.Божович:Мектепте оуа дайынды,ойлау іс-рекетіні дамуыны,зіні танымды іс-рекетін ырыты зерттеуге жне баланы леуметтік позициясына дайындыты белгілі бір дегейінен трады.Мектепке оуа дайынды – кп компонентті рылым жне де кешенді психологиялы зерттеуді талап етеді.

Психологиялы дайынды рылымында келесі компоненттерді бледі;

1.Тлалы дайынды;Оушы болу тыры,арым-атынасы:Мектепке,оу рекетіне,стаздара,зіне деген атынасын крсетеді.

2.Интеллектуалды дайынды балада ой-рісті,наты білімдер орыны болуын йарады.Балада абылдау,аналитикалы ойлау,логикалы есте сатау,ырыты сйлеу болуы тиіс.

3.леуметтік дайынды балада баса балалармен,оушылармен арым-атынас жасау шін ажетті сапаларды болуын амтиды.

р бір жас блдіршінні мектепте оуа даярлыын осы жоарыда аталан 3 компонент басты рль атарады.

Енді мектепке барар балаларды аыл – ойыны оралымдылыын анытау шін логикалы ойлауын,арифметикалы дадыларын,кеістікті бадарлауын,абылдауыны жылдамдыын тексеретін дістемелерді олдандым:1.Векслер тесті.Балаларды сздік оры,заттарды састы белгілері мен айырмашылытарын ажырату,санаматы есіне сатау дадыларын лшейтін тапсырмалардан ралады.Тест мазмны аыл-ойды жалпы крсеткішін райтын сздік жне сздік емес тапсырмалардан трады.2.Л.С.Выготский дістемесі.Балалара топтама сздер оылып,оларды бір сзбен алай атауа болатыны сралады.Мысалы: кйлек,крті,шалбар,малаай-киім.Бл дістеме арылы ымдырды алыптасуы мен оларды жинатай білу іскерлігі аныталады.3.Д.Чейниді дістемесі.Графикалы тест арылы баланы мектепке дайын ба екенін білу.Баалау трлері: + - те жасы !-жасы ?- орта ((-тмен.Адамны бейнесін салу е ескі диагностикалы дістерге жатады. 1926 жылы Ф.Гудинаф адам суретіні сапасын баалау стандартты сипаттар шкаласын руа рекет жасаан. Бл шкала интелектуалды даму кзарасымен сурет баалауына баытталан.

1963 ж. Д.Харрис, Ф.Гудинафты оушысы, берілген тапсырманы жаа стандартизациясын ткізді. Гудинаф-Харрис шкаласы 10 информативтік асиетіні 10 категориясынан трады:

Сратарды оя отырып ,баланы неге бейім екенін,ойыны аншалы шыр екенін т.с.с біліп,анытауа болады.Анытай отырып баланы кемшіліктерін дамытатын ойындар мен сабатар,жаттыулар,яни тзету-дамыту жмыстары жргізіледі.

3.Интеллекті анытамасын берііз,интеллектуалды коэффицент дегеніміз не:Интеллект (лат. іntellectus — таным, ыну, адау) — жеке ланы аыл-ой абілеті. Аыл-ой сезімі адамны таным рекетімен байланысты.Алашында бл термин адам психикасыны орынды ойлау функцияларын белгілесе, казіргікезде оан барлы танымды рдістер кіреді. Интеллект – адамны болмысты тануыны негізгі нысаны. Интеллект – апаратты масатты баытта айта деуге, реттеуге, оуа абілеттілікті крделі жйелеріні танымды іс-рекеті.Адамны аылы туралы біз те аз білеміз. Соы жылдары ана ылымны арынды дамуыны арасында аыл- ой мен психикаа байланысты зерттеулерді арасында біз білімні негізгі блігіне ол жеткіздік. Мысалы,IQ идеясы(аыл- ойды коэфициенті) аыл- ойды жан-жаты табиатына сйкес екенін білеміз. Бл дістеме ой абілеттеріні белгілі бір ана блігін, мдени ортада, белгілі бір масатпен лшейді. ысасы, ол дістеме тілмен , логикамен, акамубен, академиялы біліммен байланысты «солды – жартышарлы» функцияларды лшейді , жне ол интеллектті ызыушылы абілеттермен байланысты функцияларды лшейді.

«Интеллект» сзі психологияда «дарындылы», «аыл-ой дарындылыы» сзіні синонимі ретінде жиі кездеседі. Интеллект тестері «дарындылы тестері» деп, ал интеллект коэффициенті Q аыл-ой дарындылыыны крсеткіші деп аталады. Табии интел лект – таным сферасыны сипаты, адамны аыл-ой ммкіндіктеріні зегі болатын дл ортасын айтамыз. Интеллект – адамны олданбалы, крнекі-бейнелі немесе символды трде алдына масат ойып, оны орындауды е тиімді жолын тауып алуа абілеттілігі. азіргі интеллект теориялары бойынша аыл–ой жетістіктері зіні негізінде йымдастырылан жеке тжірибені яни адамны зінше крінуін, тсінуін, оршаан ортаны абылдауын крсетеді. Аыл-ой абілеттерін арнайы немесе жалпы деп жиі айтады. Негізінде, аыл-ой асиеттері (мысалы, аыл-ой процесіндегі са- лыстыру, талдау, жоспарлау жне т.б.) р трлі тапсырмаларда ке клемде крінеді. Осы маынада олар жалпы іс-рекетті трі болып табылады. Сондытан адамдар бір-бірінен тек аыл-ой абілеттері ана емес, іс-рекеттеріні жалпы дегейімен де ерекшеленеді . Интеллект коэффициентін Стенфорд-Бине тесті мен Векслер шкаласы бойынша лшеуге болады. Шыармашылы ойлауды згешелік белгілері боланымен, интеллекті бірдей бол- майды, ІQ – 120–дан жоары болан жадайда шыармашылы пен 127 интеллектуалды іс-рекет арасындаы корреляция жоалады, себебі шыармашылы ойлауда интеллектіге тн ерекшелік болады.

Билет