Арнаулы абілеттер туралы тсінік жне оларды дамуы.

Адамны аыл-ойыны дамуы 19-20жаса дейін жетеді, тратылы фазасы 30-34 жаса дейін интеллек-туалды ызметті німділігі тмендейді. Жалпы аыл-ой абілеттерімен айналысатын іс-рекет (оу жне ксіби) трлеріні дамуыадамны жас ерекшелігіне байланысты болады.абілеттерді дамуы оушыларды жекелік айырмашылытармселесі болып табылады. Барлы адамдарды рекет трлерінорындау ммкіндіктері бірдей болса, онда абілеттер туралы сз ет-пеуге де болар еді. Млдем еш нрсеге абілеті жо адам болмай-ды. р адамны бойында бір нрсеге деген абілет болады, біра олабілеттер дрежесі р адамда ртрлі дегейде болады. Оларды іс-рекетіні белгілі бір трлеріне абілеті жоары немесе тмен бо-лып келеді. Бан арап, мысалы, музыкаа, хореографияа немесематематикаа абілеті тмен оушыларды дарынсыздар атарына жатызу дрыс емес. абілетті баса салада жатандыыныбелгісі. абілеттер туа бітті асиет емес, олар мір сру барысындаіс-рекет арылы дамып отырады. Айтыландарды орытындылай келе, «абілет» термині адамны белгілі бір істі орындап, одан нтижеге жеткізетін асиетінбілдіреді деуге болады. Демек, р баланы бойындаы табии нышандарды, жоары абілеттер дегейіне ктерілуі, тек баланы белсенділігіне жне дрыс йымдастырылан оу-трбие жмысынабайланысты.«Жалпы абілетті алыптасуы шін, тек аыл-ой дегейі ана асаажет емес, сондай-а оу-трбиелік серді де, жас кезедерінде демні зор», - деп крсетеді Н. С. Лейтес.

2.абілеттіліктерді жасы дамытуа арналан шарттарды атаыз. Психология ылымында абiлеттi ш конценциясы алыптасан.Оны бiрi – абiлет – жеке адамны биологиялы басым асиеттерi,оларды крiнуi мен дамуы ттастай тымуалаушылыа байла-нысты деп длелдейдi жне абiлеттi тымуалаушылыпенаныталу кезарасын терiске шыарады. абiлеттi бiрiншi концепциясына арама-арсы екiншi концепция – абiлет толыыменорта жне трбиеге байланысты аныталады деп крсетедi.мiрлiк баылаулар жне арнайы зерттеулер абiлеттi табии алышарттарын терiске шыаруа болмайтындыын делелдейдi.Арнайы iс-рекеттерде олар ерекше орын алады. ылымитжырым бойынша адам миыны анатомиялы алыптасуыдаралы ерекшелiктерiн крсетедi жне оны функциясы-на сер етпей оймайды деп крсетедiАрнайы дарындылы – субъектiде мселенi шешу мен жоспар-лау стратегиясын функциялау арылы крiнетiн наты (iс-рекеттекрiнетiн) ой, пiкiр, дады, бiлiмдердi жылдам жне наты жзегеасыру ммкiншiлiктерiнi болуымен сипатталынады. абiлеттгiсезгiштiк асиетiнi материализациясы ш трден трады:1. Табиатты блiгi ретiнде зiн жне сырты ортаны бейнелеуабiлетi (бiз естимiз, кремiз, сеземіз т.б. бл процесте барлы сезiммшелерi жмыс iстейдi).2. зiн сырты ортамен байланыс жасай алу абiлетi (жаа нрсенi ру, табиата ойша рекет жасау, киялмен жмыс, болжам ру).3. зiнi iс-рекет барысында заттар мен нiмдердi ру абiлетiжне йлесiмдiлiк лшемi бойынша зiн iштей дейді (ойды iскеасуы, наты заттармен, былыстармен наты рекеттi жзеге асыру).Адамдаы зара байланысан барлыы табиаттан берiлгендiгiнайта кету керек.

3.Лингвистикалы абілеттер.

Лингвистикалы абілетті анытауа арналан Айзенкті

сздік (вербалды) субтесті. Масаты: жасспірімдерден бастап лкендерге дейінгі жас кезеіндегілерді сздік интеллекті жнешыармашылы абілеттін зерттеу.Вербалды субтест сздік интеллектіні немесе логикалы ой-лау процесін зерттеуге арналан. Тесте анаграммалар кеіненолданылан. Анаграмма дегеніміз – ретсіз жазылан ріптержинаы. Оны шешу шін берілген ріптерді орындарын ауы-стырып ою арылы маыналы сз шыару керек. Сонымен атаркптеген сздерді орта жрнаын, жалауын т.б. бліктерін дрыстабу арылы шешілетін тапсырмалар келтірілген.Субтестіде бірте-бірте крделенетін 50 тапсырма берілген.абілеттілікті даму дегейін баалау белгіленген уаыт ішінде дрысшешіліп, тапсырмаларды, жалпы санын орындауды нормакрсеткішімен салыстыру жолымен жргізіледі.Орындау ережесі: «Сіздерге 30 минутта шешуге 50 тапсыр-ма берілген. Тапсырмаларды кп ойланбай тез орындау ажет.Егер субтесті андай да бір тапсырмасы тез орындалмаса, оныткізіп жіберіп, келесісін орындаыз. Уаыт алса, тастап кеткентапсырмаа айта оралуа болады».Нтижелерін баалаанда берілген уаытта дрыс.

Билет

1.Танымды жне аыл - ойды коэфициенті туралы тсінік. Тапсырмаларды орындату шін р оушыны олына тапсырма-лар жинаы жне жауап параы беріледі. Оушылар жауап парааздері туралы малматтарды толтыраннан со, олара тапсырма-лар кезегімен орындатылады. Зерттеу жмысы топпен жргізілетінболса, барлы балалар р тапсырманы бірдей бастап, бір уаыттааятауы керек. Сондытан берілген уаыт аяталанда тапсырманыжинап алып, келесі блокты орындау уаыты басталаны айтыладыжне оны орындау ережесі тсіндіріледі.Оушыларды аыл-ой дамуын анытау тестіні р субтестісінжеке дара олдануа болады. Мысалы, «артыын тап» субтестбаланы ымды орын баалауа, заттарды орта асиеттерінанытауа жне абстракциялануа абілетін зерттеуге ыайлыжасалан тест болып табылады.

2.Диагностика саласындаы аыл - ойды дамуын зерттеу. Тапсырмаларды орындату шін р оушыны олына тапсырма-лар жинаы жне жауап параы беріледі. Оушылар жауап парааздері туралы малматтарды толтыраннан со, олара тапсырма-лар кезегімен орындатылады. Зерттеу жмысы топпен жргізілетінболса, барлы балалар р тапсырманы бірдей бастап, бір уаыттааятауы керек. Сондытан берілген уаыт аяталанда тапсырманыжинап алып, келесі блокты орындау уаыты басталаны айтыладыжне оны орындау ережесі тсіндіріледі.Оушыларды аыл-ой дамуын анытау тестіні р субтестісінжеке дара олдануа болады. Мысалы, «артыын тап» субтестбаланы ымды орын баалауа, заттарды орта асиеттерінанытауа жне абстракциялануа абілетін зерттеуге ыайлыжасалан тест болып табылады.