Арым –атынас барысын басару.

Адамны эмоционалды жадайын баалай отырып, біз оны наты кіл – кйіне сйкес арым – атынасты дамытып, тередете тсуге ммкіндік аламыз, жне зімізді оны жне тірегіндегілерді мдделеріне орай ол адама тиімді психологиялы ыпал етуді жолдарын іздестіріп, пайдаланамыз.

Бгде адамны тлалы дрежесі жнінде біз оны дене рылымы, психологиялы жне ылы рекеттік белгілері бойынша топшылаймыз. Бл белгілер адамны сырт крінісінен, киімінен, рекет – ылыынан, сзінен, бет - лпетімен, ишарасынан байалады.Адамны сырт крінісі мен психологиялы бейнесі арасында тікелей де толы байланыс боланымен, бларды екеуі андай да зара ыпалды атынаста.ылым ежелден – а адам мінезі мен дене рылысыны зара байланысты екенін длелдеген. Дене рылымы ерекше бітіске ие болан адамдар ш типке жатады: астеник, пикник, атлетик. Пикник типтес адамдар – кілді, йірше,гімешіл,рандай иыншылыа жасымайды; астеник адамдар – кбіне тйы, оашалананды натады, дайы ойа шомып жреді; ал атлетиктер – стамсыз, длей келеді.Адамны ішкі жан дниесі оны сзі мен тілінен айын крінеді. андай сздер мен тіркестерді олдануына арап, сз ыраы мен уенін талдай отырып, сйлеу процессіндегі тыныстары мен жеделдігіне орай жеке адамдарды ерекшеліктерін байаймыз.Адамны сйлеу мнеріні біразытума беріледі де, кбі – оу – трбие барысында пайда боады. Кейбір атынастаа байланысты адамдарды психологиялы бейнесі траты келеді де,кбіне ауыспалы болады. Адамны сырт крінісіне орай оны образы біршама згерссіз саталады. Осыдан бід адамды кпшілік ішінде ажырата білеміз. Жне бір траты саталатын асиеттер – адам мінезі, ылы - рекеті мен дептері. Осылар бойынша санамызда жасалан образдар арылы біз кп заманнан ажырасан адамымыздан танимыз.

Кейде кездейсошырасан адамымыз кптен таныс сияты болып крінеді.Ал тілдесе келе оны рекет ылыына мн бере, тіпті баса біреу екеніне кз жеткіземіз.Адам зіні шындыа келетін сырт крінісінен баса зіні мінез бітістері жнінде де азды кпті мліметке ие, біра бл мліметтер, кбіне адамны зі жніндегі намды пайымдауларды амтиды.Алашы сер тсілі бгде адамды бірінші крінгеннен алыптасатын образды бекіту шін олданады. Бл былысты боуы адама байланысты алашы серді кейінгі серлерге араанда кштірек сезілуінен. Назара алынан адам жнінде кп, ртрлі апаратты, бірінен кейін бірі бірізді абылдау кезінде бізді санамызда е алашы млімет траталып алатыны ылымда длелденген.

43.Мансапты басару туралы ылыми зерттеулер. Бгінгі тада мемлекеттік ызметші з дадыларын жетілдіру жне зіні ксіби дегейін арттыра отырып, билік иерархиясында бір дегейден екіншісіне кезе-кеземен, мансап сатысымен ала жылжуы керек екендігі аталып тілген болатын. Осылайша, стратегиялы жатта меритократия аидаты бойынша, е алдымен, тік мансап трін жетілдіру туралы келісілген. Атап тетін жайтты бірі, мансапты жоспарлауды баса типі – клдене мансапты суді жоспарлау, мнда мемлекеттік ызметші брыны ызмет орынында ала отырып немесе сол дегейдегі баса блімшеге ауысу арылы білім мен дадыларды мегереді, сонымен атар зіні ызметтік біліктілігін арттырады. Бл жадайда, мансапты жоспарлау талаптар мен міндеттерді крделендіру жне ебек аыны клдене арттыруды да арастыруы ажет.

Мансап - бл табыса ол жеткізу жолы, оамдаы, ызметтегі танымалдылы, сонымен атар осындай жадайа зіні кшімен ол жеткізуі. Осыан байланысты мансап объективті жне субъективті жатара ие болып табылады.Мансапты субъективті жне объективті аспектілері жайлы арастыра отырып, мансапты су процесі екі жатан арастырылуы тиіс екенін атап туге болады: «ішінен» мансапты суге деген кз-арас, яни ол адамны з ішінде туындайтын станым, адамны з мір жолын анытайтын ндылытар мен міндеттер, сондай-а, «сырттан» мансапты суге баытталан станым, яни болашата мансап баспалдаымен ол жеткізуі тиіс сатыны жоспарлау. Бл жадайда мансапты дамыту - мемлекеттік органны ішінде мемлекеттік ызметшілерді біліктілігін арттыру бойынша наты перспективаларды тжырымдау болып табылады. Мнда з мансабын жоарлатуды жоспарлау кезінде зіні болашатаы лауазымы ажеттіліктерін, оны дамытуды жоспарлау арылы негізгі зыреттері аныталатын болады.

Мемлекеттік ызметшіні жеке мансапты суін жоспарлау процесі, оны ажеттіліктерін, мдделері мен ммкіндіктерін анытаудан басталуы тиіс, содан кейін мемлекеттік органны перспективаларын, сондай-а обьективті трде жеке ммкіндіктерін ескере отырып мансапты суді негізгі масаттары айындалуы тиіс.Мемлекеттік ызметшілерді мансапты суін жоспарлау барысында – карьерограмма деп аталатын жат зірлеу масата сай болып табылады. Бл жатта мансапты суді белгілі бір мерзімі крсетілуі тиіс. детте, кптеген жеке корпорацияларда карьерограмма 5-10 жылды райды. Мемлекеттік ызметшіні карьерограммасы зіне міндеттерді екі трін сііруі керек: 1) мемлекеттік орган ызметкерді клдене жне тігінен мансапты суіне ммкіндік жасайды, 2) мемлекеттік ызметші білім дегейін, біліктілігін, ксіптік дадыларды арттыруа міндеттеме алады. Сонымен атар, «А» корпусыны кімшілік мемлекеттік ызметшілері шін карьерограмма крделі рылымды болуы тиіс.

Карьерограмма - бл мемлекеттік ызметші мансапты су сатысында андай жолдан туі керек, андай білім мен дадыларды алуы ажет екендігін крсетуі ажет. Карьерограмма артышылытары, бл діс нтижеге ол жеткізуге ынталандыруда тиімді рал болып табылады жне мемлекеттік ызметшіні ксіптік жне жеке суін ынталандырады.Мемлекеттік ызметшілерді мансапты суін жоспарлау мансапты су масаттары мен міндеттерін тжырымдау, оан жетуге бастаушы баыттарды анытаудан труы ажет. Мемлекеттік ызметшіні мансапты су жйесін ру мемлекеттік орган шін де жне ызметкерді зі шінде белгілі бір дрежеде пайда алып келеді. Мансапты су жоспарын тиімді іске асыру жоары абілеттіліктерге ие жмыс кшін алыптастыруа жне мемлекеттік органдарды алдында тран міндеттерді орындауды ынталандыруды кшті ралы ретінде ыпал ететін болады.Кп жадайда кадрлармен жмыс жасауды ызметшілерді іріктеу жне тадау бойынша белгілі бір шара ана деп абылдаймыз, жне оны масаты ажетті бір жмысты орындау шін ажетті адамды табу деп тсініледі. Мемлекеттік ызметті жаа моделі ажетті кадрларды тадау бл істі тек басы ана екенін анытайды. Адам капиталыны ны жылдар бойына суі керек. Сондытан, ксіби даму мен оыту мемлекеттік ызметте адам капиталын басару жйесіні приоритеті баыты болуы тиіс.Атап тетін жайтты бірі, мемлекеттік ызметші зіні мртебесі аясында, ксіби этика нормалары мен ксіби жетістіктеріні жоары стандарттары шеберінде ата трде шектелгендігін есте сатау керек. з кезегінде осындай ата шектеулерде де жеке тла ретінде ол зіні шыармашылы леуетін жне з міріні жалпы стратегиясын жзеге асыруда еркін болып алады. Бл стратегияны негізгі мні мансапты суді йымдастыруда мемлекеттік ызметшіні суін озаушы тетіктерді отайлы пайдалануды амтамасыз ету жне оны суін тежеуші трлі факторларды лсірету болуы тиіс. Бл жадайда негізгі стратегиялы масат мансап процесіні тратылыын амтамасыз ету болуы ажет.

Мемлекеттік ызметшілерді мансапты суін жоспарлауды дамыту жне жетілдіру ажеттілігі бірінші кезекте, мансапты суді наты преспективасыны болмауына байланысты, оны жоспарлау арылы талантты мамандарды келуіне жне таланттылыы орта дегейдегі мамандармен орнын толтыруа жадай жасалынады. Бл аталан жадайлар мемлекеттік аппаратта адам капиталын жинатау шін о ынталандыру жасайды.

Мемлекеттік ызметшіні мансапты суін анытаушы негізгі фактор брын оны жмыс тілі болып табылатын. Енді бгінгі кнде мемлекеттік ызметшіні жмысын баалау жйесіні жетілдіруіне байланысты мемлекеттік ызметші жеке мансапты суге, яни жеке тлалы асиеттерге, мтылыстары мен абілеттеріне негізделген болуы ажет. Мемлекеттік ызметшілерді мансапты суін жоспарлау мселесін арастыру арылы, ала ойан масаттар мен міндеттерді тиімді іске асыру шін мемлекеттік ызметшілерді ынталандыру, жоспарлау жйесін табысты йымдастыруа, сондай-а, оны ксіби жне леуметтік зін-зі танытуын амтамасыз етуге ммкіндік туындайды. Нтижесінде, мансапты суді жйелі трде жоспарлау мемлекеттік ызметшілерді жеке масаты мен мемлекеттік органдар ажеттіліктері арасындаы йлесімділікті амтамасыз етеді.