Жеке табыс салыын тлеушілері; салы салу обьектілері
Адамдарды табыс салыын алуды міндеттері
Жеке табыс салыыбюджет кірісіні ірі кздеріні бірі болып табылады. Кптеген шет мемлекеттерде азаматтарды жеке табысына салынатын салы бюджетті кіріс блігіні басты кзі ызметін атарады. Мысалы; АШ-ты федералды бюджетіндегі оны лес салмаы – 40 % раса, ал, корпорациялы табыс салыы – 10 % райды. Дания бюджетіндегі табыс салыыны лес салмаы – 48 % райды, ал Германияда бл салы бюджет кірістері баптары арасында бірінші орынды алады, Францияда – С –нан кейін екінші орында.
Жеке табыс салыы - жеке тлалардан алынатын салытарды ішіндегі е негізгісі. Жеке табыс салыыны тскен тсім толыымен жергілікті бюджетке тсіп, сол ауматы леуметтік-экономикалы жадайын ктеруге жмсалады.
Жеке табыс салыы тікелей салы болып табылады, оны ішінде жеке тікелей салы, йткені жеке салытарда тек табыс ана есептелінбейді. Сонымен атар салы тлеушіні аржылы жадайы ескеріледі.
Салы салу тарихынан адамдардан табыс салыын алуды 2 жйесі белгілі:
- шедулалы;
- аламды.
Табыса салы салуды шедулалы жйесі 1842 жылы Англияда енгізілген жне аылшын алфавитіні алашы ріптерімен : А, В, С, Д, Е белгіленген 5 саната (шедулаа) блінді. Табыстар 5 шедула бойынша блініп, оларды райсысында табыс тапан тлаа салы салынады. 1976 жылы олар таы бір шедулаа толытырылды.
Шедулалы жйе кезінде азастанда да олданылды. Сонымен, 1990 жылды 11 желтосанындаы «Р азаматтарыны, шетел азаматтарыны жне азаматтыы жо адамдарды табыс салыы туралы» Заына сйкес салы салуды 6 трі арастырылан болатын:
- азаматтарды з ебек міндеттерін орындааны шін алатын жалаы сомасына жне соан теестірілген табыстарына салы салу;
- бір жолы жмыс орындаанына алатын табыс жне негізгі жмыс орны бойынша баса да тлемдерге салы салу,
- ылым, нер жне дебиет туындыларына жасааны шін авторлы сыйаы сомасына, сол сияты нерксіп лгілерін ашаны шін авторлы сыйаы сомасына салы салу;
- ксіпкерлік ызметтен тскен табыстара жне де баса да азаматтарды ебек міндеттеріне жзеге асыруына байланыссыз табыстарына салы салу;
- азаматтарды шаруа жне жалгерлік ожалы жргізгеннен тскен табыстарына салы салу;
- баса табыстарына салы салу.
Табыса салы салуды келесі жйесі - аламды жйе.Бл жйе кезінде салы осы салыты тлеушіні жылды жиынты табысынан, оны айналу кзі мен дісіне арамастан салынады. Алаш рет мндай жйе 1806-1807 жылдары Пруссияда енгізілген. Бгінде Р осы аламды діс бойынша жеке табыс салыы есептелінеді.
Жеке табыс салыыны рылу негіздері. Жеке табыс салыыны ерекшелігі болып жеке тла ретінде салы тлеушілерді белгілеу болып табылады.
Жеке табыс салыын тлеушілеріне есепті жылда табыс табатын резидент жне резидент емес жеке тлалар жатады. Табыс салыын тлеуші жеке тлалара Р-ны азаматтар, шетел азаматтары жне азаматтыы жо азаматтар жатады.
Жеке табыс салыын тлеуден босатылан тлалар:
- Ойын бизнесі жне тіркелген салы бойынша крсетілген ызмет трлерін жзеге асырудан тсетін табыстар бойынша жеке табыс салыын тлеушілер;
- Шаруа немесе фермер ожалытары шін арнаулы салы режимін олданатын дара ксіпкерлер.
Жеке табыс салыыны салы салу обьектілеріболып табылады:
- тлем кзінен салы салынатын табыстар;
- тлем кзінен салы салынбайтын табыстар.
Салы салу объектілері Салы кодексінде кзделген тзетулер ескеріле отырып, салы салуа жататын табыстар мен кзделген тртіппен жне млшердегі жадайларда салы шегерімдері арасындаы айырма ретінде айындалады.
Жеке тлаларды тлем кзінен салы салынатын табыстарына:
1. ызметкерлерді табысы;
2. Бір жолы тлемдерден алынатын табыс;
3. Бірыай жинатаушы зейнетаы орынан жне ерікті жинатаушы орларынан тленетін зейнетаы тлемдері;
4. Дивиденттер, сыйаылар, тыстар тріндегі табыс.
5. Стипендиялар,
6. Жинатаушы сатандыру шарттар бойынша табысы жатады.
Жеке табыс салыын тлеушілері; салы салу обьектілері
Жеке табыс салыын тлеушілеріне есепті жылда табыс табатын резидент жне резидент емес жеке тлалар жатады. Табыс салыын тлеуші жеке тлалара Р-ны азаматтар, шетел азаматтары жне азаматтыы жо азаматтар жатады.
Жеке табыс салыын тлеуден босатылан тлалар:
- Ойын бизнесі жне тіркелген салы бойынша крсетілген ызмет трлерін жзеге асырудан тсетін табыстар бойынша жеке табыс салыын тлеушілер;
- Шаруа немесе фермер ожалытары шін арнаулы салы режимін олданатын дара ксіпкерлер.
Жеке табыс салыыны салы салу обьектілеріболып табылады:
- тлем кзінен салы салынатын табыстар;
- тлем кзінен салы салынбайтын табыстар.
Салы салу объектілері Салы кодексінде кзделген тзетулер ескеріле отырып, салы салуа жататын табыстар мен кзделген тртіппен жне млшердегі жадайларда салы шегерімдері арасындаы айырма ретінде айындалады.
Жеке тлаларды тлем кзінен салы салынатын табыстарына:
- ызметкерлерді табысы;
- Бір жолы тлемдерден алынатын табыс;
- Бірыай жинатаушы зейнетаы орынан жне ерікті жинатаушы орларынан тленетін зейнетаы тлемдері;
- Дивиденттер, сыйаылар, тыстар тріндегі табыс.
- Стипендиялар,
- Жинатаушы сатандыру шарттар бойынша табысы жатады.
Жеке тланы тлем кзінен салы салынбайтын табыстарына:
- Мліктік табыстар,
- Дара ксіпкерді салы салынатын табыстары,
- Адвокаттар мен жеке нотариустарды табыстар,
- Баса да табыстар жатызылады.