Таырып: Рубеждік баылау.
Масаты:Теориялы білімдерін алыптастыру жне аутэкология, демэкология, синэкология жне биосфера туралы білімдері бойынша баылау.
3. Оыту масаты:
- Экология блімдері: аутэкология, дэмэкология, синэкология жне биосфера рылымы бойынша білімдерін алыптастыру.
- Нормативтік-ыты жаттармен з бетімен жмыс істей алуын дадыландыру.
4. ткізу трі: кеселік кеес беру
5. Таырып бойынша тапсырмалар: ауызша срауспециальностей ОМ и
6. Таратылатын материал:таырып бойынша сратар, тест
7. дебиет:
1. Кенесариев .И., Жаашов Н.Ж. Экология жне халы денсаулыы, 2003 – 200 б., 25-30 беттер.
2. уатбаев А. Экология жне оршаан орта проблемалары: оу ралы – 2011. – 350 б., 20-28 беттер.
3. Колумбаева С., Білдебаева Р., Шріпова М. Экология жне траты даму: оу ралы – 2012. – 153 б., 21-29 беттер.
4. Экология: оу ралы/ C.А. Сергейчик. - Минск: Современная школа, 2010. -400 с., стр. 18-21.
5. Учение об окружающей среде: оу ралы / Г.К. Ерубаева: Алматы, аза универс 2011.-153б., 5-10 беттер.
8. Баылау:
Бастапы білімін ауызша срау арылы (білім зіреттілігі):
1. Экология ылымы нені зерттейді жне оны негізгі міндеттері андай?
2. азіргі экологияны ылым ретіндегі рылымы андай?
3. Экологияны даму тарихы?
4. Б. Коммонерді задарына анытама беру
5. Жалпы экология нені зерттейді?
6. олданбалы экология нені зерттейді?
7. Адам экологиясы нені зерттейді?
8. Жалпы экологияны блімдерін атаыз?
9. Экожйе жне биогеоценоз туралы тсінік.
10. Экотоп, биотоп жне биоценоз туралы тсінік
11. Экология пирамидасы
12. 10% ереже немесе энергия пирамидасы задылыы.
13. Экожйені рылымды компоненттері.
14. Сукцессия тсінігі жне оны басты алыптары.
15. Экожйе динамикасы.
16. Кміртек айналымыны слбасы
17. Азот айналымыны слбасы
18. Ккірт жне оны асиеттеріне, оны табиаттаы айналымына сипаттама берііз.
19. Фосфор жне оны асиеттеріне, оны табиаттаы айналымына сипаттама берііз.
20. Биогеохимиялы принциптер жне биогенді миграция.
21. Негізгі биогенді элементтерді биогеохимиялы айналымыны ерекшеліктері
22. Адамны трмыс тіршілігі жне оны биогенді элементтер айналымына сері.
23. Биосфера тсінігі. рамы мен шекаралары.
24. В.И.Вернадский бойынша тірі зат туралы тсінік.
25. Биосферада тірі затты таралуы.
26. Траты даму концепциясын талдаудаы В.И.Вернадскийді ноосфера туралы ылымны негізін алаушы рлі ретінде.
27. Биосфераны Жерді баса да абаттарынан айырмашылыы.
28. Биосфераны абиотты жне биотты бліктеріні жаанды экожйе ретіндегі маынасы.
Баылау: тесттік тапсырмамен студенттерді білімін орытындылап баалау.
Тестер:
# 1
*!Экология терминін кім енгізді
*+Э. Геккель
*Ж.Б.Ламарк
*И.П. Павлов
*В.Н.Сукачев
*В.И.Вернадский
# 2
*!экология пні зерттейді
*экожйені тірі азаа серін
*табиат ресурстарын тиімді пайдалануды
*оршаан ортаны химиялы факторларын
*су кздерін жне топыраты табии зін-зі тазарту рдістері
*+тірі организмдермен оларды мір сру ортасыны зара атынастарын
# 3
*!Экология ылым ретінде алыптаса бастаан кезе
*XIX асыр
*XXI асыр басы
*+XVIII асырды соы
*XIX асырды аяы мен XX ортасы
*XIX асырды ортасы мен XX басы
# 4
*!Экология ылымыны жеке ылым ретінде алыптасу кезеі
*XVII асыр
*XXI асырды басы
*XVIII асырды аяы
*+XIX асырды аяы мен XX ортасы
*XIX асырды ортасы мен XX басы
#5
*!Экологияны кешенді ылыма ауысан кезеі
*XIX асыр
*XVIII асырды аяы
*+XXI асырды басы
*XIX асырды ортасы мен XX басы
*XIX асырды басы мен XX ортасы
#6
*!Экология ылымыны зерттеу нысаны
*биоценоздаы згерістер
*табии ресурстарды пайдалану
*адамны оршаан ортамен байланысы
*организмдерді бір-бірімен жне оршаан ортамен арым-атынасы
*+биологиялы жне географиялы микро жне макрожйелер мен оны уаыт пен кеістікке атысты тіршілік ыраы (динамикасы)
#7
*!Табиатты орауды масаты
*салауатты мір сру
*экологиялы білім мен трбие
*+адамны теріс іс-рекеттерін шектеу
*экологиялы ауіпсіздікті амтамасыз ету
*табии ттенше жадайларды болдырмау
#8
*!«Ештее тегін берілмейді» заыны авторы
*Ю.Одум
*+Б.Коммонер
*В.Н.Сукачев
*В.В.Докучаев
*В.И. Вернадский
#9
*!«Барлыы айда болса сонда бару керек» заыны авторы
*Ю.Одум
*+Б.Коммонер
*В.Н.Сукачев
*В.В.Докучаев
*В.И.Вернадский
#10
*!Популяцияларды зара байланыстыратын экология блімі
*геоэкология
*синэкология
*аутоэкология
*+демэкология
*леуметтік экология
#11
*!«Барлыы бір-бірімен байланысты» заыны авторы
*Ю.Одум
*+Б.Коммонер
*В.Н.Сукачев
*В.В.Докучаев
*В.И.Вернадский
#12
*!«Табиат жасыра біледі» заыны авторы
*Ю.Одум
*+Б.Коммонер
*В.Н.Сукачев
*В.В.Докучаев
*В.И. Вернадский
#13
*!Организмге тікелей немесе жанама сер ететін ортаны элементі – бл
*орман
*биоценоз
*бейімдеушілік
*оршаан орта
*+экологиялы фактор
#14
*!Эдафикалы факторлар деп аталады, яни
*жер сілкінісі
*теіз аымдары
*жергілікті жерді атпарлары
*геомагниттік ауматарды сері
*+сімдіктер сіп жетілуіне топыраты жадайы
#15
*!Шыдамдылы (толеранттылы) заын енгізген алым?
*Э.Зюсс
*Ю.Одум
*Ч.Дарвин
*К.А.Мебиус
*+В.Шелфорд
#16
*!Шектеуші (лимитті) факторды енгізген алым кім?
*Э.Зюсс
*Ю.Одум
*Ч.Дарвин
*+Ю.Либих
*К.А.Мебиус
#17
*!Абиотикалы факторлара жатады:
*топыра абатыны бзылуы
*анабиоз, симбиоз, комменсализм
*бсекелестік, жыртышты, паразитизм
*+температура, ылалдылы, ысым
*зиянды заттарды атмосфераа шыарылуы
#18
*! Абиотикалы фактор
*анабиоз, симбиоз, комменсализм
*+лі табиатты факторлары
*топыра абатыны бзылуы
* бсекелестік, жыртышты,паразитизм
*паразитизм зиянды заттарды атмосфераа шыарылуы
#19
*!лі табиатты факторлары - бл
*лимиттік
*биотикалы
*биологиялы
*+абиотикалы
*антропогендік
#20
*!Биотикалы факторлар - бл
*+тірі табиатты факторлары
*топыра абатыны бзылуы
*анабиоз, симбиоз, комменсализм
*температура, ысым, радиациялы фон
*зиянды заттарды атмосфераа шыарылуы
#21
*!Популяциялар алып жатан клеміне байланысты келесідей блінеді
*туылуы мен лім-жітімі
*кездейсо, біркелкі, топты
*экспоненциальды, логистикалы
*+элементарлы, экологиялы, географиялы
*прередродуктивті, репродуктивті, пострепродуктивті
#22
*!Популяцияны статистикалы крсеткіштеріне жатады
*экологиялы уыс
*популяцияны гомеостазы
*экологиялы туылымы мен лімі
*туылымы, ауруы, мгедектігі, лімі
*+саны, тыыздыы, биомассасы, жасты, жынысты рылымы
#23
*!Популяцияны динамикалы крсеткіштеріне жатады
*экологиялы уыс
*популяцияны гомеостазы
*экологиялы туылымы мен лімі
*+туылымы, ауруы, мгедектігі, лімі
*саны, тыыздыы, биомассасы, жасты, жынысты рылымы
#24
*!«Биоценоз» ымын сынан алым кім
*А.Тенсли
*Э.Геккель
*+К.Мебиус
*В.Н.Сукачев
*В.В.Докучаев
#25
*!Биогеоценоз ымын сынан кім
*А.Тенсли
*К.Мебиус
*Э.Геккель
*В.В Докучаев
*+В.Н.Сукачев
#26
*!Экожйе терминін сынан кім
*Э.Геккель
*К.Мебиус
*+А.Тенсли
*В.Н.Сукачев
*В.В.Докучаев
#27
*!Экожйені раушылар
*+биотоп жне биоценоз
*экотоп жне биогеоценоз
*биогеоценоз жне атмосфера
*педосфера жне микробиоценоз
*биотоп, педосфера жне биоценоз
#28
*!Биотопты рамына кіреді
*атмосфера, гидросфера, педосфера
*+атмосфера, гидросфера, литосфера
*гидросфера, педосфера, микосфера, фитоценоз
*микробиоценоз, фитоценоз, зооценоз, микосфера
*фитоценоз, фитоценоз, микробиоценоз, микоценоз
#29
*!Экожйені бірінші кезеі
*сукцессия
*редуценттер
*+продуценттер
*екінші ретті консумент зоофагтар
*бірінші ретті консумент фитофагтар
#30
*!Продуценттерге жатады
*+сімдіктер
*бактериялар
*жыртыштар
*саыраулатар
*шптесін жануарлар
#31
*!Экожйені екінші кезеі
*редуцент
*біріншілік сукцессия
*автотрофты продуценттер
*екінші ретті консумент зоофагтар
*+бірінші ретті консумент фитофагтар
#32
*!Экожйені шінші кезеі
*сукцессия
*редуценттер
*продуценттер
*+екінші ретті консумент зоофагтар
*бірінші ретті консумент фитофагтар
#33
*!оректену тріне арай тірі азалар блінеді
*тура жне айтымды
*продуценттер жне зоофагтар
*консументтер жне паразиттер
*+автотрофтар жне гетеротрофтар
*симбиотикалы жне сапротрофты
#34
*!андай организмдер автотрофты деп аталады
*редуценттер
*консументтер
*органикалы заттарды ыдыратушы
*+бейорганикалы заттарды органикалы заттара айналуы
*дайын органикалы заттарды орек ретінде пайдаланатын организмдер
#35
*!Экологиялы пирамиданы типтері
*биомасса, энергия
*автотрофтар жне гетеротрофтар
*консумент жне продуцент
*ндіруші, ыдыратушы,ттынушы
*+санды, биомасса, энергия
#36
! Жеке организмдер арасындаы арым-атынастарды оны табии ортасымен байланыстырып отыратын экологияны зерттеу блімі
*геоэкология
*синэкология
*эйдэкология
*+аутоэкология
*леуметтік экология
#37
! Бірлестіктер экологиясы ретінде ртрлі трлерге жататын популяциялар жиынтыын бірттас организмдер дегейінде зерттейтін экологияны зерттеу блімі
*геоэкология
*демэкология
*аутоэкология
*+синэкология
*леуметтік экология
#38
*Табиатты тиімді пайдалану – бл
*табиат ресурстарын басару
*табиатты орауа іс-шара жасау
*табиат ресурстарын жзеге асыру
*табиат ресурстарын дрыс пайдаланбау
*+табиат ресурстарын пайдалануды тиімді технологиясы
#39
*!азіргі замандаы экология зерттейді
*табии жне табии іс-рекетінен туындайтын згерістер
*оршаан ортамен шаырылан ауруларды емдеу дістерін
*биологиялы тр ретінде адам эволюциясыны ерекшеліктерін
*табии орта мен организмдерді арасындаы жалпы задылытарын зерттейді
*+организмдерді зара арым-атынасын, сонымен атар адамны ортамен байланысын
#40
*!Медициналы экология зерттейді
*популяциялар мен ауымдатытар
*биосфераны орап жатан экологиялы жйені
*+адамны оршаан дниемен зара байланысы
*биосферада мір сретін организмдерді жне экожйелерді
*барлы тірі организмдерді оршаан ортамен зара атынасы
#41
*!Абиотикалы факторлар
*организмні тіршілік рекетіні басаларына тигізетін сері
*организмдерді бір-бірімен жне оршаан ортамен байланысы
*организмге тікелей немесе жанама сер ететін ортаны элементі
*+организмдерге сер ететін оршаан орта жадайларыны жиынтыы
*оршаан ортаа тигізетін адам баласы іс рекетіні тікелей немесе жанама сері
#42
*!биотикалы факторлар
*+организмні тіршілік рекетіні басаларына тигізетін сері
*организмдерді бір-бірімен жне оршаан ортамен байланысы
*организмге тікелей немесе жанама сер ететін ортаны элементі
*организмдерге сер ететін оршаан орта жадайларыны жиынтыы
*оршаан ортаа тигізетін адам баласы іс рекетіні тікелей немесе жанама сері
#43
*!Антропогендік факторлар
*организмні тіршілік рекетіні басаларына тигізетін сері
*организмге тікелей немесе жанама сер ететін ортаны элементі
*организмдерді бір-бірімен жне оршаан ортамен байланысы
*организмдерге сер ететін оршаан орта жадайларыны жиынтыы
*+оршаан ортаа тигізетін адам баласы іс рекетіні тікелей немесе жанама сері
#44
*!Трофикалы оректік байланыстар
*жыл сайын асырлар 25 пайыз бландармен азытанады
*бір организмнен пайда кріп, екіншісіне зиян тигізбей тіршілік ететін арым атынас трі
*организм екінші организм есебінен тіршілік ететін биотикалы арым атынас трі ртрге
*+бір тр баса тірі особьтармен, лекселермен немесе оларды соы німдерімен оректенуі бір
*жататын организмдер бір – бірімен арым – атынаста ыайлы мір сру шін андай бейімделу формасын
#45
*!Экологиялы жйеде заттар айналымы алай жреді
*продуцент арылы редуцентке
*редуцент арылы продуценттен консументке
*продуцент арылы редуценттен автротрофа
*+продуцент арылы консументтен редуцентке
*консумент арылы редуценттен продуцентке
#46
*!Оптимум заы маынасы ралады, соны ішінде
*барлы экологиялы факторлар маыналы рл атармайды
*+организмні тіршілігі шін аса олайлы факторларды белсенділігі
*ортаны барлы экологиялы факторлары бір маыналы рл атарады
*экологиялы факторларды негізгісі болып есептелетін азалы лшемдерді
*бір факторларды мір сру жадайларыны нашарлау кезінде, баса факторларды абылдаушылыыны арасында диапазондарды згеруі
#47
*! Пессимум заы мыналардан трады, соны ішінде
*+организм тіршілігіне ауіпті немесе блінуіне келетін айма
*организмні тіршілігі шін аса олайлы факторларды белсенділігі
*ортаны барлы экологиялы факторлары бір маыналы рл атарады
*кез келген экологиялы факторды тірі организмдерді тіршілік рекетіне отайлы шегі болады
*экологиялы факторларды негізгісі болып есептелетін азалы – лшемдерді оптимальді
дегейлерден ауытуы
#48
*!Азаны тзімділік шегіне жаындататын немесе жоарлататын факторлар – бл
*+шектеуші(лимитті)
*оптималды
*минималды
*экологиялы
*максималды
#49
*!Экологиялы валенттілік
*оршаан ортаны ластануы
*биосфераны айта алпына келтіруші процесс
*экожйелерді биологиялы німділігіні тмендеуі
*табии экожйелерді тепе-тесіздігін айта алпына келтіру
*+экологиялы факторларды серіне тірі азаларды бейімделу абілеті
#50
*!Стенобионтты организмдер болып табылады
*температураа толеранттылыы тмен диапазон
*температураа толеранттылыы жоары диапазон
*су тздылыына толеранттылыы тмен диапазон
*су тздылыына толеранттылыы жоары диапазон
*+ортаны барлы экологиялы факторларына толеранттылыы тмен диапозон
#51
*!Эврибионтты организмдер болып табылады
*температураа толеранттылыы тмен диапазон
*су тздылыына толеранттылыы тмен диапазон
*су тздылыына толеранттылыы жоары диапазон
*ортаны барлы экологиялы факторларына толеранттылыы тмен диапазон
*+ортаны барлы экологиялы факторларына толеранттылыы жоары диапазон
#52
*!Фотопериодизм деп аталады
*азаларды алыптасуы
*азаларды бейімделушілігі
*азаларды физиологиялы кйі
*азаларды оршаан ортаа сері
*+азаларды кн затыына реакциясы
#53
*!Бейорганикалы орта факторларыны жиынтыы алай аталады
*лимиттік
*биотикалы
*биологиялы
*антропогендік
*+абиотикалы
#54
*!Бір организмні баса организмге тіршілік сер ету рекетіні жиынтыы – бл факторлар
*лимиттік
*химиялы
*+биотикалы
*абиотикалы
*антропогендік
#55
*!Адамны іс рекетімен жасалынатын оршаан ортаа сері
*лимиттік
*химиялы
*биотикалы
*абиотикалы
*+антропогендік
#56
*!Антропогендік фактор
*топыра абатыны бзылуы
*анабиоз, симбиоз, комменсализм
*+адамны олымен жасалан факторлар
*бсекелестік, жартышты, паразитизм
*температура, ысым, радиациялы фон
#57
*!Популяция
*биоценоз рамына кіретін трлер
*бірге тіршілік ететін трлерді зара арым-атынасы
*белгілі бір ауматы за мекендейтін, ртрге жататын даралар жиынтыы
*мір сруге біркелкі жадайлары бар айматарды мекендейтін біртрлі жеке мір сретін азалар тобы
*+бір трге жататын, белгілі бір ауматы за мекен ететін, зара еркін будандаса алатын даралар жиынтыы
#58
*!Элементарлы популяция
*бірге тіршілік ететін трлерді зара байланысы
*биоценоз рамына кіретін трлерді жалпы кйі
*+кішігірім территорияда мекендейтін бір тр дараларыны жиынтыы
*біркелкі жадайлары бар бір аумата мір сретін біртрге жататын азалар тобы
*белгілі бір аумата за мір сретін, генетикалы апараттармен алмасатын бір тр дараларыны жиынтыы
#59
*!Экологиялы популяция
*+кез-келген екі аза еркін бір-бірімен будандаса алады
*бірге мір сретін жне бір-бірімен зара байланысатын трлер
*кішігірім территорияда мекендейтін бір тр дараларыны жиынтыы
*белгілі бір аумата за мір сретін р трлі даралар жиынтыы
*мір сруге біркелкі жадайлары бар айматарды мекендейтін біртрлі жеке мір сретін азалар тобы
#60
*!Географиялы популяция
*биоценоз рамына кіретін трлерді жалпы кйі
*кез-келген екі аза еркін бір-бірімен будандаса алады
*кішігірім территорияда мекендейтін бір тр дараларыны жиынтыы
*белгілі бір аумата за мір сретін бір тр дараларыны жиынтыы
*+мір сруге біркелкі жадайлары бар айматарды мекендейтін біртрлі жеке мір сретін азалар тобы
#61
*!Популяцияны негізгі биологиялы крсеткіштеріні уаыт бойынша згеруі алай аталады
*популяция оры
*популяция гомеостазы
*популяция тыыздыы
*+популяцияны динамикасы
*популяцияны статистикасы
#62
*!Экологиялы уыс
*р трлі тртіптегі азаларды арасындаы атынасты кескіндік суреті
*оршаан ортаны орны толмастай згеруін сипаттайтын экологиялы стсіздік
*азаларды экологиялы факторларыны санды згергіштігін ктере алу абілеті
*азаларды экологиялы факторларыны санды згергіштігін ктере алмау абілеті
*+трді табиатта тіршілік ете алатындай жадайындаы оршаан орта факторларыны жиынтыы
#63
*!Популяция саны
*+осы аумата популяция ішінде осы тр азаларды саны
*оршаан ортаны орны толмастай згеруін сипаттайтын экологиялы стсіздік
*азаларды экологиялы факторларыны санды згергіштігін ктере алу абілеті
*азаларды экологиялы факторларыны санды згергіштігін ктере алмау абілеті
*популяция алып жатан аудан немесе клем бірлігіне шаандаы организмдер саны
#64
*!Популяция тыыздыы
*осы аумата популяция ішінде осы тр азалар саныны жиынтыы
*белгілі бір клемдегі немесе территориядаы азаларды жалпы саны
*оршаан ортаны орны толмастай згеруін сипаттайтын экологиялы стсіздік
*азаларды экологиялы факторларыны санды згергіштігін ктере алмау абілеті
*+популяция алып жатан аудан немесе клем бірлігіне шаандаы организмдер саны
#65
*!Популяция таралу трлеріне байланысты блінеді
*саны, тыыздыы
*тыыздыы,лімі
*+кездейсо, біркелкі, топты
*экологиялы туылымы мен лімі
*пререпродуктивті, репродуктивті, пострепродуктивті
#66
*!Популяцияларды кбеюіні типтері
*кездейсо,біркелкі,топтанып
*саны, тыыздыы, биомассасы
*экологиялы туылымы мен лімі
*+экспоненциальды, логистикалы
*пререпродуктивті, репродуктивті, пострепродуктивті
#67
*!Популяциядаы организмдерді жасты топтары блінеді
*саны, тыыздыы, биомассасы
*экспоненциальды, логистикалы
*кездейсо, біркелкі, топты
*экологиялы туылымы мен лімі
*+пререпродуктивті, репродуктивті, пострепродуктивті
#68
*!Биоценоз
*зен суларындаы организмдер жиынтыы
*мхиттардаы тірі организмдерді жиынтыы
*тірі организмдерді оршаан ортамен байланысы
*+ш рамдас компоненттен тратын жйе: сімдіктер, жануарлар лемі, микроорганизмдер
*оршаан ортаны наты бір жадайда тіршілік ететін р трлі популяция жиынтыы
#69
*!Биогеоценоз-бл
*+биоценоз жне биотип
*кл суларындаы организмдер жиынтыы
*мхиттардаы тірі организмдерді жиынтыы
*топыраты рамындаы тірі организмдер жиынтыы
*алалардаы топыраты рамындаы тірі организмдер жиынтыы
#70
*!Биогеоценоза жатады
*зен суларындаы организмдер жиынтыы
*мхиттардаы тірі организмдерді жиынтыы
*алалардаы топыраты рамындаы тірі организмдер жиынтыы
*ауылдардаы топыраты рамындаы тірі организмдер жиынтыы
*+сімдіктерді, жануарлар леміні, микроорганизмдерді жне оларды мекен ететін ортасыны жиынтыы
#71
*!Жер шарындаы зат жне энергия аымдары здіксіз келіп жататын тірі организмдер жиынтыынан тратын табии алыптасан жйе
*биомасса
*биосфера
*+экожйе
*популяция
*геологиялы жйе
#72
*!Экожйе тратылыыны негізгі аидалары
*экологиялы пирамида
*энергетикалы кздерді болуы
*продуценттерді жеткілікті млшерде болуы
*+энергия аымын стап тратын зат айналымы
*экожйені млшері немесе клемі ртрлі жануарларды болуы
#73
*!Гетеротрофты организмдер
*сапрофагтар
*редуценттер
*продуценттер
*деструкторлар
*+консументтер
#74
*!Экологиялы сукцессия
*оршаан ортаны згеруі
*олайсыз жадай кезінде тіршілік етуі
*зін-зі сйемелдеуге жне здігінен реттелуге абілеттілік
*дайын органикалы заттарды орек ретінде пайдаланатын организмдер
*+табии факторларды немесе адам іс-рекетіні нтижесінде бір аумата биоценозды баса биоценоза алмасуы
#75
*!Экзогенетикалы сукцессия андай жадайда пайда болады
*оршаан ортаны згеруі
*олайсыз жадай кезінде тіршілік етуі
*организмдерде алуан трлерді пайда болуы
*+сырты абиотикалы немесе антропогендік серлерден
*ауымдастытаы байланыстар жйесіні немесе рылымны згеруі
#76
*!Эндогенетикалы сукцессия андай жадайда пайда болады
*оршаан ортаны згеруі
*олайсыз жадай кезінде тіршілік етуі
*организмдерде алуан трлерді пайда болуы
*сырты абиотикалы немесе антропогендік серлерден
*+ауымдастытаы байланыстар жйесіні немесе рылымны згеруі
#77
*!Экожйе гомеостазы
*экожйені табии сипатыннан айырылуы
*табиатты айталанбас аномальді жадайы
*табии-климатты зона шегіндегі біріккен экожйе
*бір наты географиялы айматы мекендейтін тірі организм
*+зін-зі сйемелдеуге жне здігінен реттелуге абілеттілік
#78
*!Экология ылымыны алыптасу кезедері
*Чарлз Дарвин дуіріндегі экология
*+экология ылымыны рлеу кезеі
*экологиялы дадарыстар мен тоыраулар
*+ХХ соындаы биоэкологиялы ашылулар
*биоэкологиялы зерттеулерді жаппай сипат алу
*ХIХ орта шеніндегі экология ылымыны дамуы
*+экология ылымыны жеке ылым ретінде алыптасу жне даму
#79
*!Экология пні зерттейді
*экожйені тірі азаа серін
*оршаан ортаны химиялы факторларын
*оршаан ортаны жанама жне тікелей сері
*cу кздеріні жне топыраты табии зін-зі тазарту рдістерін
*+тірі организмдер мен оларды мір сру ортасыны зара атынастырын
*+барлы тірі организмдерді оршаан ортамен зара сері мен зара байланыс задылыын
*+табиат ресурстары, оны тиімді пайдалану жне орауды ылыми-теориялы негіздерін
#80
*!Экология ылымыны зерттеу дістері
*аспапты
*+далалы
*химиялы
*аламды
*физикалы
*+лабораториялы
*+экспериментарлы
#81
*!Экологиялы факторлар
*паразиттік
*леуметтік
*апаратты
*+биотикалы
*+абиотикалы
*+антропагендік
*физиологиялы
#82
*!Биотикалы факторларды жіктелуі (атынастар)
*типтік
*периодты
*+тр аралы
*эдафикалы
*периодты емес
*+трішілік арым
#83
*!Абиотикалы факторлар
*+азаа жел, ысым, ылалдылы жне радиацияны сері
*+климатты факторлар (ызу, жары, ылалдылы жне т.б)
*организмні тіршілік рекетіні басаларына тигізетін сері
*+организмдерге сер ететін бейорганикалы ортаны жиынтыы
*организмге тікелей немесе жанама сер ететін ортаны элементі
*оршаан ортаа тигізетін адам баласы іс рекетіні тікелей немесе жанама сері
*тірі организмдер жне трлерді бір-бірімен зара атынасыны оректік факторлар жне ртрлі пішіндері
#84
*!Коммонер алыптастыран экологияны задылытары
*салауатты мір сру
*оршаан ортаны орау
*+табиат жасыра біледі
*+еш нрсе тегін берілмейді
*табиат русурстарын басару
*табиат ресурстарын жзеге асыру
*+барлыы бір-бірімен байланысты
*экологиялы білім мен трбие беру
*+барлыы айда болса, сонда бару керек
#85
*!Табиат орауды негізгі масаты
*биотикалы факторларды сері
*адамны теріс іс рекеттерін болдырмау
*+табиатты байлыын тиімді пайдалану
*табиат байлытарын тымсыз пайдалану
*адамны оршаан ортамен арым атынасы
*+табиат байлытарын болаша рпаа аз алпында жеткізу
*+табиатты ресурстарын тиімді пайдаланып, оларды келер рпаа аз алпында жеткізу
#86
*!Биотикалы факторлар
*+организмні тіршілік рекетіні басаларына тигізетін сері
*организмге тікелей немесе жанама сер ететін ортаны элементі
*организмдерге сер ететін бейорганикалы ортаны жиынтыы
*организмдерді бір-бірімен жне оршаан ортамен байланысы
*организмдерге сер ететін оршаан орта жадайларыны комплекстері
*+тірі организмдерді бір-біріне жне ортаа жаымды немесе жаымсыз сер етуі
#87
*!Популяцияларды бір-бірімен арым-атынас трлері
*топты
*жекелік
*трішілік
*+паразитизм
*+нейтрализм
*+бсекелестік
*жеке дара трлер
#88
*!АНТРОПОГЕНДІ ФАКТОРЛАР
* +кл жне теіздерді рауы
* +адам денсаулыыны бзылуы
* ызу, ысым, радиационды орта
* анабиоз, симбиоз, комменсализм
* бсекелестік, жыртышты, паразитизм
* +атмосфераа зиянды заттарды шыару
* жерді геологиялы жне геоморфологиялы рылымы
#89
*!Экологиялы жйеде заттар айналымы андай байланыста жреді
*+консументтен редуцентке
*продуцент арылы редуцентке
*автротрофтардан гететрофтара
*+продуцент арылы консументтерге
*консумент арылы редуценттен продуцентке
*редуцент арылы продуценттен консументке
*+продуцент арылы консументтен редуцентке
*продуцент арылы редуценттена автротрофа
#90
*!Экологиялы факторды оптимум заы
*экологиялы факторларды негізгісі
*сер ететін факторды жоары дегейі
*сер ететін факторды е тменгі дегейі
*р трлі факторларды диапазондарыны згеруі
*азаны тзімділік шегіне жаындататын фактор дегейі
*+организмні тіршілігі шін аса олайлы факторларды белсенділігі
*+азаны тіршілігі шін анарлым олайлы болатын факторды интенсивтілігі
*+организмдерді дамуы шін олайлы жадайлармен амтамасыз етілген факторды сан млшері
#91
*!Экологиялы факторларды пессимум заы
*экологиялы факторларды негізгісі
*сер ететін факторды жоары дегейі
*азаны тзімділік шегіне жаындататын дегей
*+организм тіршілігіні тотауына келетін фактор млшері
*+организм тіршілігіне ауіпті немесе лінуіне келетін айма
*ортаны барлы экологиялы факторлары бір маыналы рл атарады
*+азаны тіршілігі шін анарлым олайсыз болатын факторды интенсивтілігі
#92
*!Климатты факторларды жіктелуі
*оректік
*гомотиптік
*эдафикалы
*биотикалы
*гетеротиптік
*сулы ортаны
*+периодты емес
*+екінші периодты
*+бірінші периодты
#93
*!Cтенобионтты организмдер
*суда тіршілік ететін
*рашылыа тзімді организмдер
*+экологиялы валенттілігі тмен трлер
*температураа толеранттылыы тмен диапозон
*су тздылыына толеранттылыы тмен диапозон.
*су тздылыына толеранттылыы жоары диапозон
*+ортаны барлы факторларына тзімділігі тмен трлер
*+ортаны барлы экологиялы факторларына толеранттылыы тмен диапозон
#94
*!Эвриобионтты организмдер
*суда тіршілік ететін
*+тзімділігі жоары трлер
*рашылыа тзімді организмдер
*температураа толеранттылыы тмен диапозон
*су тздылыына толеранттылыы тмен диапозон
*+су тздылыына толеранттылыы жоары диапозон
*+ортаны барлы экологиялы факторларына тзімділігі жоары диапозон
*ортаны барлы экологиялы факторларына толеранттылыы тмен диапозон
#95
*!Абиотикалы факторлар
*топыра абатыны бзылуы
*анабиоз, симбиоз, комменсализм
*+атмосфераны химиялы рамы
*+температура, ысым, радиациялы фон
*зиянды заттарды атмосфераа шыарылуы
*паразиттік, жыртышты, селбесіп тіршілік ету
*+геологиялы жне геморфологиялы рылымы
#96
*!Биотикалы факторлаР
*+селбесіп тіршілік ету
*топыра абатыны бзылуы
*атмосфераны химиялы рамы
*+паразиттік, бсекелестік, симбиоз
*температура, ысым, радиациялы фон
*+бсекелестік, жыртышты, паразитизм
*зиянды заттарды атмосфераа шыарылуы
*жерді геологиялы жне геоморфологиялы рылымы
#97
*!Антропогендік факторлаРА ЖАТАДЫ
*+зен-клдерді тартылуы
*анабиоз, симбиоз, комменсализм
*бсекелестік, жартышты, паразитизм
*температура, ысым, радиациялы фон
*+адам баласы денсаулыыны бзылуы
*+зиянды заттарды атмосфераа шыарылуы
*жерді геологиялы жне геморфологиялы рылымы
#98
*!Биосфера
*тау азбаларындаы белсенді мір аймаы
*ауыз судаы тірі организмдерді белсенді мір аймаы
*топыратаы тірі организмдеріні белсенді мір аймаы
*оршаан ортаны сімдік леміне серін зерттейтін ылым
*+жердегі, судаы жне атмосферадаы тірі организмдерді белсенді мір аймаы
#99
*!«Биосфера» терминін енгізген алым
*+Зюсс
*Тенсли
*С.Шварц
*Ю.Либих
*Н.Вавилов
#100
*!азіргі заманы биосфера іліміні авторы болып табылады
*Ю.Одум
*Ч Дарвин
*Э Геккель
*Б Коммонер
*+В.И.Вернадский
#101
*!«Ноосфера» терминін ылыма енгізген кім
*Геккель
*Э.Леруа
*П.Т.Шарден
*В.И.Вернадский
*+Э.Леруа жне П.Т.Шарден
#102
*!«Ноосфера»
*литосфера
*гидросфера
*«мір» сферасы
*+«аыл-ой» сферасы
*«техногенез» сферасы
#103
*!Тірі организмдер оныстанатын жерді геологиялы абаты алай аталады
*ноосфера
*атмосфера
*+биосфера
*гидросфера
*стратосфера
# 104
*!Биосфераны тігінен есептегендегі клемі
*10км
*15 км
*+25 км
*45 км-ден жоары
*35 км шамасында
# 105
*!В.И.Вернадский бойынша тірі зат
*органикалы заттарды жиынтыы
*абиотикалы факторларды жиынтыы
*антропогендік факторларды жиынтыы
*оршаан ортаны наты бір жадайда тіршілік ету ортасы
*+барлы тірі организмдерді жиынтыы, атты геологиялы кш
# 106
*!Биосферадаы тірі затты функциялары
*оректік тізбектік
*детриттік тізбектік
*биотикалы, кн сулесі энергиясы
*абиотикалы, биотикалы, антропогендік
*+энергетикалы, деструктивті, концентрациялы
# 107
*!Биосфера атмосфераны ай блігін амтиды
*экзосфераны
*ионосфераны
*термосфераны
*стратосфераны
*+тропосфераны
# 108
*!Зат айналымны андай трлері бар
*физикалы, химиялы
*химиялы, биологиялы
*абиотикалы, биотикалы
*биологиялы, экологиялы
*+(лкен) биосфералы, (кіші) биологиялы
# 109
*!Ноосфера
*ауалы орта
*жерді ыртысы
*+аылды саласы
*жерді су ресурстары
*жерді атты абыы
# 110
*!Биосфера рамына кіретіндер
*тек тірі организмдер
*органи мен биоиаш заттар
*тек тірі организм мен биогенді заттар
*биогенді заттар мен биоиаш дене тірі
*+тірі организм мен биогенді жне биоиаш дене
# 111
*!Биосфераны химиялы заттармен ластануы ... келеді
*паразитарлы аурулара
*ндірістік жарааттарды жиілеуін
*+ауыр металл тздарымен улану
*трындар арасындаы жпалы аурулара
*гастрит жне асазан ойы жарасы ауруларыны тмендеуі
#112
*!БИОСФЕРАНЫ ДАМУ КЕЗЕДЕРІ
*рлеу
*зерттеу
*тоырау
*+алашы
*+ноосфералы
*+биотехносфералы
*жеке ылым ретінде алыптасуы
#113
*!Экология пні зерттейді
*экожйені тірі азаа серін
*оршаан ортаны химиялы факторларын
*оршаан ортаны жанама жне тікелей сері
*cу кздеріні жне топыраты табии зін-зі тазарту рдістерін
*+тірі организмдер мен оларды мір сру ортасыны зара атынастырын
*+табиат ресурстары,оны тиімді пайдалану жне орауды ылыми-теориялы негіздерін
*+барлы тірі организмдерді оршаан ортамен зара сері мен зара байланыс задылыын
#114
*!Экология ылымыны зерттеу дістері
*+далалы
*аспапты
*химиялы
*аламды
*физикалы
*+лабораториялы
*+экспериментарлы
#115
*!Экологиялы факторлар
*паразиттік
*леуметтік
*+биотикалы
*+абиотикалы
*психологиялы
*+антропагендік
*физиологиялы
#116
*!Биотикалы факторларды жіктелуі (атынастар)
*типтік
*периодты
*+трішілік
*+тр аралы
*гетеротиптік
*периодты емес
*+сулы ортадаы
#117
*!Абиотикалы факторлар
*+ауаны химиялы рамыны жиынтыы
*организмні тіршілік рекетіні басаларына тигізетін сері
*+организмге сер ететін ысым, ылал, жел, радиацияны сері
*+организмдерге сер ететін бейорганикалы ортаны жиынтыы
*организмге тікелей немесе жанама сер ететін ортаны элементі
*тірі организмдерді бір-біріне жаымды немесе жаымсыз сер етуі
*оршаан ортаа тигізетін адам баласы іс рекетіні тікелей немесе жанама сері
#118
*!Коммонер алыптастыран экологияны задылытары
*салауатты мір сру
*оршаан ортаны орау
*+табиат жасыра біледі
*+еш нрсе тегін берілмейді
*табиат русурстарын басару
*+барлыы бір-бірімен байланысты
*экологиялы білім мен трбие беру
*табиат ресурстарын жзеге асыру
*+барлыы айда болса, сонда бару керек
#119
*!Атмосфера
*жер ыртысыны нарлы абаты
*мхиттарды, теіздерді, топыраты ылалдылыы
*теіздерді, мхиттарды, мздытарды жиынтыы
*жердегі, судаы жне топыратаы тірі организмдерді мір аймаы
*+р трлі газ блшектеріді оспаларынан тратын жерді газ трізді абыы
#120
*!Атмосфералы ауаны ластануын андай топа блінеді
*алалы, ауылды
*космосты, жаанды
*+антропогендік, фонды
*коммунальды, трмысты
*ышам ауданды, ауданды
#121
*!Атмосфералы ауада ластануды таралу масштабына байланысты
*ауыл-шаруашылыты
*транспортты, алалы
*нер-ксіптік, ндірістік
*энергетикалы, космосты
*+жаанды, жергілікті, айматы
#122
*!Атмосфералы ауаны антропогенді ластаушы заттарды кзі
*ауаны ылалдылыы
*бактериялар жне вирустар
*+нерксіптік ксіпорындар
*вулканизациялы жмыстар
*таулы азбаларды желденуі
#123
*!Атмосфералы ауаны ластаушы химиялы факторлар
*температура, ысым
*ауаны ылалдылыы
*бактериялар жне вирустар
*бактериялар жне вирустар
*+газды тастандылар, ауыр металлдар
#124
*!Атмосфералы ластану кезінде ерекше токсикалы заттар
*азот
*озон
*аммиак
*аргон
*+органикалы асын тотытар
#125
*!Атмосфералы ауаны канцерогенді ластаушылары
*озон, оттегі
*аргон, азон
*азот тотыы
*кмірышыл газ
*+радионуклидтер,бенз(а)пирен
#126
*!Атмосфераны радиактивті ластануы
*фонды ластану
*антропогендік ластану
*химиялы жолмен ластануы
*биологиялы жолмен ластануы
*+радиактивті заттар ыдырауыны салдары
#127
*!Атмосфералы ауаны фонды ластануы
*автоклік
*энергетикалы
*ауылшаруашылы
*нерксіптік обьектілер
*+вулкан жарылу нтижесінде ластануы
#128
*!Атмосферадаы ауаны ластаушы заттарды концентрациясы андай лшем бірліктермен белгіленеді
*мг/кг
*кг/м3
*+мг/м3
*мг/мл3
*кг/ мл3
#129
*!Атмосфераны табии ластануларына жатады
*ндірістік
*трмысты
*транспортты
*+ша тозадар
*коммунальды
#130
*!Антропогенді ластану кздері
*ша тозадар
*орман рттері
*топыра шыны
*вулкан жарылысы
*+ндірістік ксіпорындар
#131
*!аламды атмосфералы проблемалар
*дифляция
*шлейттену
*су эрозиясы
*жел эрозиясы
*+жылу эффектісі
#132
*!Атмосферада озон абатыны бзылуы
*иіс газы
*азот оксиді
*ккіртті газ
*кміртегі диоксиді
*+хлор-фтор,кміртегі
#133
*!Атмосфераны аламды проблемасы
*шлейттену
*мнаймен ластану
*радиоктивті ластану
*топыраты тздануы
*+фотохимиялы тманша
#134
*!Атмосфераны химиялы рамы
*азот, сутегі, оттегі, аргон
*азот, оттегі, кмір ышыл
*газы сутегі, ккіртті газ, неон, оттегі
*+азот, оттегі, аргон, кмір ышыл газы
*оттегі, сутегі, аргон, кмір ышыл газы
#135
*!Атмосфералы ауаны фонды ластануы
*алаларды жергілікті ластануы
*бкіл планетаны жаанды ластануы
*нерксіптік аудандардаы айматы ластану
*+ластаушы кздерінен алыс атмосфералы ауаны кйі
*нерксіптік ксіпорындара жаын атмосфералы ауаны кйі
#136
*!Атмосфералы ауаны антропогенді ластануы
*ластаушы кздерінен алыс атмосфералы ауаны кйі
*+адамны іс-рекеті нтижесінде атмосфера сапасыны згеруі
*тірі емес табиатты табии факторларды серінен атмосфераны ластануы
*табии биологиялы факторларды серінен атмосфера сапасыны згеруі
*тірі табиатты физикалы факторларды серінен атмосфера сапасыны згеруі
#137
*!Атмосфераны жаанды ластануыны экологиялы зардаптары
*алаларды жергілікті ластануы
*табии ластануды жоарылауы
*нерксптік аудандардаы айматы ластану
*кішігірім аумата ластаушы заттарды жоарылауы
*+парниктік эффектті дамуы, озон абатыны бзылуы
#138
*!Атмосфералы ластаушылар агрегатты кйі бойынша блінеді
*шлейттену
*мнаймен ластану
*табии жне жасанды
*топырапен тздануы
*+атты, сйы жне газ трізді
# 139
*!Ша жне тман ттініні улы оспасы
*+тманша
*тманды оспа
*ттіндік эффект
*жылулы эффект
*парниктік эффект
# 140
*!Атмосферадаы антропогенді ластану кзі
*желді болмауы
*температуралы инверсия
*топыра шыны, орман рттері
*ша тозадар, вулкан жарылысы
*+ндірістік ксіпорындар жне клік
# 141
*!Атмосфераа оттекті негізгі тсетін кзі
*мздарды еруі
*вулканды былыс
*нерксіп орындары
*+фотосинтез былысы
*бактерияларды тіршілік рекеті
# 142
*!Атмосферадаы жылу эффектісін жылдам тзетін заттар
*озон, формальдегид, метан, фреондар
*ккіртті газ, метан, фреондар, азот оксиді
*метан, фреондар, азот оксиді, кміртегі оксиді
*+кмірышылы, метан, азот оксиді, фреондар
*ккіртті газ, кміртегіні диоксиді, азот оксиді фреондар
# 143
*! Атмосфераа шыарылатын ккірт оксиді жне азот оксидін тзетін жабырлар
*нитритті жабырлар
*сульфатты жабырлар
*сульфитті жабырлар
*+ышылды жабырлар
*нитрито-сульфатты жабырлар
# 144
*!Атмосфераа шыарылатын е ауіпті газ
*озон
*+иіс газы
*азот оксиді
*ккірт оксиді
*кмірышыл газы
# 145
*!Технологиялы рдісіне байланысты нерксіп ксіпорындарыны шыарындылары блінеді
*табии, жасанды
*ышам ауданды
*фонды, антропогендік
*коммунальды, алалы
*+йымдастырылан, йымдастырылмаан, аралас шыарындылар
# 146
*!Атмосфералы ластануды трлері
*атты, газ трізді
*жергілікті, айматы
*ндірістік, ауыл-шаруашылы
*ошаты, айматы, жаанды
*+химиялы, физикалы, биологиялы
# 147
*!Атмосфералы ластану ауымы жне таралуы бойынша блінеді
*табии, антропогенді
*сйы, атты, газ трізді
*ндірістік, ауыл-шаруашылы
*+жергілікті, айматы, жаанды
*химиялы, физикалы, биологиялы
# 148
*!Атмосфераны физикалы ластануы
*пластмассалар, СБАЗ
*блек химиялы заттармен
*пестицидтер, ауыр металдар
*биогенді, микробиологиялы
*+жылулы, радиактивті, шулы
# 149
*!Атмосфераны химиялы жаынан ластануы
*жылулы, радиактивті
*электромагнитті, шулы
*ша тозады, сел аындар
*биогенді, микробиологиялы
*+пестицидтер, ауыр металдар
# 150
*!Атмосфераны биологиялы заттармен ластануы
*жылулы, радиактивті
*электромагниттік, шулы
*пестицидтер, ауыр металдар
*ша-тозады, селдік аындар
*+биогенді, микробиологиялы
# 151
*!Жалпы шыарындылар
*+атмосфераа шыарылатын белгілі млшері
*ластаушы заттарды апатты шыарындылары
*су оймаларына ластаушы заттарды тасталынуы
*ластаушы заттарды баыланбайтын шыарындылары
*бейорганикалы заттарды йымдастырылмаан тасталуы
# 152
*!йымдастырылан шыарындылар
*баыланбайтын шыарындылар
*ластаушы заттарды апатты шыарындылары
*ша-газ тазалаыш жйеден тпейтін шыарындылар
*герметизацияны жо кезінде пайда болатын шыарындылар
*+орталытандырылан жол арылы жретін шыарындылар
# 153
*!йымдастырылмаан шыарындылар
*баыланатын шыарындылар
*ластаушы заттарды апатты шыарындылары
*ша-газ тазылаыш жйеден тетін шыарындылар
*орталытандырылан жол арылы жретін шыарындылар
*+герметизацияны жо кезінде пайда болатын шыарындылар
# 154
*!АТМОСФЕРАНЫ ХИМИЯЛЫ РАМЫ
*озон
*+азот
*сутегі
*+оттегі
*фреондар
*металдар
*кміртегі
*+инертті газдар
*+кмірышыл газы
# 155
*!АТМОСФЕРАНЫ ФИЗИКАЛЫ РАМЫ
*оттегі
*+ысым
*металдар
*кміртегі
*+ылалдылы
*+температура
*инертті газдар
*+ауа озалысы
*кмірышыл газы
# 156
*!АДАМ АЗАСЫНА НИКЕЛЬДІ СЕРІ
*+демікпе
*+бас айналу
*теріні тссізденуі
*бауыр заымданады
*жйке жйесіні аурулары
*+бйрек ызметіні бзылуы
*ан тамырларды заымдануы
# 157
*!«ЖЫЛУЛЫ ЭФФЕКТ» ЖНЕ ОЗОН АБАТЫНЫ ЖАРУЫ СЕР ЕТЕДІ
*шлейттенуге
*топыра азуына
*+халы денсаулыына