Брылау ерітіндісін тазалау

Тазалау жйесі циркуляциялы жйені рамына кіреді жне ерітіндіден брыланан жынысты алу шін арналан. Тазалау жйесі науадан (тазалауды шынайы дісі), латырымдар (тазалауды механикалы дісі), мдыблгіш, илоблгіш жне центрефугалар (тазалауды гидравликалы дісі).

Брылау ерітіндісіндегі атты блшектер коллоидты (2 мкм-нен аз), илдар (2-80 мкм) жне мдар (80 мкм-дан кп) деп блінеді.

м жне илоблгіште гидроциклонды рылыларды крсетеді. атты блшектерді гидроциклонды блуді негізіне ол арылы сйыты айдау кезінде аппаратта пайда болатын ортадан тепкіш кштерді пайдалану принципі ойылан.

Брылау шыындарын утилизациялау.

Брылау шыындары (БШ) – бл брылау аын сулары (БАС), делген брылау ерітінділеті (БЕ) жне брылау шламы (БШ).

делген брылау ерітіндісі деп ыманы немесе оны блімдеріні рылыс циклы аяталаннан кейін алынан ерітіндіні атаймыз. БЕ балшыты жыныстармен трызылан интервалдарды брылануы кезінде, ерітіндіні бір типінен екінші типке ауыстырылуы кезінд, сонымен атар апаттар мен шгінділерді жою кезінде ерітіндіні делуіні нтижесінде алыптастырылады.

Белгілі бір талаптара жауап беретін БЕ баса ыманы брылау шін айтадан пайдаланылуы ммкін.

Брылау алдытарын брылау аймаыны территориясында екі амдарларда жинайды. Амбарлар полиэтиленді абыпен жабылады. Шыындарды ауыр фракциясы амбарды тбіне отырады. БАС жне ОБЕ атты фазасыны дисперсті рылымын згерту шін сйы жне атты фазалара ары арай механикалы блінумен майда блшектерді агрегациясын тудыратын реагенттер пайдаланылады. Осы масат шін реагентті коагуляция дісі пайдаланылады. Коагулянттар трінде поливаленттік металдар тздары пайдаланылады. Алмастыру бірвалетті катиондарды поливаленттілермен ауыстыру лшемі 5 мкм болатын блшектерді санын тмендетеді жне 5 мкм-ден лкен блшектер санын сіреді.

Фоагулянттар ретінде полимерлерді пайдаланады Седипур, Поликем, полиакриламид), олармен деу 3-4 есе 20 мкм-ден лшемдері лкен блшектер санын сіреді.

Реагентті коагуляцияны жргізгеннен кейін жне тндырудан кейін тссіздендірілген блік (егер химиялы анализ ауіпсіз латыру талаптарына жауап берсе) брылау территориясында латырылады, баса технологиялы масатта пайдаланылады жне утилизацияланады.

Тссіздендірілген блімді айдааннан кейін тнба оюландыру (ашаулармен) жне атайту (цементтік ерітінді) рамымен деледі жне отырызылады. Шламды амбарларды жою – минералды абат пен топыраты залалсыздандырылан абатпен толу.

Aacute;½ð¹ûëàó òiçáåãií àéíàëäûðó¹à àðíàë¹àí æàáäûºòàð êåøåíií åñåïòåó æ¸íå êîíñòðóêöèÿëàó. Ðîòîð ìåí ½ðøûºòû» êîíñòðóêöèÿëû ñõåìàñûí òàëäàó. Ðîòîð ìåí ½ðøûº ýëåìåíòòåðií æ¾êòåó ðåæiìií åñåïòåó.

Aacute;½ð¹ûëàó ðåæiìiíi» îëàðäû» íåãiçãi ýëåìåíòòåðiíi» áåðiêòiãi ìåí ½çàº ¹½ìûðëû¹ûíû» ¼çàðà áàéëàíûñòûëû¹û. Ðîòîð ìåí ½ðøûº ýëåìåíòòåðií ñòàòèñòèêàëûº áåðiêòiêêå åñåïòåó. Òiðåêòåðäi ½çàº ¹½ìûðëûººà åñåïòåó.

Agrave;òºûëàó¹à ºàðñû æàáäûºòàðäû åñåïòåó æ¸íå ºîëäàíó. Ïðåâåíòîðëàð (øëàøкалы, ¸ìáåáàï, àéíàëìàëû) æ¸íå îëàðäû» ìîíòàæäàó ñõåìàñûíû» êîíñòðóêöèÿëàó ñõåìàñûí òàëäàó. Ïðåâåíòîðëàð á¼ëøåêòåðiíi» æ½ìûñ ðåæiìi æ¸íå íåãiçãi á¼ëøåêòåðäi áåðiêòiêêå åñåïòåó.

20. Ñòàöèîíàðëû ïëàòôîðìàëàð æ¸íå òå»iç ºàëºûìàëû á½ð¹ûëàó ºîíäûð¹ûëàðû òóðàëû æàëïû ì¸ëiìåòòåð, îëàðäû» êëàññèôèêàöèÿñû. Ñòàöèîíàðëû ïëàòôîðìàëàð ìåí òå»iç ºàëºûìàëû á½ð¹ûëàó ºîíäûð¹ûëàðûíû» ýëåìåíòòåðií åñåïòåó

ыларды брылау масаты болып жоарыда бір немесе бірнеше абаттарды осатын каналды жасау болып табылады. Бл канал кен орнын барлау жне мегеру кезінде кен орындарыны орын баалау шін жне кен орындарын игеру кезеінде кмірсутектерді ндіру шін пайдаланылады. Кен орындарын барлау кезінде ажетті мліметтерді жинатаан со жауып тасталынады. Баалау ылары ыларды пайдалану кезінде ндіру ысы ретінде кейін олдану шін уаытша жабылуы ммкін. Кеніштерді брылау кезеінде ндіру, су айдау, газды айдау жне барлау ылары, сондай-а жоары су горизонттарынан мнайды ндіру кезінде осымша су алу шін ажет айдау ылары брыланады. Брылау ыларыны трлері мен саны кенішті трі мен оны рылысына, абаттаы кмірсутектерді клеміне, кеніштерді орналасуына, оршаан ортаны орау масатында кен орындарын игеру процесіндегі жадайлара байланысты тадалады. Брылауды негізгі масаты німді абата дейінгі барлы абаттардан дрыс ту болып табылады. Кп жадайда брылау кезінде жоарыда жатан абаттарды брылау кп иындытара толы болады.

Брылау ондырылары жне оларды трлері ртрлі елдердегі теіздер мен рлытаы брылау жадайларына байланысты жасарыла тсуде. азіргі уаытта келесідей брылау ондырылары олданылады:

— рлытаы брылау ондырылары;

— теіз платформасындаы брылау ондырылары;

— брылау баржалары;

— осымша кемелер;

— жартылай батпалы брылау ондырылары;

— здігінен ктерілетін брылау ондырылары;

— брылау кемелері.

рлытаы брылау ондырылары дниежзіні ртрлі аудандарында брылауа олданылады. Брылау рдісі келесі шаралардан трады: ктеріп-тсіру жмыстары жне ыма тбіндегі ашау жмысы. ыма абырасы опырылмау жне мнайлы, газды, сулы абаттарды біріктіру шін ымаа шегендеу тізбегін тсірген кезде брылау жмыстары тотатылады. ыма брылау рдісімен атар осымша бірнеше жмыстар атарылады: керн алу, жуу сйытыын дайындау, каротаж, опанны исаюын лшеу, мнай, газ аынын шаыру шін ыманы игеру жне т.б. иыншылы немесе апатты жадайлар туындаанда осымша жмыстарды (апатты) атару ажеттілігі туындайды. ыма брылау рдісінде аталан шараларды жзеге асыру шін брылау мнарасы олданылады.

Брылау бырлары тізбегіні е жоарысы дгелек емес, квадрат (алты ырлы болуы да ммкін). Ол жетекші брылау быры деп аталады. Жетекші быр ротор арылы тіп, ыма тередеген сайын тмен арай тседі.

Ротор бры мнарасыны ортасына орналасады. Брылау бырлары мен жетекші быр іші уыс болып келеді. Жетекші бырды жоары шеті вертлюгпен байланыстырылады. Вертлюг брылау тізбегімен бірге айналады, ал жоары блігі рдайым озалыссыз болады.

озалмайтын блігіндегі саылауа майысыш шланга жаланады, ол арылы ыма брылау рдісінде брылау сораптары кмегімен жуу сйытыы айдалады. Жуу сйытыы брылау тізбегінен тіп жне ашау саылаулары арылы шыып, ыма тбіне беріледі. ашаудан шыан сйыты ыма тбін жуып, таландалан тау жынысы блшектерін ыма абырасы мен брылау тізбегі арасындаы саиналы кеістік арылы жоарыа алып шыарады да жыныс блшектерінен тазаланып, айтадан сораптар арылы ымаа беріледі.

Жоары озалмайтын блігіне бекітілген штроп арылы вертлюг тл блогымен жаланан ктергіш ілмекке ілінеді. Бры мнарасыны е шыында бірнеше роликтен тратын кронблок орналасан.

Брылау барысында бырлар тізбегі ілмекке ілініп трады жне тередеген сайын тмендейді. ашау тозаннан кейін брылау бырлары тізбегі жоары ктеріліп, ашау алмастырылады.

ыма жер бетінен 30...600м тередікке брыланан со, борпылда жыныстарды жне абат суларын бекіту шін ымаа кондуктор тсіріледі. Кондуктор тсірілгеннен кейін шегендеу тізбегі мен ыма абырасы арасындаы кеістікті цементтеу жргізіледі. Цемент ерітіндісі атаннан кейін брылау жмыстары алпына келтіріледі

ымаа диаметрі алдыы шегендеу тізбегіні диаметрінен кіші ашау тсіріледі. Жобалы тередікке дейін брыланан ымаа шегендеу тізбегі (пайдалану тізбегі) тсіріліп, цементтеледі. Цементтеу сулы жне мнайлы абаттарды бір-бірінен ошаулау шін жргізіледі. Егер пайдалану тізбегін брылау барысында айтарлытай иындытар туындаса, онда кондуктордан кейін бір немесе екі аралы (техникалы) тізбек тсіріледі.

Брылау баржаларына брылау мнарасыны негізі ретінде тбі пайдаланылатын кемелер жатады. Брылау баржалары детте жмыс нктесіне детте жеткізіліп, брылау жмыстарын жргізгенге дейін балластарды кмегімен суа батырылады. Мндай брылау ондырылары батпаты аудандар мен тайыз суларда олданылады.

осымша кемелер шельф аймаында кбіне олданылады, мысалы, Алыс Батыста немесе Венесуэлада олданылады. йткені онда суды тередігі тмен, сондытан да баасы арзан кішкентай платформаларды тиімді пайдалануа болады. Платформадан брылауа арналан ажетті жабдытармен жабдыталан осымша кемелерді платформаларды асына якорьмен трызады. осымша кеме ретінде баржа немесе жартылай батпалы ондырылар ызмет ете алады. Брылау біткен со кеме келесі платформалара арай баытталады.

Жартылай брылау ондыралары 60-тан 6000 м тередікке дейін брылау жмыстарын жргізе алатын алымалы конструкциядан трады. Олар бір жерден екінші брылау нктесіне здігінен винттерді кмегімен жетеді. ЖЖБ – ны ерекшелігі – орын ауыстыру барысында, брылау нктесіне орнату жне демонтаж кезіндегі салыстырмалы жеілдігі. Желді, толынны жне аысты серіне арсы траты.

азіргі тада буксирленетін жне здігінен жзетін ЖЖБ растырылан. Брылау барысында ы стінде бекітілу дісі бойынша:

- якорлік;

- динамикалы позициялау;

- кермелі тіректер арылы болып 3-ке блінеді.

Якорлік жйе арылы бекітілетін ЖЖБ негізден жне онда орнатылан брылау ондырысынан трады. Платформа мен понтондарды біріктіріп тратын тіректік бааналар болады. з кезегінде олар ауыз суа, брылау ерітінділерін, игерілген мнайды жне т.б. ажетті сйытытарды сатауа арналан резервуарларды ызметін атарады (8.1-сурет). Брылау нктесінде понтондар арнайы клапандарды кмегімен суа толтырылып, теізге 18 -30 м тередікке батырлады жне якорлік жйе арылы теіз тбіне бекітіледі. ЖЖБ орнатылатын теіз тередігі 300 м аспайды. Себебі теіз тередігі тередеген сайын якорлік тростарды зындыы, якорлік лебедкаларды габариті жне массасы жоарылайды.

Теіз тбіне динамикалы позициялау жйесі арылы бекітілетін ЖЖБ жоарыда айтылан ЖЖБ- дан айырмашылыы ыны брылау процесі кезінде ондырыны ы стінде стап тру жйесінде. арастырылатын ЖЖБ – да якорлік жйе бекітілуді динамикалы жйесімен ауыстрылан. Динамикалы позициялау жйесі 8 винттен, акустикалы аппараттан жне есептеуіш машинадан трады. Теіз тбінен берілген белгі гидрофона келіп тседі жне есептеуіш машина ЖЖБ – ны ы саасына атысты орналасуын анытайды. Егер ЖЖБ – ны ы саасына байланысты ыысуы байалса, автоматты трде сйкесінше озалтыштара белгі беріледі жне ондыры берілген координаттар бойынша бастапы нктеге орнатылады (8.2,б-сурет). Якорлік жйемен салыстыранда мндай жйені тиімділігі теіз тередігіні жоарылауымен ерекшеленеді. Сондытан да динамикалы позициялану жйесімен орнатылатын ЖЖБ 6000 м-ге дейін жететін теіз тередігінде жмыстар жргізу шін олданылады.

Якорлік жне динамикалы жйе арылы тратандырылатын ЖЖБ тіректерді жзбелілігіні арасында жартылай батпалы кйде трады.

Кермелі тірек арылы тратандырылатын ЖЖБ бойынан жоарыда крсетілген кемшіліктерді бірде – бірін таба алмайсыз, сонымен атар ЖЖБ- ды бл трі бізге таныс ЖЖБ – ды ішінде алдыны атардан орын алады. Мндай ЖЖБ негізіні басты элементтері: понтондар, платформаны астында орнатылатын тіректер, брылау нктесінде теіз тбінде орнатылатын фундамент жне понтондарды фундаментпен байланыстыратын кермелер. Негізінен фундамент тптік якорді ызметін атарады, рі понтондарды суасты жадайында стап трады. детте кермелер ретінде екі шы саылаусыз трде жабылан бырларды олданады. Тптік якорді ызметін атаратын фундаментті конструкциясы ртрлі болуы ммкін: топыраа енгізілген лкен диаметрлі свайлар, плиталар немесе уыс кеуделі сыйымдылытар.

Теіз тбіне бекітілетін жылжымалы брылау ондырыларына су тбіне тіректік понтондар немесе здігінен жзбейтін кемелер арылы батырылатын негіздер жатады. Сонымен атар жылжымалы тіректі жне гравитациялы трлері де болады.

Теіз тбіне тіректік понтондар арылы батырылатын негіздер – бл брылау ондырылары орналасан су сті платформасынан, понтонды тіректерден жне понтондар мен платформаны домкраттарды кмегімен баандар бойымен су бетіне ктереді. Платформаларды дегейі теіз толындары жетпейтіндей биіктікте орнатылады.

Батырмалы негіздерді баандары понтондара, сйкесінше теіз тбіні рельефіне перпендикуляр. Сондытан мндай негіздер шін тастаты жне жоаы еісті теіз тптері олайсыз болып келеді. Мндай жадай су тередігі 10 м болатын теізді жаалауа жаын айматарына туелді. детте бл негіздер акваторияларды 5 – 30 м, кейде 40 м тередігінде олданылады.

Су тбіне здігінен жзбейтін кемелер арылы батырылатын негіздер. Мндай негіздер суы тайыз аудандарда жмыс жргізу шін олданылады. Бл шін айта жабдыталан десантты баржалар олайлы, себебі оларды табандары тегіс, жаалауа жаын келе алады, рі суды жаалумен беттесу аймаында брылау жмыстарын жргізуге ммкіндік береді. Брылау нктесіне жеткен кезде борттардаы жне баржалар тбіндегі клапандар ашылып, су балласты сыйымдылытарды толтырады, осыны нтижесінде баржалар теіз тбіне батырылады. Брылау жмыстары аяталысымен сыйымдылытаы суды айта аызады да, баржа су бетіне алып шыады. Содан со брылауды келесі нктесіне ауыстырылуы ммкін.

Бндай ондырылармен барланатын акваторияларды максималды тередігі баржаларды биіктігімен шектеледі. Баржа теіз тбіне орнатылан стте, брылау ондырылары орнатылан платформа су дегейінен жоарыра орналасуы ажет. Американды “Лютеция” батырмалы брылау ондырысы тегіс табанды баржаа орнатылан. Бл ондыры су тередігі 6 – 7 м болатын теіз суларында мнайгаз барлау ымаларын брылауа арналан.

Жылжымалы тіректі брылау негіздері.

Бл негіздер брылау ондырылары орналасан платформалардан жне саны 10 немесе одан да кп болуы ммкін жылжымалы тіректерден трады. азіргі тада платформалар кбінесе 3 – 4 тіректерге ие. Негіз тасымалданан жадайда негіздер детте жоарыа ктерілген жадайда болады, яни теіз тбімен жанаспайды.

ыманы брылану нктесінде тіректер осымша секциялар арылы сіріледі, су тбіне тсіріліп, теіз тбіне бекітіледі жне брылау ондырысы орнатылан платформаны теіз толындары кедергі етпейтін биіктікке ктереді. Брылау жмыстары аяталан со платформаны су бетіне тсіріп, тіректерді судан шыарады да, оларды жоары секциялары демонтаждалып, платформаа орнатылады. Мндай конструкциялар теіз тередігі 90 м,кейде 120 м болатын айматарда ымаларды брылауа арналан. Оларды теізді тере айматарында тиімді пайдалануа кедергі болатын негігі жадайлар мыналар:

- Негіздерді теіз бетімен тасымалдау шін жргізілетін монтаждау жне демонтаждау жмыстарыны ымбаттылыы, рі иындылыында:

- Тіректерді зару нтижесінде тратылыы мен жмыс сенімділігіні тмендеуі:

- Тіректер зындыыны суі салдарынан негіз салмаыны ауырлауы жне теіз тбіндегі топыратан суыру жмыстарыны иындыы.

Біртіректі негіздер деп, бір баанадан трызылан негіздерді айтамыз. Теіз брылау біртірегіні тменгі блігі ны орныу шін, теіз тбіні тау жыныстарына 3-8 м тередікте енеді (свайлы трі) немесе теіз тбінде арнайы массивті фундамент (гравитациялы трі) трінде орналасады.

Фундамент ызметін уыс кеуделі металл немесе темірбетонды плиталар атарады. Сонымен атар бл фундаменттер жзіп шыу барысында, рі тасымалдау кезінде понтонны ызметін атарады.

Біртіректі негіздегі брылау ондырысын жасау ХХ . 70 жылдарыны орта шенінде басталды. Бл слба бойынша теізде брылау жмыстарын лыбритания, Норвегия, Нидерланда; АШ, Жапония елдері жргізді.

Брыны Кеес Одаында мндай конструкцияны Серго Орджникидзе атын. Мскеуді геологиялы институтыны мамандары жзеге асырды. Бл шін 1977 – 1979 жылдар аралыында біртіркеті бырлы негіздегі брылау ондырысыны макеті жасалып, бл макет Балтика теізіндегі акваторияларда ыларды брылау кезінде табысты олданылды.

Біртіректі негіздерден брылауа арналан белгілі техникалы кешендер ішінен, оларды дайындауды 2 негізгі конструктивті – технологиялы баытын айтуа болады:

1.Брылау процесін дистанционды басару. Бл кезде біртіректі негізге текатарушы механизмдер (айналма, беру механизмі, бырстаыш жне т.б.) орнатылады. Брылау мнарасы, лебедка, брылау сорабы, шегендеуші жне брылау бырлары біртіректі негізді жанына орналасан Жзбелі негізге орнатылады. Брылау жмыстарын жргізуші жмысшылар да жзбелі негізде орналасады, ал платформаа тек шыл жадайда ктеріліп, механизмдерді жмысын тексереді.

2. ыманы брылауа ажетті барлы операцияларды толытай дербес (автаномды) орындау. Бл жадайда брылауа ажетті барлы ондырылар біртіректі негіздегі платформада орнатылады. Ал ыманы брылау жмыстарын жмысшыларды здері басарады.

Брылау кемелері жктілігі жоары здігінен озалатын ондырылардан трады. Кемені габаритіні лкен болуына байланысты пайдаланылатын жабдытарды кптеген трлерін жне млшерін сиызуа болады. Оларды кейіннен алыстаы аудандара жеткізу шін де олдануа болады. Барлау ыларын теізде брылау тжірибесінде здігінен жзетін жне жзбейтін бір корпусты жне кп корпусты кемелер кеінен олданылады. 50 жылдарды ортасынан бастап, 70 жылдарды соына дейін брылауа тратандыру жйесі якорьлі кемелер ана олданылады. Оларды жзбелі брылау паркіндегі лесі 20 -24 % райды. Якорьлік тратандыру жйелі кемелерді брылауа олдану аймаы теізді 300 м-ге дейінгі тередігімен шектеледі. Теіз кен орындарын игерудегі жаа тиімділіктер 1970 жылы динамикалы позициялау жйесіні серінен ашылады. Динамикалы позициялау жйесіні олданысы барланатын акваторияларды тередігі бойынша рекордтар атарын орнатуа ммкіндік береді. Сол уаыттан бастап, теіздерді лкен тередіктерде брылауа арналан кемелерді лемдік паркіні суіне жол ашылды. Шетелдік динамикалы тратандыру жйелі кемелер, мыс ретінде «Пеликан» 1350 м теіз тередігіне дейін, «Седко-445» 1070 м дейін, «Дискаверир Севен Сиз» 2400 м дейін, «Пелерин -1» 1000 м дейін, ал «Пелерин - 2» 3000 м тередікке дейін, «гломар Челенджер» 6000 м дейін (негізінен бл кеме 7044 м ыны брылап шыан), «Седко 471» 8235 м дейін.

здігінен жзетін брылау кемелері.

здігінен жзетін брылау кемелері бір корпусты жне кп корпусты (катамарандар) болып блінеді. Елімізді ндірістік йымдарында кбінесе бір корпусты кемелер олданылады. Оны себебі, оларды дайындау шін аз шыындар кетеді. детте мндай кемелер балышылар кемесіні дайын корпустарынан растырылады. "Союзморинжгеология" мекемесіні ндірістік экспедицияларында пайдаланылатын «Диорит», «Диабас», «Чароид», «Кимберлит» бір корпусты брылау кемелері тратандыруды якорлі жйесімен, 15 – 100 м су тередігінде инженерлік – геологиялы ізденістерді жргізуге арналан технологиялы ралдармен жабдыталан. Бл кемелерді брылау тжірибесі оларды рылысындаы кемшіліктерді шыарды. Оларды негізгілері:

- ыларда тратандыру жйесіні сенімсіздігі;

- брылау аладарыны клеміні шаындыы;

- балы аулайтын кемелерді сериялы корпустарын олдану серінен кемені орнытыруа болатын жерлерді саныны шектеулілігі.

Барлау ыларын брылауа ыайлы кемелерді трі катамарандар болып табылады. Су ыыстыруы осындай бір корпусты кемелермен салыстыранда оларды біратар артышылыы бар:

- жоары беріктігі (катамарандарды бортты шайалу амплитудасы бір корпусты кемелерге араанда 2 – 3 есе тмен), ол теізді лкен толындарында жасы жмыс жасауына ммкіндік береді;

- формасы жне палубаны пайдалы ауданыны лкендігі (себебеі корпус аралы кеістікте олданылады);

- жмыс жасауа ыайлылыы;

- палубада ауыр брылау ондырыларыны ажетті млшерін орналастыру арастырылан;

- маневр жасауа абілеті жоары.

Теіздегі брылау ондырылары здігінен элект энергиясымен амтамыз етіледі. детте генераторлар дизелді жанар-жаар майда жмыс істейді.