Дретті сннеттері
1. Ниет ету. Ханафи мзабіні кзарасында ниет дретті шарты емес, сннеті саналады. йткені, оларда лшылытар, біріншіден, тмендегідей блінеді:
) Негізгі лшылытар. Олар намаз бен ораза секілді лшылытар. лшылыты бндай трін атаруда ниет парыз болады.
б) Негізгі лшылыты кіріспе блімдері. Бан дрет алу секілді лшылытар кіреді. Сауапа жолыу шін дрет алуды ниетпен бастаан сннет. Ниет уаыты іш дретті алдында немесе екі олды жуанда басталады.
Екіншіден, дретті парыздарын баяндаан аятта мшелерді жуу мен баса мсх жасау болмаса, ниет бйырылмаан.
шіншіден, дрет алу дегеніміз - сумен тазалану. Адам жзу немесе салындау, немесе батып бара жатан адамды тару ниетімен суа бір сгіп алса, ниет етпесе де дретті болып шыады.
орыта айтанда, дретті дрыс болуына ниет шарт емес.
2. Тртіп.Тртіпті парыз емес екендігіне длел: ли, Алла таала оан разы болсын, былай деді:
) (
«Дретімді ай мшеден бастап, ай мшемен аятасам да, брібір»[94].
Мужаидті жеткізуімен Абдулла ибн Масъуд, Алла таала оан разы болсын, былай деді:
) (
«Екі олынан брын екі аяынан бастаса да, оасы жо»[95].
3. «Бисмилл»-мен бастау. бу урайра, Алла таала оан разы болсын, Аллаты елшісіні (саллаллау алайи уа саллам) былай дегенін жеткізді:
( )
«Кім дрет аланда Аллаты еске алса, бкіл денесі тазарады. Кім дрет аланда Аллаты еске алмаса, тек жуан жерлері ана тазарады»[96].
4. Екі олын білезіктерге дейін жуу. Сннет бойынша дрет екі олды білезіктерге дейін жуудан басталады. йткені баса мшелер олмен жуылады. Аус ибн Аус, Алла таала оан разы болсын, былай деді:
( )
«Мен Аллаты елшісіні (саллаллау алайи уа саллам) екі олына ш мрте су йып жуанын крдім»[97]. йытап тран адама екі олын жуу сннет.
бу урайрадан, Алла таала оан разы болсын, пайамбар (саллаллау алайи уа саллам) былай деді:
( )
«Сендерден біреу йытап трса, олын ш мрте жумайынша ыдыстаы суа салмасын. йткені ол олыны тн ішінде ай жерді аралаанын білмейді»[98].
5. Тіс тазалау.Ауыз шайып, тіс тазалау - бекітілген сннет. бу урайра, Алла таала оан разы болсын, Аллаты елшісіні (саллаллау алайи уа саллам) былай дегенін айтты:
( )
«мметіме ауыр бола ма деп орыпаанымда, лбетте, олара р дретті кезінде тістерін тазалауын бйырар едім»[99].
Дрет алан кезде тіс тазаланса, сол дретпен оылан намазды артышылыы те зор. Дрет кезінде тіс тазаланбаса, намазды алдында тазалануы намды. Сонымен атар мешітке барарда, намаз оырда, адамдармен кездесу алдында ауыздаы жаымсыз иісті кетіру шін тіз тазалау намды.
Айша анамыз, Алла таала оан разы болсын, былай деді:
( )
«Аллаты елшісі (саллаллау алайи уа саллам) йіне кірсе болды, алдымен, тісін тазалауа кірісетін»[100].
бу Умама, Алла таала оан разы болсын, Аллаты елшісіні (саллаллау алайи уа саллам) былай дегенін айтты:
( )
«Тістеріді тазаладар! Расында, мсук[101]ауызды тазартады, Раббыларыды разы ылады. Маан келген сайын Жебірейілді мсукті сиет еткені соншалы, тіпті, маан да, мметіме де парыз бола ма деп ойладым..»[102].
Бірде ансарларды бірі пайамбара (саллаллау алайи уа саллам) былай дейді: «й, Аллаты елшісі, бізді мсукке ызытырып жіберді. Оны орнына баса андай нрсені олдануымыза болады». Ол (саллаллау алайи уа саллам) былай дейді:
( )
«Дрет алан кезіде екі саусаы мсук болады. Ол екеуімен тістеріді тазалайсы»[103].
Мсукті пайдаланан со, зіне жабысан нрселерді кетіру шін жуу сннет. Айша анамыз, Алла таала оан разы болсын, былай деді:
) (
«Пайамбарымыз (саллаллау алайи уа саллам) тістерін тазалап болан со, мсукты жууым шін маан беретін. Мен оны алып, тістерімді тазалай бастайтынмын. Сосын жуып оан беретінмін»[104].
6. Ауыз бен мрынды шаю.Ауыз бен мрын уысы сумен толы шайылады. Ораза стамаан адама ауыз бен мрына суды тереірек жіберіп, ш мрте шаю сннет. Лаит ибн Сабара, Алла таала оан разы болсын, Аллаты елшісінен (саллаллау алайи уа саллам) дрет алуды йретуін срайды. Ол былай деп йретеді:
( )
«Дретті жасылап ал. Сауса араларын тарамдап жу. Ораза стамаан болса, мрныа суды тереірек жіберіп шай»[105].
Ауыз бен мрынды шаюда бес нрсе сннет:
- тртіп (алдымен ауыз, кейін мрын);
- ш мрте шаю;
- суды жаалау;
- суды о олмен жіберіп, сол олмен шыару;
- суды тереірек жіберу.
7. алы саалды тарамдау.Бет жуылан со саал тменнен жоары тарамдалады. Осман, Алла таала оан разы болсын, былай деді:
( )
«Аллаты елшісі (саллаллау алайи уа саллам) дрет аланда саалыны арасын тарамдайтын»[106].
Анас, Алла таала оан разы болсын, былай деді:
( : )
Аллаты елшісі (саллаллау алайи уа саллам) дрет аланда олымен азантай су алып, саалын тменгі жаынан жоары тарамдап, былай деді: «стем рі лы Раббым осылай бйырды»[107].
8. ол мен ая саусатарыны арасын тарамдап жуу. ол саусатарыны арасы бір-бірімен тарамдалып жуылады. Башпайларды арасы сол олды шынашаымен жуылады. Ая башпайларын жуу о аяты кіші саусаынан басталып, сол аяты кіші саусаымен аяталады. Ибн Аббас, Алла таала оан разы болсын, Аллаты елшісіні (саллаллау алайи уа саллам) былай дегенін айтты:
( )
«Дрет аланда ол жне ая саусатарыны арасын тарамдап жу!»[108].
9. Дене мшелерін ш мрте жуу. Ъамру ибн Шуъайп кесінен, ал кесі атасынан жеткізді: Бір кісі пайамбара (саллаллау алайи уа саллам) келіп:
) : (
«Аллаты елшісі, дрет алай алынады?»-деп срайды. Пайамбар (саллаллау алайи уа саллам) дереу манмен су алдыртып, алдымен, олдарын ш мрте жуады. Кейін бетін ш мрте жуады. Кейін білектерін ш мрте жуады. Кейін басына мсх жасайды. Кейін с саусатарын латарыны іштеріне кіргізеді. латарыны сырты жаына бас бармапен, ал ішкі жаына с саусапен мсх жасайды. Кейін аятарын ш мрте жуады. Сосын былай дейді:«Дрет осылай алынады. Кім бдан асырса немесе кемітсе, нашар жне теріс істеген болады»[109].
10. Баса бір мрте мсх жасау.Абд ар-Рахман ибн бу Лйл, Алла таала оан разы болсын, былай деді:
) : (
«Мен лиді, Алла таала оан разы болсын, дрет аланын крдім. Ол бетін ш мрте жуды. Кейін білектерін ш мрте жуды. Кейін басына бір мрте мсх жасады. Сосын былай деді: «Аллаты елшісі (саллаллау алайи уа саллам) дретті осылай алатын»[110].
Баса мсхті жасалу жолы. Мидам ибн Муад Якраб, Алла таала оан разы болсын, былай деді:
) (
«Аллаты елшісіні (саллаллау алайи уа саллам) дрет аланын крдім. Басына мсх жасауа келгенде екі алаанын басыны алдыы жаына ойып желкесіне дейін бір сипап тті. Кейін екі алаанымен бастаан орнына айтып оралды»[111].
Шаш алы болса, екі алаан басты алдыы жаына ойылып, желкеге дейін бір мрте сипалады. Сосын желкеден басты алдыа жаына айтып оралады. Шаш жа немесе ырылан болса, екі алаанмен басты алдыы жаынан желкеге дейін бір мрте сипалуы жеткілікті.
11. Екі лаа мсх жасау.Екі лаа мсх жасау - сннет. Бл шін ол саусатарын арнайы суламай, баса жасалан мсхтан алан сумен жасаса да болады. Амру ибн Шайып кесінен, ал кесі атасынан жеткізді: Бір кісі пайамбара (саллаллау алайи уа саллам) келіп: «Аллаты елшісі, дрет алай алынады?»-деп срайды. Пайамбар (саллаллау алайи уа саллам) дереу манмен су алдыртып, алдымен, олдарын ш мрте жуады, кейін бетін ш мрте жуады, кейін білектерін ш мрте жуады, кейін басына мсх жасайды, кейін с саусатарын латарыны іштеріне кіргізеді. латарыны сырты жаына бас бармапен, ал ішкі жаына с саусапен мсх жасайды.Кейін аятарын ш мрте жуып, былай дейді:«Дрет осылай алынады. Кім бдан асырса немесе кемітсе, нашар жне теріс істеген болады»[112].
лаа мсх жасаанда, екі лкен саусапен екі латы сырты жаына, екі с саусапен ішкі алталарына мсх жасалады. Екі шынаша ла тесіктеріне кіргізіліп, рі-бері озалады. Ар-Рабиъ бинту Мауз, Алла таала оан разы болсын, былай деді:
) (
«Пайамбар (саллаллау алайи уа саллам) дрет аланда екі саусаын екі лаыны тесіктеріне кіргізіп (мсх жасады)»[113].
12. Дене мшелерін екі олмен ысылап жуу. Абдулла ибн Зайд, Алла таала оан разы болсын, былай деді:
( )
«Пайамбар (саллаллау алайи уа саллам) дрет алып: «(Дене мшелері) осылай ысыланады»-деді[114].
13. Кол мен аяты онан бастап жуу. бу урайра, Алла таала оан разы болсын, Аллаты елшісіні (саллаллау алайи уа саллам) былай дегенін айтты:
( )
«Дрет аланда (дене мшелерін жууды) о жатан бастадар!»[115].