Тахрим ткбіріні дрыстыына ажетті шарттар

1 - Ткбірді ниетпен атар айтылуы.

бу урайра, Алла таала оан разы болсын, Аллаты елшісіні (саллаллау алайи уа саллам) былай дегенін айтты:

( )

«Намаза траныда ткбір айт! Сосын раннан жаттааны болса, жеілдеуін оы!»[390].

Дрет аланда намаза ниет еткен кісі тахрим ткбірін айтана дейін ниетін теріске шыаратын іспен шылданбаса, мысалы тама жеп, сусын ішпесе, сол ниеті намазын атаруына бден жеткілікті.

2 - ияма трарда немесе ияма жаындаанда ылынуы. Ркта ылынса, намаз дрыс болмайды.

3 -Жалыз транда зі еститіндей дауыспен айтуы. Жамаатпен транда жамаат еститіндей дауыспен айтуы. Тахрим ткбірін айтанда, намазды ішінен оыанда, сонымен атар ташаудті, зікірді, тала сзіні, антты кезінде дауысты зіне естілуі шарт.

4 -Имама юшы кісі намаза ниет етуімен атар имама юына ниет етеді.

5 - Ткбірді араб тілінде айту.

6 - «Алла» сзіні «мз»-сі мен «кбар» сзіні «б»-сін созуа болмайды.

7 - «Аллау кбар» сзін толы айту.

8 - Аллаты ыыласпен еске алып, лытау.

9 -Ткбірмен атар дние сздеріні айтылмауы.

 

2. иям (трегеп тру). Бл парыз трегеп труа шамасы келмейтін кісіні ана мойнынан тседі. иямны парыздыын бекітетін длел:

 

«Барлы намаздарды жне ортаы намазды кзді арашыындай сатадар! рі Аллаа баынан кйде трыдар!»[391].

 

Ъимран ибн Хасин, Алла таала оан разы болсын, былай деді: Мен ктеумен (геморроймен) ауыран едім. Бл жайында пайамбардан (саллаллау алайи уа саллам) срадым. Ол маан:

( )

«Намазды трып оы! Егер шама келмесе, отырып оы. Оан да шама келмесе, жамбасыа жатып оы»-деді[392].

Бір аята трып намаз оу мкру. Трып оуа шама келсе де, нпіл намазын отырып оуа болады.

Айша анамыз, Алла таала оан разы болсын, пайамбарды (саллаллау алайи уа саллам) нпіл намазы жайында былай деді:

( )

«Аллаты елшісі (саллаллау алайи уа саллам) тнде за уаыт тік трып намаз оитын жне тнде за уаыт отырып намаз оитын. Трегеп оыанында ркті трып жасайтын. Отырып оыанында ркті отырып жасайтын»[393].

Айша анамыз, Алла таала оан разы болсын, пайамбарды (саллаллау алайи уа саллам) нпіл намазы жайында былай деді:

( )

«Аллаты елшісі (саллаллау алайи уа саллам) нпіл намазын отырып та оитын. Оып отыран ран аяттарын аятауына 30-40 аяттай аланда намазын трегеп трып жаластыратын. Сосын рк жасайтын. Сосын сжде жасайтын. Екінші ркатта да осылай істейтін»[394].

Намазды себепсіз отырып оыан адам трып оыандаы сауапты жартысына ана ие болады. Абдулла ибн Амру, Алла таала оан разы болсын, Аллаты елшісіні (саллаллау алайи уа саллам) былай дегенін айтты:

( )

«Отырып оыан кісіні намазы - жарты намаз»[395].

 

3. ираат. ираат дегеніміз - ран оу. Намазда ран оу - парыз. Алла таала ран Крімде былай дейді:

 

«раннан жеілдеуін оыдар! Араларыда науастарды бар екенін Алла біледі. Таы біреулер Аллаты кешілігін іздеп, жер кезіп жр. Енді біреулер Алла жолында кресіп жр. Сондытан раннан жеілдеуін оыдар»[396].

 

бу урайра, Алла таала оан разы болсын, Аллаты елшісіні (саллаллау алайи уа саллам) былай дегенін айтты:

( )

«ран оылмайтын намаз жо»[397].

 

Алла таала: «раннан жеілдеуін оыдар!»-деп бйырандытан, имам бу Ханифа: «ыса бір аят оылса, жеткілікті»-деді. Ал бу Юсуф пен Мхаммед: «Бір зын аят немесе ш ыса аят оылуы ажет»-дейді.

Баса мзабтарда намазда «Фатиха» сресін оу парыз боланымен, ханафи мзабінда парыз емес, ужіп. Яни «Фатиха» сресіні оылмауы намазды дрыстыын жоа шыармайды. Бан длел: Алла таала: «раннан жеілдеуін оыдар! Араларыда науастарды бар екенін Алла біледі. Таы бірулер Аллаты кешілігін іздеп, жер кезіп жр. Енді біреулер Алла жолында кресіп жр. Сондытан раннан жеілдеуін оыдар!»-деді[398].

 

Сннеттен длел: бу урайра, Алла таала оан разы болсын, Аллаты елшісіні (саллаллау алайи уа саллам) бір кісіге былай дегенін айтты:

( )

«Намаза трарыда жасылап дрет ал! Сосын жзіді былаа аратып, ткбір айт! Сосын жаттаан раннан жаттаанынан жеілдеуі оы!»[399].

 

Ханафи, млики жне ханбали мзаптарында бір мселеге атысты жеткен екі хадисті мтіндері арама-арсы болса, яни біреуі оны істелуін бекітсе, ал екіншісі істелуін теріске шыарса, амал бекітуші хадиске негізделеді. Мысалы, Ибн Омар, Алла таала оан разы болсын, пайамбарды (саллаллау алайи уа саллам) аба ішінде намаз оыанын жеткізді, ал Ибн Аббас, Алла таала оан разы болсын, оымаандыын жеткізді. Бл хадисті екеуі де сахих. Жоарыдаа мзаптарды арарымен Ибн Омарды, Алла таала оан разы болсын, хадисі ала шыады. йткені пайамбарымыз (саллаллау алайи уа саллам) аба ішінде намаз оыанда Ибн Омар асында болан, ал Ибн Аббас болмаан[400].

Сол секілді «ранны «Фатиха»-сі оымаан кісіні намазы жо» деген хадис пен «..Сосын жаттаан раннан жатаанынан жеілдеуін оы»-деген хадисті бетпе-бет кездесуіндегі кім де осылай. Бл хадисті екеуі де сахих. Немесе Алла тааланы: «раннан жеілдеуін оыдар! Араларыда науастарды бар екенін Алла біледі. Таы біреулер Аллаты кешілігін іздеп, жер кезіп жр. Енді біреулер Алла жолында кресіп жр. Сондытан раннан жеілдеуін оыдар»[401]-деген сзін негізге алса, ол тіпті ала шыады.

 

Имама йыан адамны ран оуы[402].

Имама юшыны ран оуы ханафи мзабінда мкру тахриман. Бны длелі:

1. Алла таала ран Крімде былай дейді:

«ран оыланда оны тыдадар жне ндемедер! Ммкін, сендерге рахымшылы жасалар»[403].

ламаларды келіскен шешімінде бл аятты талабы намаза да, намаздан тыс уаыта да атысты. Бл аят ран естушіге оны тыдауын жне ндемей, маынасына ой жгіртуін бйырады. Намаз дауыстап оыланда имама юшылар оны тыдауы ажет.

 

2.бу урайра, Алла таала оан разы болсын, Аллаты елшісіні (саллаллау алайи уа саллам) былай дегенін айтты:

( )

«Негізінде, имам зіне (жамаат) ілесу шін ана ойылан. Ол ткбір айтанда, сендер де айтыдар. Ал ран оыанда ндемедер»[404].

 

Жбир, Алла таала оан разы болсын, пайамбарды (саллаллау алайи уа саллам) былай дегенін айтты:

( )

«Кім имамны артында намаз оыса, лбетте, имамны ран оыаны оны да ран оыаны болады»[405]. Бл хадисті маынасы іштей оылатын намазды да, дауыстап оылатын намазды да амтиды.

 

Имран ибн Хасин, Алла таала оан разы болсын, былай деді:

( . : . : " " . : . : )

Пайамбар (саллаллау алайи уа саллам) бесін намазын оыанда артта трандарды бірі: «Саббихисма Раббикал-Аъла»-ні ои бастады. Намазды аятаанда пайамбар (саллаллау алайи уа саллам): «ран оыан айсы?»-деп срады. Бір кісі: «Мен»-деп жауап берді. Ол былай деді: «Кейбіреуі менен намазды (имамдыты) алалы тр ма?»-деп ойладым[406].

Осы хадисті негізінде имамны артында тран кісіге дауыстап оылатын намаз тгіл, іштей оылатын намазда да ран оуы мкру.

 

4. Руку.Руку дегеніміз - бел бгіп, бас пен араны бір дегейде екейту.

Рукуты парыздыына длел:

Алла таал ран Крімде айтады:

 

«Ей иман келтіргендер! Рабыларыа бел бгідер, сжде жасадар жне лшылы етідер! Сондай-а жасылы істедер! Ммкін тыласыдар»[407].

 

бу урайра, Алла таала оан разы болсын, Аллаты елшісіні (саллаллау алайи уа саллам) былай дегенін айтты:

( )

«..Сосын беліді бгіп, дене жайлананша (ктерілме)..»[408].

Бкір адам басын екейтсе, жеткілікті. Намазды отырып оушы бел бккенде мадайы екі тізесіне арама-арсы алыпта болуы ажет.

 

5. Сжде. Сжде дегеніміз - мадайды жерге тиюі. Аллаты алдында мадайын жерге оюымен мсылман зіні лсіз рі мтаж л екенін мойындап, Оан бой сынады.

Сждені парыздыына длел:

Алла таал ран Крімде айтады:

 

«Ей иман келтіргендер! Рабыларыа бел бгідер, сжде жасадар жне лшылы етідер! Сондай-а жасылы істедер! Ммкін тыласыдар»[409].

 

бу урайра, Алла таала оан разы болсын, былай деді:

( : . : : : )

Пайамбар (саллаллау алайи уа саллам) мешітке кірді. Сол уаытта мешітке бір кісі кіріп намаз оыды. Сосын келіп, пайамбара (саллаллау алайи уа саллам) слем береді. Пайамбар (саллаллау алайи уа саллам) оан слем айтарып, былай дейді: «Бар да, намазыды айта оы! йткені сен намаз оымады!». Ол намазын айта оиды. Сосын пайамбара (саллаллау алайи уа саллам) келіп, слем тілейді. Пайамбар (саллаллау алайи уа саллам) оан: «Бар да, намазыды айта оы! йткені сен намаз оымады!»-деп, осылай ш мрте айтады. Сонда ол кісі пайамбара (саллаллау алайи уа саллам): «Сені шындыпен жіберген Аллапен ант етемін! Мен бдан жасыра істей алмаймын. Сондытан маан йрет»-дейді. Ол (саллаллау алайи уа саллам) оан: «Намаза траныда ткбір айт! Сосын жадыдаы раннан жеілдеуін оы. Сосын беліді бгіп, дене жайлананша (ктерілме). Сосын ктеріліп, тік тр. Сосын сжде жасап, дене жайлананша (ктерілме). Кейін отырыс жасап, дене жайлананша (сжде жасама). Сосын сжде жасап, дене жайлананша (ияма трма). Сосын намазыны барлы рктінда осылай істе!»-дейді[410].

 

Сжде мадай мен мрынны, екі алаанны, екі тізені, екі ая саусатарыны нжіссіз таза жерге, былаа баытталып ойылуымен іске асады.

Ибн Аббас, Алла таала оан разы болсын, Аллаты елшісіні (саллаллау алайи уа саллам) былай дегенін айтты:

( - - )

«Сждені жеті мшемен жасауым бйырылды: олымен мрнын крсетіп, мадаймен, - деді, рі екі олмен, екі тіземен, екі аяты башпайларымен..»[411].