Тртінші блім: Намазды ужіптері

1. «Фатиха» сресін оу.Ъибада ибн ас-Самит, Алла таала оан разы болсын, Аллаты елшісіні (саллаллау алайи уа саллам) былай дегенін айтты:

( )

«ранны «Фатиха»-сі оымаан кісіні намазы жо»[417].

Бл хадистегі «намазы жо» деген сз «Фатиха»-сыз оылан намазды затын емес, кмілдігін теріске шыарады. Сондытан «Фатиха» сресін оымаан адамны намазы дрыс. Негізінде, бл хадис «ахад» дрежесінде боландытан, рандаы: «раннан жеілдеуін оыдар. Араларыда науастарды бар екенін Алла біледі. Таы біреулер Аллаты кешілігін іздеп, жер кезіп жр. Енді біреулер Алла жолында кресіп жр. Сондытан раннан жеілдеуін оыдар»[418]кімін жоя алмайды.

Сондай-а имам л-Бхари бу урайрадан, Алла таала оан разы болсын, Аллаты елшісіні (саллаллау алайи уа саллам) былай дегенін жеткізді:

«..Сосын жадыдаы раннан жеілдеуін оы..».

 

Ханафи мзабіні аидаларында «мутауатир» хадисті бйрыы кесімді длелге, ал «ахад» хадисті бйрыы болжамды длелге жатады. Ханафи мзабінда «ужіп» кіміні «парыз» кімінен блек аралуы осыдан. Бйрыты ужіптілігі кесімді длелмен бекітілсе, атарылуы парыз болады, ал болжамды длелмен бекітілсе, ужіп болады. Сол себептен «Фатиха»-ны оу - намазды парыздарынан емес, ужіптерінен.

Парыз намаздарыны уелгі екі рктінда «Фатиха»-ны оылуы ужіп. Кейінгі екі рктінда оылуы адамны ытиярында. Алайда тір мен сннет намаздарыны барлы рктінда оылуы ужіп.

 

2. «Фатиха»-дан кейін осымша бір срені оылуы. бу Саъид, Алла таала оан разы болсын, былай деді:

( )

«Бізге ранны «Фатиха»-сын жне жеілдеу сресін оуымыз бйырылды»[419].

осымша сре дегеніміз - бір ыса сре немесе ш ыса аят. осымша сре парыз намазыны уелгі екі рктінда ана оылады. тір мен сннет намаздарыны кллі рктінда оылады.

 

3. Парыз намазыны уелгі екі рктінда ран оу. бу атада, Алла таала оан разы болсын, былай деді:

( )

«Аллаты елшісі (саллаллау алайи уа саллам) бізбен намаз оыанда бесін мен екіндіні уелгі екі рктінда «Фатиха» мен екі осымша сре оитын»[420].

 

4. «Фатиха»-ны осымша среден брын оылуы. «Фатиха» сресінен брын осымша сре оып ойылса, «Фатиха» сресі оылып, кейін осымша сре айта оылады.

 

5. Мрын мен мадайды сждеге оса ойылуы.бу Хамид Ас-Саъиди, Алла таала оан разы болсын, былай деді:

( )

«Пайамбар (саллаллау алайи уа саллам) сжде жасаанда жерге мрны мен мадайын тигізетін»[421].

 

6. Намазды ішкі парыздарыны реттік тртібін адаалау. Мына хадисте келтірілген тртіп бойынша: «Намаза траныда ткбір айт! Сосын жадыдаы раннан жеілдеуін оы. Сосын беліді бгіп, дене жайлананша (ктерілме). Сосын ктеріліп, тік тр. Сосын сжде жасап, дене жайлананша (ктерілме). Кейін отырыс жасап, дене жайлананша (сжде жасама). Сосын сжде жасап, дене жайлананша (ияма трма). Сосын намазыны барлы рктінда осылай істе!»-дейді[422].

7. р ішкі парызда дене мшелеріні сл жайлануын кту.Жоарыда келтірілген хадис намазды р ішкі парызында: бел бгу мен иям арасында, ияма ктерілгенде, сжде мен отырыс арасында, сждеден отырыса ораланда, отырыстан екінші сждеге баранда дене мшелеріні сл жайлануын ктуді талап етеді. Намаз аяталанша ішкі парыздар асыпай жасалады. Бл рекет мсылмана намаз бойы Алла тааланы есте стауа кмектеседі жне зейінін арттырып, намазда шатасудан сатайды. Рифаъа ибн Рафиъ, Алла таала оан разы болсын, Аллаты елшісіні (саллаллау алайи уа саллам) былай дегенін айтты:

( )

«Бны істесе, намазы кемеліне жетті. Бдан бір нрсе кемітсе, намазыны кемелін кеміткен болды»[423].

 

8. Бірінші отырыс.Отырысты затыы тшудпен лшенеді. Бірінші отырыс барлы намаздарда ужіп. бу Бухайна, Алла таала оан разы болсын, айтты:

( )

«Бірде Аллаты елшісі (саллаллау алайи уа саллам) трт ркт парыз намазын жамаатпен оыанда екі ркаттан кейін бірінші отырысты жасамай трып кетеді. Адамдар: «Субханаллаи»-деп ескертеді. Алайда ол намазды жаластыра береді. Намазын аяына жеткізгенде екі су сждесін жасап, слем береді»[424].

 

9. Бірінші отырыста тшудті оылуы.Бан жоарыда келтірілген хадис длел болады. Ибн Масъуд, Алла таала оан разы болсын, былай деді:

( : )

«Аллаты елшісі (саллаллау алайи уа саллам) бізге екі ркттан кейін отырып, «т-тахиияту лилли..»-ді айтуымызды бйырды»[425].

10. Тшудтан кейін шінші рката бірден тру.Намаз оушы бірінші отырыстаы тшудтан кейін бір ішкі парыза кететін уаыт затыындай отырып алса, су сждесін жасайды.

 

11. Соы отырыста тшудті оу.Ибн Масъуд, Алла таала оан разы болсын, былай деді:

( : )

Аллаты елшісі (саллаллау алайи уа саллам) олдарымды екі алаанымен ысып, раннан сре йреткені секілді ташауд сздерін йретті[426]:

 

12. Слем беру.Слем беру дегеніміз - намаздан шыу шін -деу. азаша маынасы: «Сендерге есендік болсын!». ли, Алла таала оан разы болсын, пайамбарды(саллаллау алайи уа саллам)былай дегенін айтты:

( )

«Тазалы - намазды кілті. Ткбір[427]намаза (асиетті мінжата) кіргізеді, ал слем беру шыарады»[428].

13. тір намазында нт дасын оу жне оны алдында ткбір айту ужіп.

14. Айт намазыны ткбірлері ужіп.

15. Дауыстап оылатын намазды дауыстап, пия оылатын намазды пия оу. Дауыстап оу дегеніміз - згеге естіртіп оу. Имама та намазыны парызын, ашам мен птан намаздарыны уелгі екі ркатін, айт намаздарын, жма намазын, тарауих намазын жне рамадан айындаы тір намазын дауыстап оу ужіп.

пия оу дегеніміз - зі ана еститіндей оу. Имам да, жалыз оушы да бесін мен екіндіні толы, ал ашамны соы ркаті мен птанны соы екі ркатін ана ішінен оиды. Сонымен атар жабыр тілеу намазы мен кн ттылу намазын жне кндізгі нпіл намаздарын ішінен оу ужіп.

Жалыз оушы дауыстап оылатын парызды дауыстап оуына да, ішінен оуына да болады. Алайда дауыстап оыаны абзал. Тнгі нпіл намазын алай оуы - з ытиярында. Абдулла ибн бу айс, Алла таала оан разы болсын, былай деді:

 

: ( ). : .

Мен Айшадан, Алла таала оан разы болсын, пайамбарды (саллаллау алайи уа саллам) тнгі нпіліндегі ырааты туралы: «ранды ішінен оыды ма, лде дауыстап оыды ма?»-деп срадым. Ол: «Мны барлыын істеуші еді. Кейде ішінен оитын, кейде дауыстап оитын»-деді. Сонда мен: «Дінде жеілдік жасаан Алла таалаа матау!»-дедім[429].

 

16. Имама юшыны намазды имама еріп оуы. Имама юшы руку пен сждені имамнан брын жасап ойса, бірден кері айтуы керек. йткені алдындаы имам ілесу шін тр. Айша анамыз, Алла таала оан разы болсын, Аллаты елшісіні (саллаллау алайи уа саллам) былай дегенін айтты:

( )

«Негізінде, имам зіне (жамаат) ілесу шін ана ойылан. Ол рк жасаанда сендер де руку жасадар! Ол ктерілгенде сендер де ктерілідер!»[430].

Имам бірінші отырыстан кейін шінші ркта транда юшы адам тшудті лі аятамаса, тшудті аятап трады. йткені тшуд - ужіп. Сосын имама еруін жаластырады. ыраат кезінде юшы адам имама еріп ран оымайды. Оылып жатан аяттарды ндемей тыдап трады.