Намазды сннеттері
1. Тахрим ткбірін айтарда екі олды ктеру.Ер адам екі олын екі лаыны дегейіне ктереді. йел кісі екі олын иытарына жаын ктереді. Блай істеуі - бтен кздерден елеусіз болуы шін.
ол ктерілгенде адааланатын нрселер:
- Алдымен, ол ктеріледі, сосын тахрим ткбірі айтылады. Уайіл ибн Хажар, Алла таала оан разы болсын, былай деді:
( )
Мдинаа келгенімде: «лбетте, Аллаты елшісіні (саллаллау алайи уа саллам) намазына назар аударамын»-дедім. Ол ткбір айтып, олдарын ктергенде екі бас бармаын екі лаына жаын апаранын крдім»[431].
- Намазда ол бір мрте ктеріледі. Ханафи мен млики мзаптарында екі ол тек тахрим ткбірі айтыланда ктеріледі. Ибн Масъуд, Алла таала оан разы болсын, бірде жамаатпен намаз оырда олара арап, былай деді:
( . )
«Мен сендермен намазды Аллаты елшісіні (саллаллау алайи уа саллам) намазына сатып оиын ба?». Сйтіп, намаз оыанда олдарын уелгі мртеде (ткбірде) ана ктерді[432].
- Сауса аралары атты ашылмайды жне атты бірікпейді, кдімгі алпында сталады. бу урайра, Алла таала оан разы болсын, былай деді:
( )
«Аллаты елшісі (саллаллау алайи уа саллам) ткбір айтып, олдарын ктергенде сауса аралары сл ашы болатын»[433].
- Алаандар былаа арайды.
- Басты екейтуге болмайды.
- Имама юшы тахрим ткбірі мен ол ктеруін имама еріп жасайды. Озып кетуіне болмайды. Айша анамыз, Алла таала оан разы болсын, Аллаты елшісіні (саллаллау алайи уа саллам) былай дегенін айтты:
( )
«Негізінде, имам зіне (жамаат) ілесу шін ана ойылан. Ол рк жасаанда сендер де руку жасадар! Ол ктерілгенде сендер де ктерілідер!»[434].
2. О олды сол олды стіне ою.
Сіл ибн Саъд, Алла таала оан разы болсын, былай деді:
( )
«Адамдара намазда ркім о олын сол олыны стіне ойсын деп бйырылды»[435].
Ханафи мен ханбали мзабтарында[436]ер адам олдарын кіндікті астына ояды. ли, Алла таала оан разы болсын, былай деді:
( )
«Намазда о олды сол олды стіне ойып, кіндіктен тмен стау - сннет»[437].
Ер адам бас бармаымен жне шынашаымен сол олыны білезігін орап жне алан ш саусаын білегіні стіне жабыстырып, осы бейнеде кіндігіні астына ояды.йел кісі о олыны алаанын сол олыны сыртына ойып, омырауына перде етіп, кеудесіне ояды.
3. «Пктеу» немесе «Намаз ашу» дасын оу.Айша анамыз, Алла таала оан разы болсын, былай деді:
( : )
Пайамбар (саллаллау алайи уа саллам) намазды бастаанда: «Аллаым, Сені дріптеймін жне матаймын! Есімі Сені - даты! лылыы - жоары! Сенен зге тір жо!»-дейтін[438]. Бл да «Пктеу дасы» немесе «Намаз ашу дасы» деп аталады.
Дауыстап оылатын намазда имам «Фатиха»-ны бастаанда оан енді ана йыан кісі «пктеу дасын» оымай, «Фатиха» сресін тыдайды. йткені «Фатиха» сресін тыдау - ужіп, ал «пктеу дасын» айту - сннет. Ішінен оылатын намазда даны оиды.
Нпіл намаздарында бл даа сннетте келген баса да арнайы даларды осып айтуа болады.
4.ран оудан брын: " "-деп айту.
«ъузу билли минаш-шайтанир-ражим» - «Рахымнан уылан шайтаннан Аллапен оранамын».
«ъузу»-ді айту имама да, жалыз оушыа да сннет. Алла таала ран Крімде былай дейді:
«ран оырда уылан шайтана арсы Аллаа жалынып, ораныс ізде!»[439].
бу Саъид, Алла таала оан разы болсын, былай деді:
( : . : . : )
Аллаты елшісі (саллаллау алайи уа саллам) тнгі намаза транда ткбір айтатын. Сосын: «Аллаым, Сені дріптеймін жне матаймын! Есімі Сені - даты! лылыы - жоары! Сенен зге тір жо!»-дейтін. Сосын: «Алла те лы!»-дейтін. Сосын: «уылан шайтаннан жне оны азыруынан, дуалауынан, сілекейінен Естуші рі Білуші Аллапен оранамын»[440].
бу Ханифа мен Мхаммедті кзарасында имама юшы «ъузу»-ді айтпайды. йткені «ъузу» ран оу шін айтылады, ал имама юшы иямда ран оымайды. бу Юсуф, керісінше, былай деді: «Шайтанны азыруын апайлау шін имама юшы «ъузу»-ді айту керек».
5. «Бисмилл»-ні айту." "дауыстап оылатын намазда да, ішінен оылатын намазда да ішінен айтылады.
«Фатиха» мен осымша срені алдында «Бисмиллир-рахманир-рахим»-ді айту - сннет. Анас, Алла таала оан разы болсын, былай деді:
( )
«Аллаты елшісіні де (саллаллау алайи уа саллам), бу Бкірді де, Омарды да, Османны да арттарында трып, намаз оыанымда біреуіні «Бисмиллир-рахманир-рахим»»-ді дауыстап оыанын естімедім»[441].
6. «Фатиха»-ны соында «мин»-ді айту.""сзіні мзсі созылып айтылады. "" сзіні маынасы: «Аллаым! Дамыза жауап берші!».
«мин»-ді айту имама да, оан юшыа да, жалыз оушыа да сннет. бу урайра, Алла таала оан разы болсын, Аллаты елшісіні (саллаллау алайи уа саллам) былай дегенін айтты:
( )
«Имам «мин» дегенде сендер де «мин» дедер! Расында, кімні «мині» періштелерді «миніне» дл келсе, ткен кнлрі кешіріледі»[442].
Ханафи мен млики мзабтарында «мин» рдайым жасырын айтылады. Олар Ибн Масъудті мына сзін негізге алады:
( : )
«Имам трт нрсені жасырын айтады: «ъузу»-ді, «бисмилл»-ні, «мин»-ді жне «Раббана лака ал-хамд»-ті»[443]. Имама ткбірді, «самиъаллау лиман хамида»-ті жне слемді дауыстап айту сннет.
7. «Самиъаллау лиман хамида» пен «Раббна лкл-хамд»-деп айту.
бу урайра, Алла таала оан разы болсын, Аллаты елшісіні (саллаллау алайи уа саллам) былай дегенін айтты:
( . : . )
«Имам: «Самиъаллау лиман хамида»-дегенде, сендер: «Аллаумма, Раббн лкл-хамд»-деп айтыдар! Расында, кімні сзі періштелерді сзіне дл келсе, ткен кнлрі кешіріледі»[444].
Имам «Самиъаллау лиман хамида»-ті дауыстап, «Раббана лака ал-хамд»-ті ішінен айтады. Жалыз оушы екеуін де ішінен айтады. Имама юшы «Раббан лака ал-хамд»-ті айтып, «Самиъаллау лиман хамида»-ті айтпайды.
8. Екі аяты арасын ашып стау.
Ханафи мзабінда екі аяты арасы трт барма клемінде ашылуы намды. Мндаы масат - Алла тааланы алдында лды жрегімен атар дене алпыны бой сынып тмендеуі. Шафии мзабында екі аяты арасы бір арыс клемінде, ал млики мен ханбали мзабтарында орта алыпта болуы намды: тым жаындамайды жне тым алыстамайды. Мны брі - трт имамны намды крген ижтиадтары.
9. Та жне бесін намаздарында зын сре, екінді мен птанда орташа сре, ашамда ыса сре оу.
бу урайра, Алла таала оан разы болсын, былай деді:
( )
«Мдинаны міршісі болан пленше намазын Аллаты елшісіне (саллаллау алайи уа саллам) сатып оитын. Одан баса сайтын намазды ешкімнен крмедім. Слеймен ибн Ясар былай деді: Оны артында трып намаз оыдым. Бесінні алашы екі ркатін созып, кейінгі екеуін жеілірек оитын. Екіндіні де жеілірек оитын. Ашамны алашы екі ркатінда ыса срелерді оитын. птанны алашы екі ркатінда орташа срелерді оитын. Та намазында за срелерді оитын»[445].
зын срелер дегеніміз - «Хужурат» пен «Буруж» срелеріні арасындаы срелер. Орташа срелер дегеніміз - «Буруж» бен «Бйина» срелеріні арасындаы срелер. Ал ыса срелер дегеніміз - «Бйина» мен «Нас» срелеріні арасындаы срелер.
бу урайра, Алла таала оан разы болсын, былай деді:
( )
«Аллаты елшісі (саллаллау алайи уа саллам) жма кнгі та намазында «Сжде» мен «Инсан» срелерін оитын»[446].
Ескерту
- Бл сннетті орындаысы келген имам жолаушыларды, науастарды, жмыса асыандарды жадайларын адаалауы шарт. Ансарлы бу Масъуд, Алла таала оан разы болсын, былай деді:
( : . . . : ( . . )
Бір кісі Аллаты елшісіне (саллаллау алайи уа саллам) келіп, шаынады: «Мен бленшені кесірінен та намазын жамааттан кешігіп оимын. йткені ол та намазын бізбен за оиды». Бны естіген Аллаты елшісіні (саллаллау алайи уа саллам) ашуланып уаыз айтанын брын-соды крген емеспін. Аллаты елшісі (саллаллау алайи уа саллам) сонда былай деді: «Ей, адамдар! Араларыда адамдарды аштыратындары бар екен. Кім адамдара имам болса, намазды жеіл оысын! йткені, жамаатты ішінде арт, лсіз жне шыл істі адамдар бар»-деді.
- Имамдыа сынылан адам бір сре ана жаттаса, оны екі ркатта да оуына болады. Муаз ибн Абдулла, Алла таала оан разы болсын, былай деді:
( ( . )
Жуайна руынан болан бір кісіден та намазыны екі рктінда пайамбарды (саллаллау алайи уа саллам) «Залзала» сресін оыанын естіген екен[447].
10. Бірінші ркат екінші ркттан заыра болады. сіресе, та намазында. бу атада, Алла таала оан разы болсын, айтты:
( . )
«Аллаты елшісі (саллаллау алайи уа саллам) бізбен намаз оыанда бесінні бірінші ркатін за, екінші ркатін ыса оитын. Та намазында да осылай істейтін»[448].
Екінші ркатті бірінші ркаттан заыра болуы мкру танзиан.
11. Рк пен сжде жасаанда жне екеуінен ктерілгенде «Аллау кбар»-деу. Ибн Масъуд, Алла таала оан разы болсын, былай деді:
( )
«Аллаты елшісі (саллаллау алайи уа саллам) намазда екейген сайын жне ктерілген сайын, сондай-а тран сайын жне отыран сайын: «Аллау кбар»-дейтін. бу Бкір мен Омар да, Алла таала олара разы болсын, осылай істейтін»[449].
Рктаы сннетер.
1 -Сауса араларын ашып, екі олды екі тізеге ою жне шынтатарды екі бйірден ктерікі стау. Аллаты елшісі (саллаллау алайи уа саллам) Анаса, Алла таала оан разы болсын, былай деді:
( )
«й, Анас! Екі олыды екі тізее ойып, сауса араларын ашы ста жне шынтатарыды екі бйірінен ктер»[450].
2 - Араны бкпей тзу стау. Ибн Аббас, Алла таала оан разы болсын, былай деді:
( )
«Аллаты елшісі (саллаллау алайи уа саллам) рк жасаанда арасын тзу стайтын. Егер арасына су йылса, су тгілмес еді»[451].
3 -Бас бксе дегейімен тзетіледі. Айша анамыз, Алла таала оан разы болсын, былай деді:
( )
«Аллаты елшісі (саллаллау алайи уа саллам) ркта басын (бксе дегейінен) жоары ктермейтін жне тмен тсірмейтін, осы аралыта стайтын»[452].
4 - Аяты бкпей тік стау.
5 - Ркта " "-ды айту. Ъуба ибн Ъамир, Алла таала оан разы болсын, былай деді:
( : : ( ). : : ( )
[453] аяты тскенде Аллаты елшісі (саллаллау алайи уа саллам) бізге: «Мны ркта ылыдар!»-деді. аяты[454] тскенде: «Мны сждеде ылыдар!»-деді[455].
Бл сзді е азы ш рет айту сннет. Жалыз оушыа бдан кбірек айтса да болады. Ибн Масъуд, Алла таала оан разы болсын, Аллаты елшісіні (саллаллау алайи уа саллам) былай дегенін айтты:
( )
«Сендерден біреу рк жасаса, ш мрте «субхана рабби ал-азим»-десін жне бл - е азы. Ал сжде жасаса, ш мрте «субхана рабби ал-ъла»-десін жне бл - е азы»[456].
Руку пен сждеде да тек тжжуд намазында ана айтылады.
6 - Рукутан асыпай ктерілу. Сбит былай деді:
( )
Анас, Алла таала оан разы болсын, бізге пайамбарды (саллаллау алайи уа саллам) намазын бейнелеп крсетті. Рктан аырын ктерілгенде біз бір-бірімізге: «Рктан ктерілуді мытып кеткенге сайды?!»-дедік[457].
13.Сжде жасаанда, алдымен тізе, сосын ол, сосын мадай мен мрын ойылады. Уил ибн Хужр, Алла таала оан разы болсын, былай деді:
( )
«Аллаты елшісі (саллаллау алайи уа саллам) сжде жасаанда жерге тізелерін олдарынан брын ойандыын крдім. Ал транда олдарын тізелерінен брын ктеретін»[458].
Ханафи, шафии жне ханбали мзаптарында сжде осылай жасалады, ал млики мзабінда керісінше.