Екінші: Тилуат сждесі
Тилуат сждесі дегеніміз - рандаы сжде аяттары оыланда оны естіген ркімнен жасалуы талап етілетін бір сжде. Тилуат сждесіні кімі ханафи мзабінда ана ужіп. Тилуат сждесіні кімін ужіп дрежесіне ктеретін длел: Алла таала ран Крімде сжде жасамаушыларды сгіп, былай дейді:
.
«Иман келтірмейтіндей олара не болды?! здеріне ран оылан кезде сжде жасамайды»[543].
Ибн Омар, Алла таала оан разы болсын, былай деді:
( )
«Аллаты елшісі (саллаллау алайи уа саллам) бізге ран оитын. Ішінде сжде аяты бар срені оыанында бірден сжде жасайтын. Оан еріп біз де жасайтынбыз. Кейбіріміз, тіпті мадайын оюа орын таппай алатын»[544].
Тилуат сждесіні беделі келесі хадисте байалады. бу урайра, Алла таала оан разы болсын, Аллаты елшісіні (саллаллау алайи уа саллам) былай дегенін айтты:
( . : )
«Адам баласы сжде аятын оыанда сжде жасаса, шайтан аула кетіп жылайды жне былай дейді: (айыа тап болдым. Адам баласына сжде бйырылып еді, бірден сжде жасады. Енді оан - жннат. Ал маан сжде жасауым бйырыланда баынбадым. Енді маан - тоза)»[545].
Тилуат сждесін аятты оушы да, естуші де жасайды. Осман жне Ибн Омар, Алла таала олара разы болсын, пайамбарды былай дегенін жеткізді:
( )
«Тилуат сждесі сжде аятын естігенге де, оны оыана да ужіп»[546].
Сжде аяты намазда оылса, тилуат сждесі бірден жасалады. Оны уаытынан кешіктіру мкр тахриман. Намазда оылан сжде аятында тилуат сждесі біле тра жасалмай, одан кейін ш аяттан арты ран оылса, кн болады жне намазды аяталуымен мойыннан тседі. Ал байаусыздан жасамай кетіп, слемнен брын немесе слем берген кезде есіне тссе, алдымен, тилуат сждесін, кейін сау сждесін жасайды.
Намазды сыртында оылан сжде аятына келетін болса, тилуат сждесін бірден жасау ужіп емес, жалпы жасалуы - ужіп. Дегенмен, оылан уаытынан заа кешіктіру - мкру танзиан.
йел кісіге хайыз бен нифас кйінде тилуат сждесін жасау ужіп емес.
Ужіптілік себебі:
Сжде аятыны оылуы немесе біреуді оыанын естуі. Осман жне Ибн Омар, Алла таала олара разы болсын, пайамбарды былай дегенін жеткізді:
( )
«Тилуат сждесі сжде аятын естігенге де, оны оыана да ужіп»[547].
Сжде аяттары ранны он трт жерінде келген. Олар: «Аъраф»: 206, «Раъд»: 15, «Нахл»: 49, «Исра»: 107, «Мариям»: 58, «Хадж»: 18, «Фуран»: 60, «Нміл»: 25, «Сжде»: 15, «Фуссилат»: 38, «Сад»: 24, «Нжім»: 62, «Иншиа»: 21, «Ъала»:19.
Тилуат сждесіні сырты парыздары:
1. Дретті болу.
2.уратті жабы болуы.
3.былаа баытталу.
Тилуат сждесіні ішкі парыздары:
1.Ниет.
2.Сжде.
Тилуат сждесіні жасалатын орны
1 - Намазда сжде аятын оыан кісі ткбір айтып бірден тилуат сждесін жасайды. Сосын ияма ктерілгенде екі не одан да кбірек аят оыаны абзал. Имам жамаатпен іштей оылатын намазды жргізгенде сжде аятын оыса, жамаатты жаылыстырмау шін тилуат сждесіні орнына намазды ркін немесе сждесін олдануына болады. Ал дауыстап оылатын намазда тилуат сждесін арнайы трде жасайды. Имама еріп жамаат та сжде жасайды. Біле тра тилуат сждесін атарусыз алдыру кн боланымен намаз бзылмайды. Мндай жадайда ол намаздан кейін тилуат сждесіні азасын темейді.
2 - Мжілісте отыранда уаыз айтуышы сжде аятын бірнеше мрте айталаса, тилуат сждесіні бір мрте жасалуы - жеткілікті. Аллаты елшісі (саллаллау алайи уа саллам) осылай істейтін. Бір кісі намазды сыртында сжде аятын оып тилуат сждесін жасаса, кейін намазда транында сол аятты таы оыса, тилуат сждесін айта жасауы - ужіп.
Тилуат сждесіні жасалу бейнесі
Тилуат сждесі ткбірмен жасалады жне одан ткбірмен ктеріледі. Ткбір кезінде ол ктерілмейді. Тилуат сждесінен бас ктергенде ташауд оылмайды. Тилуат сждесінде намаздаыдай ш мрте «субхана рабби ал-ъла» айтылады. Сондай-а сннетте келген мына даларды осып айтуа болады:
( )
«Жзімді кш-діретімен жаратып, бейнелеген рі оан есту жне кру мшелерін ойып жасаан Аллаа жзім сжде жасайды»[548].
Ибн Омар, Алла таала оан разы болсын, былай деді:
( )
«Аллаты елшісі (саллаллау алайи уа саллам) бізге ран оитын. Сжде аятын оыан кезде ткбір айтып, сжде жасайтын. Онымен бірге біз де сжде жасайтынбыз»[549].