Тпаны сннеттері
1 -тпаны бастар алдында имам немесе тпа айтушы мінбеге ктеріліп отырады. Екінші азан шаырыланда ол тпа айтуа трады. Ибн Омар, Алла таала оан разы болсын, былай деді:
( . )
«Пайамбар (саллаллау алайи уа саллам) екі тпа айтатын. Азаншы азан айтып боланша мінбеде отыратын. Кейін трып, тпа айтатын. Сосын сйлемей сл отыратын. Сосын трып, тпа айтатын»[676].
2 -тпаны трып айту. Жбир ибн Сумра, Алла таала оан разы болсын, былай деді:
( )
«Аллаты елшісі (саллаллау алайи уа саллам) тпаны трып айтатын. Сосын отыратын. Сосын айта трып тпа айтатын»[677].
3 -Дретті болу жне уретті жабы болуы. тпа айтушыны дреті бзылса, тпаны жаластыруына болады. йткені тпа - намаз емес. Млики жне ханбали мзаптарында да осылай.
4 -Мінбені стінен айтылуы. Мінбе михрапты о жаында бір не екі шынта ашытыта болуы сннет. Пайамбарды (саллаллау алайи уа саллам) мінбесінде отыратын жерінен блек ш баспалдаы болатын.
5 - Жамаат назарыны тпа айтушыа баытталуы. Пайамбар (саллаллау алайи уа саллам) мінбеге ктерілгенде адамдар жздерін оан арататын[678].
6 - Жамаата слем айту. Алайда, имам бу Ханифаны кзарасында адамдарды ойын баса гімеге брмау шін, слем айтылмай, бірден тпадан бастаан абзал.
7 - тпа Алла тааланы даын ктеруші мадатау сздермен, кулік сздеріні айтылуымен жне пайамбарымыза (саллаллау алайи уа саллам) салауат тілеумен басталады. Кейін ескерту мен еске тсіру, уандыру мен орыту маыналарын амтыан уаызбен жаласып, сиетпен аяталады.
8 - Екі тпа айту. Екінші тпа да Алла тааланы даын ктеруші матау сздермен, кулік сздеріні айтылуымен жне пайамбарымыза (саллаллау алайи уа саллам) салауат тілеумен басталады. Тек уаызды орнына ммін ерлер мен ммін йелдерге, жалпы мсылман мметіне да жасалады.
9 - Екі тпа арасында отырыс жасау. Жбир ибн Сумра, Алла таала оан разы болсын, былай деді:
( )
«Пайамбар (саллаллау алайи уа саллам) екі тпа айтатын. Ол екеуіні арасында отырыс жасайтын. Екі тпада ран аяттарын оып, адамдарды уаыздайтын»[679].
10 - тпаны жамаата жасы естірту шін дауысты ктерікі болуы. Жбир, Алла таала оан разы болсын, былай деді:
( )
«Аллаты елшісі (саллаллау алайи уа саллам) тпа айтанда скерге ескерту жасаандай кздері ызарып кететін, даусы ктеріліп, ашуы кшейетін...»[680].
11 - Екі тпаны жеіл айтылуы жне екінші тпаны біріншіден ысара болуы сннет. Аммар, Алла таала оан разы болсын, Аллаты елшісіні (саллаллау алайи уа саллам) былай дегенін айтты:
( . . )
«Адам намазын за, тпасын ыса ылуы - істі ретін білуінен. Намазды за, тпаны ыса ылыдар! Расында, сзде де сиыр бар»[681].
12 - Ханафи жне млики мзаптарында имам мінбеге ктерілгенде жамаат тарапынан намаз да оылмайды, сз де айтылмайды. бу урайра, Алла таала оан разы болсын, Аллаты елшісіні (саллаллау алайи уа саллам) былай дегенін айтты:
( )
«Кім жма кні жніптен тазарандай сыл йынып, намаза шыса, бір тйені рбан шаландай болады. Кім екінші саатта шыса, бір сиырды рбан шаландай болады. Кім шінші саатта шыса, мйізді бір ошарды рбан шаландай болады. Кім тртінші саатта шыса, бір тауыты рбан шаландай болады. Кім бесінші саатта шыса, бір жмыртаны рбанды еткендей болады. Имам тпа айту шін мінбеге шыанда періштелер тпа тыдауа кіріседі»[682].
13 -Жамаат тыныш отырады. Салман Ал-Фариси, Алла таала оан разы болсын, Аллаты елшісіні (саллаллау алайи уа саллам) былай дегенін айтты:
( )
«Кім зіне бйырыландай тазарып, йінен шыан бетте жмаа келсе, сосын намаз аяталанша тыныш отырса, жмаа дейінгі кнсіні тгел жуылмауы млде ммкін емес»[683].
14 - Кпірлермен кресу нтижесінде ислам жеіспен кірген елде имам тпаны ылыша немесе аса таяа сйеніп айтуы. Бітіммен кірген елде тпаны ешнрсеге сйенбей айту. Негізінде, Аллаты елшісі (саллаллау алайи уа саллам) мінбе болмаана дейін тпа айтанда ылышты, не садаты, не аса таяты сйеніп тру шін пайдаланатын. Хакам ибн Хазан, Алла таала оан разы болсын, былай деді:
( )
«Пайамбара (саллаллау алайи уа саллам) делегация болып келген кездері жма намаздарына атысатынбыз. Ол ылыша, не садаа, не аса таяа сйеніп тратын»[684]. Бл мінбе олданбаана дейін болан іс. Алайда, пайамбарымыз (саллаллау алайи уа саллам) тпаны мінбе стінен айта бастаан кезде мінбеден баса нрсеге сйеніп трандыы жайлы млімет жо.
Тпаны рылымы
- Алла тааланы матау.
- Аллатан баса тір жотыы мен Мхаммед Оны елшісі екенін баяндайтын кулік сздерін айту.
- Пайамбара, улетіне жне сахабаларына салауат тілеу.
- зекті таырыпа кірісу: ран аяттары мен хадистерді келтіріп, ескерту мен еске тсіру, уандыру мен орыту маыналарын амтыан уаыз айту.
- Таырыпа атысты амал істеулерін сиет ету.
- Отырыс.
- Екінші тпаны айту. Екінші тпа да Алла тааланы даын ктеруші матау сздермен, кулік сздеріні айтылуымен жне пайамбарымыза (саллаллау алайи уа саллам) салауат тілеумен басталады. Тек уаызды орнына ммін ерлер мен ммін йелдерге, жалпы мсылман мметіне да жасалады.
- Мінбеден амат айтылып жатанда тсу.
Тпаны мкртері
1 -тпаны за болуы. Жбир ибн Сумра, Алла таала оан разы болсын, былай деді:
( )
«Аллаты елшісі (саллаллау алайи уа саллам) жма кні тпаны за айтпайтын. тпасы жеіл сздерден ралатын»[685].
2 -тпа сннеттерін атарусыз алдыру.
3 -тпа айтушыны жан-жаа жалтатауы.
4 -Имамны жамаата слем беруі.