Жаназаны ктергенде атарылатын сннеттер
1 -Ханафи мен ханбали мзаптарында жаназаны трт адам ктеруі сннет. Жол бойында баса тртеуімен ауысып отырады. бу Убайда ибн Абдулла ибн Масъуд кесіні, Алла таала олара разы болсын, былай дегенін айтты:
( )
«Кім жаназаны ктерсе, табытты барлы ырынан ктеріп лгерсін. Блай істеу - сннет. Сосын аласа, ктеруін жаластырсын, аласа, басаа берсін»[815].
О адам сайын бір ырынан баса ырына ауысып отыруымен жаназаны барлы ырынан ктеріп лгереді. Алдымен, жаназаны бас жаыны сол ырынан о иыымен ктереді. Сосын ая жаыны сол ырынан о иыымен ктереді. Сосын бас жаыны о ырынан сол иыымен ктереді. Сосын ая жаыны о ырынан сол иыымен ктереді. Сосын баса кісіге орнын береді.
2 - Белсенді жріспен жру. бу урайра, Алла таала оан разы болсын, Аллаты елшісіні (саллаллау алайи уа саллам) былай дегеінін айтты:
( )
«Жаназаны тезірек апарыдыр! Егер салиалы болса, ілгері жіберетін жасылы болды. Егер салиалы болмаса, тезірек мойындарынан тсіретін жаманды болды»[816].
3 - Жаназаа еру. л-Барра, Алла таала оан разы болсын, былай деді:
()
«Аллаты елшісі (саллаллау алайи уа саллам) бізге жаназаа еруімізді, науасты кілін срауымызды, тшкірген кісіге рахым тілеуімізді, шаырушыа жауап беруімізді, жбір крушіге жрдем крсетуімізді бйырды»[817].
абір басына барушылар жаназаны алдында емес, артынан жреді. Ибн Масъуд, Алла таала оан разы болсын, Аллаты елшісіні (саллаллау алайи уа саллам) былай дегенін айтты:
( . )
«Жаназаны алдынан емес, артынан жріледі. Алдында жрген кісі бізден емес»[818].
Малмат: Бл хадиске айшы мтінді хадистер де бар. Сондытан ханафи мзабіндаы кісі ажылыа немесе умраа баранда жаназаны алдынан жрген кісілерді кріп теріс тсінбеуі ажет. йткені шафии жне ханбали мзаптарында кліктегі кісі болмаса, жаяу кісіге жаназаны алдында жруіне рсат етіледі.
йел кісілерді жаназаа еруі мкр. мму Атийа, Алла таала оан разы болсын, былай деді:
( )
«Жаназаа еруімізге тыйым салынды, біра тыйымы атты емес»[819].
4 -Жаназаа жолшыбай кездескен кісі: «Субхан ал-хаййил-лзи л йамут»-деп айтады. Трт мзап бойынша жаназаны крген кісі отырса, орнынан трмайды. йткені бл кші жойылан сннет. Ъибада ибн Ас-Самит, Алла таала оан разы болсын, былай деді:
( . () : : )
«Пайамбар (саллаллау алайи уа саллам) жаназа крсе, орнынан трып, мйіт лаата ойыланша трегеп тратын. Бір кні солай істегенде асынан яудилерді бір алымы теді. Ол пайамбара (саллаллау алайи уа саллам): «Біз де осылай істейміз»-дейді. Сонда Аллаты елшісі (саллаллау алайи уа саллам) айта отырып: «Блара самадар!»-дейді[820].
5 - Жаназаа ерушілер жаназа иытардан тсірілгенше отырмайды. бу Саъид л-Хдри, Алла таала оан разы болсын, Аллаты елшісіні (саллаллау алайи уа саллам) былай дегенін айтты:
( )
«Жаназаа ерседер, мйіт абіріне ойыланша отырмадар!»[821].
Жаназаны мкртрі
1 -Жаназа намазы мен жерлеу рсімін себепсіз кешіктіру.
2 -Дауыс ктерілу. Ешкімге дауыстап зікір жасауына жне дауыстап ран оуына болмайды. Бл уаытта ркім лімді жне лімге не дайындаанын еске алуы керек.
3 -йел кісілерді жаназаа еруі мкр тахриман.
4 - Жаназа абіріне ойылмай отыру.
5 - Ойбайлап жылау. Ибн Масъуд, Алла таала оан разы болсын, Аллаты елшісіні (саллаллау алайи уа саллам) былай дегенін айтты:
( )
«Беттерін рылаушылар, киімдерін жыртушылар жне наданды заманнан алан даларды айтушылар бізден емес»[822].
мму Атийя, Алла таала оан разы болсын, былай деді:
( )
«Аллаты елшісі (саллаллау алайи уа саллам) бізден бой сынуа серт аланда жотау айтып жыламауымыза да серт алды»[823].
Абдулла ибн Омар, Алла таала оан разы болсын,Аллаты елшісіні(саллаллау алайи уа саллам)былай дегенін айтты:
( - - )
«Негізінде, кзімізден жас шыан шін, жрегімізді айыраны шін, Алла азапа бйырмайды. Алайда мынау шін не азаптайды, не рахым етеді»-деп тіліне нсады[824].
Бесінші: Жерлеу
1 -абір нерлым зын, ке рі тере азылса, жасы болады. Ухудты шаидтерін жерлеу кезінде Аллаты елшісі (саллаллау алайи уа саллам):
( )
«азыдар! Ке ылыдар жне тере етідер»-дейді. абірді зындыы мен тередігі мйітті бойындай, ал ені соны жартысындай боланы жасы.
2 - абірді былаа араан іргесі тбінен мйіт ойылатын лаат ойып жасау. Мйіт ойылан со, лаат аузы ышпен жабылады. Ибн Аббас, Алла таала оан разы болсын, Аллаты елшісіні (саллаллау алайи уа саллам) былай дегенін айтты:
( )
«Лаат - біздікі, ал шыр - басалардікі»[825].
Жер атты болса, лаат жасаан абзал. Жер жмса болса, абірді еденінен шыр азылып, мйіт соны ішіне ойылады. Аузы татайлармен, кйдірілмеген ыш татамен (плитамен) жабылады. Сосын абір кміледі.
Мйітті былаа арап жатызылуы сннет.
3 - абір басындаы кісілерге абір кмілуден брын ш уыс топыра тастау сннет. бу урайра, Алла таала оан разы болсын, былай деді:
( )
Пайамбар (саллаллау алайи уа саллам) бір жаназаа намаз оыды. Кейін абіріне келіп, мйітті бас жаына ш уыс топыра шашты[826].
бу мама, Алла таала оан разы болсын, былай деді:
( : ( )
Аллаты елшісіні (саллаллау алайи уа саллам) ызы мму Клсім, Алла таала оан разы болсын, абірге ойыланда Аллаты елшісі (саллаллау алайи уа саллам) былай деді: «Сендерді одан жаратты. Жне оан айтарамыз. Жне одан айта тірілтіп шыарамыз. Аллаты атымен. Аллаты жолында жне Аллаты елшісіні дініне сай»[827].
4 -абір кмілген со, абір екені білінуі шін, бір шибр[828] биіктікке ктеріледі. Пайамбарымызды (саллаллау алайи уа саллам) абірі бір шибр ктерілген еді[829]. Ханафи, млики жне ханбали мзаптарында абірді бетіндегі топыраты трт брышын шыарып тегістемей, тйені ркешіндей етіп йген абзал. Суфйан т-Тммар, Алла таала оан разы болсын, былай деді:
( )
«Пайамбарды (саллаллау алайи уа саллам) абірін тйені ркешіндей бейнеде крдім»[830]. Сахабаларды абірлері де осындай болатын.
5 - Мйіт абірге была тарапынан «Бисмилли уа ъала суннати расулуллаи»-деп тсіріледі. Абдулла ибн Омар, Алла таала олара разы болсын, Аллаты елшісіні (саллаллау алайи уа саллам) былай дегенін айтты:
( : )
«Мйіттеріді абірлеріне ойан кездеріде: «Бисмилли уа ъала суннати расулуллаи»-дедер[831]. Яни «Аллаты атымен жне Аллаты елшісіні сннетіне сай»-деу.
Лааттты ішіне ойыланда мйітті жзі былаа аратылады. Ъабид ибн Умайр кесінен, Алла таала олара разы болсын, Аллаты елшісіні (саллаллау алайи уа саллам) былай дегені айтылады:
( )
«Байтул-Харам - тірілеріні де, лілеріні де быласы»[832].
абірге тсетін мсылмандар сенімді, кшті рі салиалы тлалар болуы шарт.
йел кісіні абірге тсіріп, лаата оюа кйеуі жне е жаын туыстары лайыты. Жахыш ызы Зейнеп, Алла таала оан разы болсын, кз жманда Омар, Алла таала оан разы болсын, оан жаназа намазын оиды. Сосын пайамбарды (саллаллау алайи уа саллам) йелдеріне кісі жібертіп, оны абіріне кім оюа лайыты екенін сратады. Сонда пайамбарды йелдері, Алла таала олара разы болсын, былай дейді:
( )
«Тірі кезінде йіне кіргендер (жаын туыстары)»[833].
Ханафи, млики жне ханбали мзаптарында йел кісі абірге тсірілгенде абірді беті пердемен бркелуі мустахап. Лаата ойыланша перде алынбайды. Бл мйітті денесі ашылып алан жадайда басаларды кзіне крінбеуі шін. Омар, ли жне т.б. сахабалар осылай істеген[834].
6 - абір кмілген со, жамаатты оан да жасауы, кешірім срауы, раннан бір нрсе оуы жне оан Алла тааладан беріктік срауы сннет. Осман ибн Аффан, Алла таала оан разы болсын, былай деді:
( )
Мйіт жерленген со, пайамбар (саллаллау алайи уа саллам) былай дейтін: «Мйіттері шін кешірім тіледер жне оан Аллатан беріктік срадар. Рас, ол азір сралуда»[835].
Ибн Омар, Алла таала оан разы болсын, лаатты аузы ышпен бекітіле бастаанда былай да жасайтын: «Аллаым, оны шайтаннан жне абір азабынан сатай грші. Аллаым, екі жамбасынан жерді ажыратып, рухын ктере гр. Сондай-а разылыыа жолытыра гр»[836].
7 - абір басына кк бташа кіргізіп ою сннет. йткені ол курап аланша мйітке кешірім тілейді. Ибн Аббас, Алла таала оан разы болсын, былай деді:
( . : )
«Аллаты елшісі (саллаллау алайи уа саллам) кк бташаны алып, оны екіге блді. Сосын екі абірге кіргізіп ойды. асындаылар: «й, Аллаты елшісі (саллаллау алайи уа саллам)! Мны неге істедііз?»-деп сраанда ол: «Ммкін, бл бташалар урап аланша мына екеуінен (біраз нрсені) жеілдетер»-деп жауап берді»[837].
8 -Мйіт кз жман жеріндегі абірстанда жерленгені абзал. Аллаты елшісі (саллаллау алайи уа саллам) отбасы мен сахабаларыны денелерін «л-Баиъ» абірстанында жерлейтін.
Мсылманны денесі кпірлерді абірстанына жерленуіне болмайды. Сол секілді кпірді денесі мсылмандар абірстанына жерленуіне болмайды[838].
Кемеде айтыс болан мсылман кісі жуындырылып, кебінделіп, намазы оылады. Сосын рлы жаын болса, оан жеткенше ктеді. рлы алыс болып, оан жеткенше денесі бзылатын ауіп туса, аттыра байланып, табыта салынан бойы теізді былаа араан жаына оя береді[839]. Хасан л-Басри, Алла таала оны рахымына блесін, былай деді:
( )
«Жуындырылады, кебінделеді, жаназа намазы оылады. Сосын теізге тасталады»[840].