Оразаны дрыстыына ажетті шарттар
1 - Ниет. Ораза стау шін ниет жректі алауымен жне шешімімен жзеге асады. Сресіне тру ниет саналады. йткені ниетті тілмен айту шарт емес, сннет. Омар ибн ал-Хаттаб, Алла таала оан разы болсын, Аллаты елшісіні (саллаллау алайи уа саллам) былай дегенін естіді:
( )
«Негізінде, іс-имылдар ниеттермен байлаулы жне ркімге ниеттенгені болады..»[881].
Ниет тнде немесе та ата жасалуы шарт. Хафса, Алла таала оан разы болсын, Аллаты елшісіні (саллаллау алайи уа саллам) былай дегенін айтты:
( )
«Кім оразаа та атпастан ниеттенбесе, оны оразасы болмайды»[882].
Ханафи мзабіндаы ерекшелік, оразаа атысты ниет екіге блінеді:
- Тнде жасалуы шарт ниет. Мндай ниет уаыты бекітілмеген, алайда мсылманны мойнына арыз кімімен байланан оразалара жасалады. Ниетпен атар ай ораза екені де баяндалады. Олар: рамазан оразасыны азасы, бзып алан нпіл оразаны азасы, кффарат оразалар жне мутла нзір ораза кіреді. Мутла нзір ораза дегеніміз - біреуді: “Егер Алла таала ауруымды жазып жіберсе, бір кн ораза стаймын”-деп уде беруімен ужіп болан ораза.
б - Тнде жасалуы шарт емес ниет. Бл айы немесе кні бекітілген оразалара ана атысты. Сондай-а бл оразаларды атауы ниет кезінде баяндалуы шарт емес. Мысалы, рамазан оразасы, уаыты белгілі нзір ораза жне белгілі кндері сталатын нпіл оразалар. Бл оразалара ниет тннен бастап, дха уаытына дейін жасалса болады. Айша анамыз, Алла таала оан разы болсын, былай деді: Аллаты елшісі (саллаллау алайи уа саллам) бір кні йіме кіріп:
( : . : )
«Жейтін бір нрселері бар ма?»-деп срады. Біз: «Жо»-деп жауап бердік. Ол: «Онда мен оразамын»-деді[883].
лааыс: Ханафи, шафии жне ханбали мзаптарында рамазан оразасыны р кніне жеке ниет жасалуы шарт.
2 - Бзатын нрседен аман болуы.
- Саналы трде жеп-ішу. Кім мытып жесе, оразасы бзылмайды. бу урайра, Алла таала оан разы болсын, Аллаты елшісіні (саллаллау алайи уа саллам) былай дегенін айтты:
( )
«Кім мытып тама жесе немесе су ішсе, аузын ашпасын. Расында, бл - Аллаты оан берген ризыы»[884].
Сондай-а алдыы жне арты жыныс жолдарына бір нрсені кіруі. йел кісі ынабына саусаын салса, немесе еркек пен йелді арты жыныс жолына ызулшегіш немесе баса бір нрсе кіргізілсе, мрын мен лаа бір тамшы су кетсе, ораза бзылады. йткені ораза тек ана асазана емес, жалпы адамны денесіні ішкі жаына ешнрсе бармауымен оралады.
а - Саналы трде жбайымен тсек атынасына тсу. Кім бны мытып істесе, оразасы бзылмайды.
б - зін-зі стыру. сы зі келсе, ораза бзылмайды. Алайда келген сыты саналы трде жтып ойса, мысалы, адамдардан ысылып, онда ораза бзылып, кейін сол кнні азасы теледі. бу урайра, Алла таала оан разы болсын, Аллаты елшісіні (саллаллау алайи уа саллам) былай дегенін айтты:
( )
«Кімге сы келсе, оразасыны азасын темейді. Ал саналы трде зін-зі стырса, азасын тейді»[885].
Дрыстыын теріске шыаратын нрседен аман болуы.
- Баса діндегі кісіні немесе атеисті стауы. Алла таала ран Крімде айтады:
«Егер ширк[886]жасаса, кдіксіз, амалы жойылады»[887].
а - йел заты шін хайыз бен нифастан тазару. Егер та атан со тазарса, бл кнгі оразасы дрыс болмаанымен аузын ашпайды. Біра кейін сол кнні азасын тейді. Етеккірі ашам азанын кейін басталан йелді сол кнгі оразасы дрыс болады, тіпті аз уаыт тсе де. Хайыз бен нифастан та атпай трып тазаран йелді оразасы дрыс болады, тіпті сыл йынып лгермесе де. йткені сыл оразаны дрыстыына ажетті шарт емес. Айша анамыз, Алла таала оан разы болсын, былай деді:
( )
«Аллаты елшісі (саллаллау алайи уа саллам) та атанда кейде (йеліні асынан) жніп кйде шыатын. Сосын сыл йынып, оразасын стай беретін»[888].
Екінші блім: Оразаны трлері
кім трысынан ораза беске блінеді:
Бірінші: Парыз ораза
Парыз ораза екіге блінеді:
1 - Уаыты бекітілген ораза. Бан рамазан оразасы мен уаыты белгіленген нзір ораза кіреді.
2 - Уаыты бекітілмеген ораза. Бан рамазан оразасыны азасы, уаыты белгіленбеген нзір ораза жне кффарат оразалар кіреді.
Кффарат оразасы дегеніміз – мсылман кісі Аллаты атымен берген сертін орындамау, ателікпен кісі лтіру, рамазан айыны оразасында йеліне жаындау секілді кнсін жуу шін стайтын ораза.
Рамазан оразасы
Рамазан айы бкіл айларды мырзасы саналады. Бл айда Алла таала асиетті ранды тсірді. Сондай-а ол - адамзатты Алла таалаа жаындатып, жасылы істететін, кешірім мен рахыма блейтін, есендік пен береке шашатын лшылы айы. Бл айда зіне мы ай те келмейтін адірлі адір тні бар. Осы маынада сйлейтін кейбір хадистерге тоталайы:
- Абдулла ибн Масъуд, Алла таала оан разы болсын, Аллаты елшісіні (саллаллау алайи уа саллам) былай дегенін айтты:
( )
«Айларды мырзасы– Рамазан айы. Ал кндерді мырзасы– Жма кні»[889].
- бу Масъуд л-ифари, Алла таала оан разы болсын, Аллаты елшісіні (саллаллау алайи уа саллам) былай дегенін айтты:
( )
«Аллаты лдары Рамазан айында не бар екенін білгенде, лбетте, олар Рамазан айыны бір жыла созылуын армандар еді»[890].
- бу урайра, Алла таала оан разы болсын, Аллаты елшісіні (саллаллау алайи уа саллам) былай дегенін айтты:
( )
«Рамазан келгенде жннатты есіктері ашылып, отты есіктері жабылады. Сондай-а жындар кісенделеді»[891].
- бу урайра, Алла таала оан разы болсын, Аллаты елшісіні (саллаллау алайи уа саллам) былай дегенін айтты:
( )
«Кім Рамазанды иманмен жне сауап тілеп, (намазда) трумен ткізсе, ілгері кеткен кнлрі кешіріледі»[892].
Адір тні
адір тнін кту мустахап. йткені ол – шарапатты, берекелі, адірлі рі лы тн. Ол тнгі жасалан далар жауапсыз алмайды. адір тні аиаты трысынан да, дрежесі трысынан да, сауабы трысынан да, абсолютті трде, бкіл тндерден арты. Алла таала ран Крімде айтады:
«адір тні мы айдан арты» [893].
Бл тні атарылан ибадата мы ай бойы здіксіз атарылатын ибадатты сауабы жетпейді. бу урайра, Алла таала оан разы болсын, Аллаты елшісіні (саллаллау алайи уа саллам) былай дегенін айтты:
( )
«Кім адір тнін иманмен жне сауап тілеп, (намазда) трумен ткізсе, ілгері кеткен кнлрі кешіріледі»[894].
адір тні Рамазанны соы он тніні та тндеріні бірі болып табылады. Айша анамыз, Алла таала оан разы болсын, былай деді: «Рамазанны соы он тні кіргенде пайамбар (саллаллау алайи уа саллам) тндерді (намазда труымен) тірілтетін. Отбасын да (лшылыа) оятатын. Білегін сыбанып кірісетін еді» [895]. бу Саъид л-Хдри, Алла таала оан разы болсын, Аллаты елшісіні (саллаллау алайи уа саллам) былай дегенін айтты:
( )
«Оны Рамазан айыны соы он тндеріні р та тнінде іздедер!»[896].
ламаларды негізге алынатын сзі бойынша, адір тні Рамазанны жиырма жетінші тні саналады. бу Ибн Каъб, былай деді:
( )
«Аллаа серт! Ибн Масъуд, Алла таала оан разы болсын, оны Рамазанны жиырма жетінші тнінде екенін біліп ойды. Біра босап кетулерінен орып, оны сендерге білдіруді жек крген болатын» [897]. Сондай-а имам Ахмад сахих хадисте Ибн Омардан, Алла таала оан разы болсын, жеткізеді:
( )
«Кім оны іздесе, жиырма жетінші тні ктсін».