Екінші: Мал-млікті зіне ана атысты шарттар

1 - Мал-млік зекет тлеушіні з олында болуы. Жоалан, рланан, бір жерге кміліп, орны мытылан мал-мліктен зекет тленбейді. Сол секілді мемлекет тарапынан билеп алынан немесе тркіленген мал-мліктен де зекет тленбейді.

2 -Мал-млікті айтару уаыты келген арыздан аман болуы. Зекет тленетін уаыт пен арыз айтару уаыты атар келіп, айтарылатын арыз клемі нисапты кемітсе, зекет тленбейді. Жеміс пен ккністер зекеті зінен берілетін боландытан, оны тленуін арыз тотатпайды.

3 - Нисапты кнделікті тіршілік ажеттілігіне жмсалатын аражаттан арты болуы. Жбир, Алла таала оан разы болсын, Аллаты елшісіні (саллаллау алайи уа саллам) былай дегенін айтты:

( )

«Алдымен, зіе жмсаудан баста. Егер артылып жатса, отбасыа жмса. Егер таы артылып жатса, туысыа жмса. Міне, осылай, осылай жмса»[1000].

й сатып алу немесе йлену секілді негізгі ажеттіліктер шін жиналан аражата бір жыл уаыт тсе, оны зекеті тленеді.

4 - Нисап шариат белгілеген мал-млік трінен ана болуы.

5 -Ккніс пен жемістен баса мал-млік нисабы, ай есебі бойынша, бір жыл айналуы. ли, Алла таала оан разы болсын, Аллаты елшісіні (саллаллау алайи уа саллам) былай дегенін айтты:

( )

«олдаы мал-млік бір жыл айналмайынша, одан зекет тленбейді»[1001].

олдаы мал-млік сіп-нуі шін, шариат бір жыл уаыт белгіледі. Ессіз адамны иелігіндегі мал-млікті жыл айналымы есі кірген кннен саналады. Ал сби шін кмелетке толан кнінен басталады. Семіртіп сату шін сатып алынан малды жыл айналымы сатып алынан кнінен емес, семіртіп бастаан кнінен саналады.

6 -Мал-млікті сіп, кбейіп труы. Яни ашаны нды болуы, малды жайылымда болуы, ал тауар шін сауда ниетіні болуы.

 

Зекетті дрыстыына ажетті шарттар

1 - Ниет. Зекет парызын теу ниеті, негізінде, малды паыра берілуімен атар жасалады. Мал иесі малыны зекетін паырлара лестіру міндетіне сенімді біреуді кіл етуіне болады. Зекет ниетін мал иесі ана жасаса, жеткілікті болады.

2 - Зекет тлеушіні мсылман болуы.

3 - Зекет нисапа бір жыл толысымен іле-шала тленуі. Зекетті кешіктіру кімі мкр тахриман боландытан, кн саналады. Мны кесірінен паырды мтаждыы созылады.

Зекет беруші мал-млкі зекетіні алай берілетіндігін зекет фиін білетін діл кісіден срап, зекетіні есебін дрыс жасауы шарт.

4 - Зекетті лайыты кісіге берілуі. Бл - шариат белгілеген сегіз трлі кісіні бірі.

5 - Зекет, міндетті трде, паырды иелігіне туі шарт.

6 - Зекет, е алдымен, жиналан жердегі жергілікті паырлара лестірілуі шарт. Баса жердегі паырлара апарылмай, міттеніп ктіп жрген з жеріндегі паырлара лестіру лайытыра. рине, егер баса жерде паыр туыстары болса немесе бл жерден де мтажыра паырлар болса, онда олара апаруа бден болады. Муаз, Алла таала оан разы болсын, Йемендегі байлардан жиналан зекеттерді біразын Мдинадаы паырлара жіберетін. йткені олар Йемендегі паырлара араанда мтажыра болатын.

7 - з жынысынан тленетін мал-млік, мысалы, мал мен жемістер сипаты жнінен орташа болуы шарт. Егер зекет жинаушылар малды жасысын алса, мал иесі зиян шегеді. Ал жаманын алса, керісінше, паыр зиян шегеді. Аллаты елшісі (саллаллау алайи уа саллам) Муазды, Алла таала оан разы болсын, Йеменге жібергенде оан былай ескертеді:

( )

«Малдарыны е жасысын алудан сатан..»[1002].

8 -Малды адал болуы. йткені арам малдан млде зекет алынбайды.

 

Берілетін зекет малыны орнына нын тлеуге болады. Жайылымдаы малды ны зекет берілетін кні жергілікті жердегі мал баасымен лшенеді. Мал айдалада болса, сол далаа е жаын аладаы немесе ауылдаы малды нымен бааланады.

Бір паыра бір нисапты зекетінен арты мал берілу - мкру. Тек арыздар паыра арызын айтара алатындай етіп ана беруге болады.

Ханафи мзабінда мал иесі зекет беретін кезде айтыс болса, зекет мойнынан тседі.

 

 

Екінші блім: Зекет тленетін мал-млік трлері

 

1 -Жайылымдаы малдар.

2 - Алтын мен кміс.

3 - Сауда тауарлары.

4 - Пайдалы азбалар жне азына.

5 -Егістік пен бау-баша німдері.