Ажылы жиадтан абзал ма?
Амалдарды бір-бірінен артышылыын баяндайтын хадистерді мтіндері ртрлі. Бір хадисте жиад абзал, біреуінде иман абзал, таы біреуінде намаз абзал, ал енді біреуінде ажылы абзал делінген. бу урайра, Алла таала оан разы болсын, былай деді:
( : : , : : , : : )
Аллаты елшісінен (саллаллау алайи уа саллам): «андай амал е абзал?»-деп сралды. Ол: «Аллаа жне елшісіне деген иман»-деді. «Сосын айсы?»-делінді. Ол: «Сосын Алла жолында жиад жасау»-деді. «Сосын айсы?»-делінді. Ол: «Сосын игі ажылы»-деді[1069].
Таы бір хадисте былай делінген:
( )
«Умра мен умра з араларындаыны (кнні) жуып кетеді. Ал игі ажылы шін жннаттан баса сыйаы берілмейді»[1070].
Хадистерде келген «игі ажылы» дегеніміз - абыл болан ажылы. Имам н-Науауи «игі ажылы»-ты ешандай кн араласпаан ажылы деп тсіндіреді.
Имам аш-Шауканиді айтуынша сахабалар тарапынан ойылан «андай амал е абзал?»-деген сраа пайамбарызды (саллаллау алайи уа саллам) ртрлі жауап беруі оларды жадайларыны згешелегімен байланысты. Жиада лайыты сипаты бар кісі сраса, оан жиад дейтін. Ауатты бола тра ажылыты кешіктіріп жатан кісі сраса, оан ажылы деп жауап беретін. Жадайларыны згешелігіне сай Аллаты елшісінен (саллаллау алайи уа саллам) еститін жауаптары да ртрлі болатын[1071]. Сондай-а ркімні асап жатан амалы да Аллаты елшісіне (саллаллау алайи уа саллам) белгілі болатын.
Шариатта орын алуындаы сыры[1072]
ажылы пен умра арылы мсылмандар тарапынан р жылы абаны лшылыпен жандандыру парызы атарылуда. Бл - кифая парыз. Сондай-а мсылманны Раббысы шін туан жерін июа, Оан жаындау шін малы мен кшін жмсауа талпындыру. Бл сынатан шамасы келген ркім мырында бір мрте туі парыз.
Игі ажылыты мсылманны жеке басына берер пайдасы жне оамды пайдасы да те кп.
Жеке пайдалары:
- кнні жояды;
- нпсіні кн уестігінен тазартады;
- иманды кшейтіп, Алла тааламен байланысты ныайтады;
- шынайы туба кмектеседі;
- ережелерді сатау мен стануа, иыншылыа сабыр етіп, шыдамдылы танытуа дадыландырады;
- Алла шін жан июа йретеді.
ажылы пен умра жасауымен мсылман зіне Раббысы берген мал-млік ныметі мен денсаулы ныметіне шкір етеді. Жан дниесі шынайы лшылыпен жне толы бой сынумен рухтанады. Алла тааланы діні мен шариатына баынады.
оамды пайдалары:
- Алла тааланы дидарын іздеп лем тарапынан тгілген алуан трлі лт кілдерінен болан мсылмандармен, оларды отандарымен жне тілдерімен танысу;
- лемдегі мсылмандарды жадайларымен танысу;
- бкіл лемні Аллаа ана лшылы жасау шін жаратыландыын білу;
- лттарына, тілдеріне жне тстеріне арамастан мсылмандарды бауыр жне бір дене екенін тсіну;
- бріні де орта масаты - елдеріне ораланда Аллаты дінін таратуа берілулерін білу.
Ажылыты кімі
ажылы денсаулыы мен материалды трыдан шамасы келуші рбір мсылмана парыз айн.
раннан длел: Алла таала айтады:
«Алла алдында абаны ажылы ету - адамдара парыз етілді, рине, кімні оан амал табуа шамасы келсе. Ал кім арсы келсе, лбетте, Алла лемдерге мтаж емес»[1073].
Сннеттен длел: Ибн Омар, Алла таала оан разы болсын, Аллаты елшісіні (саллаллау алайи уа саллам) былай дегенін айтты:
( : )
«Ислам бес нрсеге негізделген: Аллатан баса тір жотыына жне Мхаммед Аллаты елшісі екеніне кулік беруге, намаз оуа, зекет тлеуге, ажылы жасауа жне Рамазан оразасын стауа»[1074].
Негізінде, ажылыты мырда бір мрте ана жасалуы парыз. бу урайра, Алла таала оан разы болсын, былай деді:
( : ( : : )
«Аллаты елшісі (саллаллау алайи уа саллам): «й, адамдар, Алла сендерге ажылыты парыз етті, ажылы жасадар!»-деп тпа айтты. Бір кісі: «р жылы ма, Аллаты елшісі?»-деп срады. Ол кісі сраын ш айталаанша Аллаты елшісі (саллаллау алайи уа саллам) ндемеді. Сосын Аллаты елшісі (саллаллау алайи уа саллам) былай деді: «И»-деп жауап бергенімде (р жылы жасау) парыз болатын еді де оан шамалары келмес еді!»[1075].
Ханафи, млики жне ханбали мзаптарында аражат пен денсаулыы трысынан ммкіншілігі бар мсылман ажылы парызын сол жылынан кешіктірмей теуі парыз. Бан атысты ескертуші хадистерді брі лсіз боландытан, ажылыты кешіктіру Алла тааланы алдында лкен болмаса да, кіші кн саналады. Сол хадистерді бірі: Аллаты елшісі (саллаллау алайи уа саллам) былай деді: «Аллаты йіне (абаа) жеткізер аражаты мен клігі бол тра ажылы жасамаан кісіге тек яуди немесе христиан болып ана луіне болады»[1076].
Намаз оымайтын жне рамазан оразасын стамайтын мсылман ажалыа барса, ажылыы дрыс болады. Ал абыл болу, болмауына келетін болса, тіпті намаз оушы мсылманны ажылыы абыл болды ма, болмады ма, оны бір Алла таала біледі. Ал енді арам жолмен табылан аражатпен жасаан кісіні ажылыы дрыс па, дрыс емес пе дегенде, ханафи, шафии жне млики мзаптарында оны ажылыы дрыс.