Тртінші блім: «ади» малы

ади малы арап тілінде "" деп айтылады. ади малы малы дегеніміз - ажы кісіні ал-Харама жетектеп апарып, сонда шалатын малы. ажы кісіге ал-Харамда шалатын ади малын жетектеп апару кімі сннет. Сондай-а ажылыа барушылар ади малын здерімен апармай Меккеде сатып алуларына болады. Оан тйе, сиыр жне ой малдары кіреді. Бір адам бір ой шалады. Жеті кісі осылып бір тйе немесе бір сиыр шалуларына болады.

Аллаты елшісіне (саллаллау алайи уа саллам) ажылыты атаруына Худайбияда дшпан тарапынан тосауыл ойыланда ихрамнан шыу шін ол тйе малын шалан. Осы сннетті негізінде ади малыны е абзалы - тйе. Сосын сиыр, сосын ой, сосын ешкі.

Шалынатын жері

ади малы ал-Харамда шалынуы шарт. йткені ал-Харам территориясынан баса жерде шалынан мал ади малы емес. Мал шалынатын е абзал орын - Мина. Жбир, Алла таала оан разы болсын, Аллаты елшісіні (саллаллау алайи уа саллам) былай дегенін айтты:

( )

«Мен малды мына жерді шалдым. Мина - бтіндей мал шалынатын орын. Минадаы тран орындарыда шала берідер»[1262].

 

Ади малыны трлері

1 - Ужіп ади. Ужіп адиге нзір малы, иран жне таматтуъ малдары кіреді. Сондай-а оларды атарына ажылыты атарылусыз алан ужіп амалдарыны орындарын толтыру шін жне ихрам тыйымдарын бзып ойандыы шін шалынатын малдар кіреді. Кім ажылыа баранда Алла таала шін мал шалуа ант берсе, ажылыта мал шалуы ужіп болады. Бл нзір малы деп аталады.

2 - Нпіл ади. Нпіл ади дегеніміз - Алла таалаа жаындау шін ажы кісіні з еркімен Минада шалатын малы. л-Бхари мен Мслімні сахихтарында Аллаты елшісіні (саллаллау алайи уа саллам) ал-Харама жз тйе жетектеп келгені мен шаланы айтылады. Осы сннетті негізінде ажылыты немесе умраны атару шін Меккеге келген р мсылманны мндай ниетпен мал шалуы мустахап. Сондай-а шалынатын малды семіз жне жасы мал болуы мустахап. Алла таала ран Крімде былай дейді:

«Бл дегеніміз, кім Аллаты діннен еткен белгілерін лытаса, онысы - жректерді тауалыынан боланы»[1263].

Бл аятты тпсіріне атысты Ибн Аббас, Алла таала оан разы болсын, былай деді: «Малды семізін, жасысын жне лкенін тадау да Аллаты діннен еткен белгілерін лытауа жатады».

 

Шалынатын уаыты

1 - Нпіл, таматтуъ жне иран малдары рбан айт кндеріні ш кніні ішінде жне одан кешікпей шалынуы шарт.

2 - Ихрамдаы ереже бзушылыпен, кфарат теумен жне кедергімен байланысты шалынатын малдар айт кндерінен ертерек немесе кешігіп шалынса да болады. рине, жасалан ателіктен кп кешікпей шалынаны абзал.

Ади малыны шарттары

1 -ади малыны жасы, мысалы, тйе малы бес жасар, сиыр малы екі жасар, ал ой малы бір жасар жне ешкі малы екі жасар болуы шарт.

2 -Малды екі кзі де сау болуы шарт. Сондай-а лаы кесілген, ары жне соыр болмауы шарт. бу Хасинні айтуынша Ибн Зубайр, Алла таала оан разы болсын, зіне сатып келінген ади малы тйені бір кзі жо екенін кріп:

( )

«Егер кзіне зиян сатып алынан со тисе, жетектей берідер. Алайда кзіне зиян сатып алуларынан брын тисе, басасын айырбастадар»-дейді[1264].

3 -Ереже бзушылыты жазасы мен кфарат ретінде шалынан малды етінен дм татуа болмайды.Тауыс пен Саъид ибн Жабир, Алла таала олара разы болсын, былай деді:

( )

«А лтіріп ойан шін шалынатын жаза малы мен пидъя малыны етінен жеуге болмайды»[1265].

Нпіл, таматтуъ жне иран малдарыны еттерінен жеуге болады. Жбир, Алла таала оан разы болсын, былай деді:

( : )

«Шалан тйелерімізді еттерінен ш кндей жемедік. Сосын пайамбар (саллаллау алайи уа саллам) жеуімізге рсат етіп: «Жедер жне амданыдар»-деді. Біз одан жеп, амданып алды[1266].

4 -ади малын бауыздаушы жне мшелеуші асапшыа берілетін аы рбанды малыны етінен берілмейді.

ли, Алла таала оан разы болсын, былай деді: Пайамбар (саллаллау алайи уа саллам) маан жетектеп келген тйелерін шалуа труымды жне оларды еттері мен терілерін бтіндей міскіндерге лестіріп беруімді жне асапшыа одан ешнрсе бермеуімді бйырды да: «Біз оан з асымыздан тлейміз»-деді[1267].