Сутек спектріні тзілу механизмі.

Егер электрон 21, 41 аралыынан тсе, онда жиілік жне толын зындытары келесі трде згереді:

2,47·10¹⁵ нен 3,29·10¹⁵ дейін гц ,

1216 дан 910 Å дейін.

Толын зындытары спектроскопте крінбейді. Олар спектрді ультраклгін деп аталатын аймаында жатады (Лайман сериясы).

Егер электрон 3 2, 42, 52 аралыы арылы тсе, онда жиілік жне толын зындыы мына интервалда згереді:

0,4569 дан 0,8224 гц дейін

6564 тен 3648 Å дейін.

Бл жадайда сутек спектрінде сызыты жаа трі байалады, оларды кпшілігі спектрді крінетін блігіне атысты болады. Ол Бальмер сериясы деп аталады.

Егер электрон 43; 53 аралыта тсе, онда

0,1599 дан 0,3656 гц дейін

18760 тан 8206 Å дейін болады.

Бл сулелер сутек спектріні инфраызыл блігінен табылады (Пашен сериясы).

мны сызыты трде келесі лгіде крсетуге болады:

2-сурет. Сутек атомыны квантты туіні жне энергетикалы дегейіні сызбансасы.

n = 1 сйкес келетін квантты кй, е тмен энергиямен сипатталады, оны Лайман сериясы деп атайды. Бл кйде электрон ядромен тыыз байланысады жне бл кйді негізгі (алыпты) кй деп атайды.

Электронды оздыранда (ыздыру, сулелену т.б. серлер) оны энергиясы артып, ол энергиясы жоары квант кйге ауысады (Бальмен, Пашен сериялары т.б.). Бл кйлерді оздырылан дейді.

Орбиталь (азимутты) квант саны (l) – орбитальды пішінін сипаттайды, демек электрон кеістікті андай ауданында озалатындыы туралы млімет береді.

Орбиталь квант саныны мынандай бтін сандара те болады:

l = 0, 1, 2, 3… (n-1)

n = 1 l = 0

n = 2 l = 0, 1

n = 3 l = 0, 1, 2

n = 4 l = 0, 1, 2, 3

Орбиталь квант саны атомды орбитальды трінде сипаттайды. Е кп орбитальды трт трі кездеседі: s, p, d, f

Егерде	l	=	0,	онда	s	–	орбитальдар
	l	=	1,	онда	р	–	орбитальдар
	l	=	2,	онда	d	–	орбитальдар
	l	=	3,	онда	f	–	орбитальдар
	l	=	4,	онда	g	–	орбитальдар

Орбиталь трлеріні пішіні трлі болып келеді (1-ші срет):

3 – сурет. s –, p – жне d – орбитальдарыны пішіні. Толынды функцияларды табалары крсетілген.

s – орбиталь, сфера трізді жне ядроа атысты симметрлы, яни шекаралы бетіні (электронны толынды функциясы) табасы траты не о, не теріс (4а-сурет):

а

p орбитальды табасы згеріп трады (4-сурет):

 

 

4 () - сурет. Толынды функция фазасын рнектеуді екі дісі.

1s – орбиталь, оны толынды функциясыны табасы згермейді (а) жне 2р – орбиталь, функция табасы згереді ().

Магнит квант саны (m_l) – электронны кеістікте орналасуын (баытталуын) сипаттайды. Ол мынандай сандара те болуы ммкін:

m_l = 0; ± 1; ± 2; ± 3… ± l

Егерде n= 1, l = 0,онда m_l = 0те болса, бл бас квант санына тек бір s – орбиталь сйкес келеді. Бл кйді біреселі азындалан дейді.

 

5 а – сурет. Берілген бас n саныны мні шін бір s- орбиталь болады.

 

Егерде l =1, ондаm_l = +1; 0; - 1,онда Шредингер тедігіне сйкес p орбитальды ш шешімі болады, оны тмендегідей бейнелеуге болады:

 

 

5() - сурет. Берілген п шін п2 боланда ш р орбиталь болуы ммкін.

Магнит квант саныны мндері орбиталь квант санына туелді жне (2 l + 1) те.

n	l	m l	l мнді орбиталь саны
		+1; 0; -1
		+2; +1; 0; -1; -2
		+3; +2; +1;0; -1; -2; -3

 

ш p – орбитальдарды беті бірдей, біра олар бір – біріне тік брышта баытталан. р – орбитальдар ш еселі азындалан деп есептеледі. Баытталуына байланысты р – орбитальдарды р_х; р_z;р_у. (3-сурет.) деп белгілейді.

d – орбитальдар бес еселі азындалан, яни 5d – орбитальды брінде алыпты (негізгі) жадайда энергиялары бірдей. d – орбитальдарды кеістікте баытталуын тмендегідей белгілейді: d_х²- _у² ; d_z²; d_{х у} ; d_хz; d _уz (3-срет.)