Жндеуді жоспарлау жне басару, негізгі тсініктер мен нормативтері
Жндеулерді жоспарлау, жндеуді клемін, нын жне де жндеуді барлы трін орындау мерзімі мен техникалы ызмет крсетулерді мерзімділігін анытау масатында орындалады. Сонымен атар, мнда жндеу персоналдар тізімін, оны профессионалды жне квалификациялы рамын жне де материалды-техникалы ресурстар мтаждыын анытау арастырылады.
Жндеулерді жоспарлау барысында жндеулерді сапасы мен орындалу мерзімдеріні, ксіпорынны ндірістік техника-экономикалы крсеткіштеріне серін талдау ммкіндігі пайда болады.
Жндеулерді жоспарлау келесі жаттарды олдана отырып жзеге асырылады:
· аныталан жндеу нормативтерін;
· ыдыстар мен аппараттарды куландыру мен сынауды мерзімділік нормативтері;
· ксіпорынны негізгі орын жндеуді титулді тізімі;
· сметалы – техникалы жаттар;
· жабдытарды жоспарлы-мерзімділік жндеуді жылды кестесі;
· жабдыты жндеуді ай сайыны жоспар-кест есебі;
· жндеулерді кнтізбектік мерзімін анытауа (згертуге) жасалынан акт;
Жабдыты жндеуді жылды жне ай сайыны жндеулер кестесіні трі, оларды ЭЕМ-де есептеу ммкіндігін арастыруы ажет:
· жндеуге кететін уаыт шыындарын;
· жндеуге кететін жмыс кшіні шыындарын;
· осалы блшектер мен жндеу аспаптарыны ажетті млшерін;
· жндеуге тран уаытта жабдыты жааландыруды орындалуын.
азіргі тада нерксіпті рбір саласы шін, «Жоспарлы-саты жндеулер жйесі жайында ережелер» дайындалан. Мнда жндеу бойынша жаттар мазмны мен оларды тзу трлері келтірілген.
Лекция 4
Жабдыты тозуы
Тозу трлері
Жабдыты сеніді жмысыны тмендеуі, оны жмысыны негізгі крсеткіштеріні нашарлауы физикалы моральді тозуымен тсіндіреді.
Физикалы тозуы ретінде тйіндер мен блшектерді пішініні, лшемдеріні, физико-механикалы асиеттеріні згеруін тсінуге болады, жне де бл згерістерді органолептикалы дістермен не болмаса лшеулерді кмегімен анытауа болады.
Жабдыты моральды тозуы оны сырты крінісі мен технико-экономикалы крсеткіштеріні заман талабына сйкес келмеуінен жреді. Жабдыты моральды тозуын анытауды біркелкі критериіні болмауын айта кеткеніміз жн, сондытан да бл мселе рбір наты жадай шін жеке шешіледі.
Физикалы тозу шін шектік – ммкін шама орнатылады да, оны сырт кзбен баалауа жне де шамасын ралды діспен анытауа болады. Крсетілген нормадан асып кету, апатты болу ммкіндігінен жабдыты онан рі эксплуатациялауды масата сай еестігін крсетеді.
Механикалы тозу біршама кп таралан тозу трі жне де ол блшектерді сынуы (шартты кйреу), беттік желіну (ажалу), деформациялану жне гетілу мен микрокйреу байалады.
Сыну. Блшекті толы сынуы немесе ондаы жарыншаты пайда болу ммкін жктемеден асып кеткен жктеме серіні нтижесінде орын алады.
Блшекті сынуы жне осыны салдарынан жабдыты апата шырауын алдын алу шін шекті жктемелерді пайда болуын алдын алу іс-шараларын олдану ажет. Сондытан да технологиялы жне де конструктивті сипаттаы іс-шараларды олданады. Сонымен атар, жауапты блшектерді жмыса пайдалануды барлы кезедерінде немі тексеріп отыруымыз ажет.
Беттік тозу. Іс жзінде жанасан блшектерді беттеріні арасында серлесуді болмауы ммкі емес. Оларды бір-біріне арасты озалысы барысында механикалы тозу жреді. Механикалы тозуды сипаты мен жылдамдыы кптеген факторлара туелді. Е алдымен тозу интенсивтілігіне, жанасан беттерді материалыны тозу тратылыы, меншікті жктелулері, салыстырмалы озалу жылдамдыы жне жктелулері, салыстырмалы озалу жылдамдыы жне блшекті жанасушы беттеріні адырлыы серін тигізеді. Беттік тозуды негізгі трт трін арастыруа болады – ажалу, молекулалы механикалы тозу, жарааттану жне шаршаушы гетілу.
ажалу кинетикалы жптардаы йкелістерді нтижесінде болып табылады. йкелісуді нтижесінде пайда болан тозу, йкелісу сияты физикалы жне механикалы сипаттаы аса крделі процесс. Сондытан да, баыланып отыран былыса трлі тсініктер беріледі. Бл процесс барысында былысты жру сипатына тсініктеме беру шін жиі, молекулалы-механикалы теорияны олданады. Екі блшекті бір-біріне араандаы озалысы оларды жанасушы беттеріні ажалуымен жреді. ажалу механизмін тсіндіру шін осы процесті жруін тсіндіруші біратар физикалы модельдер олданылады.
сынылып отыран модельдерге сай, блшектерді тозуыны жылдамдыы материалыны аттылыы мен ттырлыына, серлесу беттерге тсетін меншікті ысыма, бет адырлыына жне жылжуыны салыстырмалы жылдамдыына байланысты болады. йкелісуші беттерде те сапалы делу кезінде тбешіктер мен сайлар кездеседі. Осы себепті фазаларды серлесуі толы беті бойынша емес (наты), тек ана тбешіктер жотасы бойынша жреді, мны ауданы наты беттен ондаан жне мыдаан есе аз болады. Осыан орай оларды бетінде ысым ондаан жне жздеген мПа-а дамиды. Беттерді салыстырмалы озалысы кезінде деформацияа шырайды. Ал елеусіз ысым серінде тбешіктер тек серпінді деформацияланады. Бл кезде тбешіктер сыу кші бірнеше рет сер еткеннен со шаршаушы тозу салдарынан кйрей бастайды. Бл процестер май абаты болан кезде де жреді. Егер де блшекті біріні аттылыы екіншісінен жоары болса, онда блшек интенсивті жреді.
Егер де тозуды баса трін болмайды деп жорамалдайтын болса, онда йкелісуші беттерді бір-бірімен йренісуіні нтижесінде тозу тотайды.
рине, іс жзінде олай болмайды. йткені тозуды екінші бір механизмі дами бастайды. Егерде жанасушы беттер арасында тозуды атты німдері немесе баса да атты тйіршіктер пайда болан кезде блшекті жанасушы бетінде адырлы пайда болады да жоарыда аралан тозу механизмі айталанады.
Беттік тозу шамасына сер етуші болатты негізгі параметрлреі, бл оны аттылыы мен ттырлыы. аттылы пен тозу тратылы арасында сызыты байланыс бар. аттылыы жоары болан сайын тозу тратылы жоары.
Ттырлыты жоарылауы тозуды тмендетеді, себебі бл кезде беттен болат тйіршіктеріні ажырауы иындайды.
Сонымен атар жазылау мен соылау тозу тратылыты лкейтеді, себебі деуден со болатты беттік абаты майда днді структураа ие болады да тыыздалады.
Жанасатын блшек материалдарын тадап абылдау кезінде келесі ережеге сйену ажет: біршама крделі жне жауапты блшекті едуір тозуа траты материалдардан дайындайды, ал едуір арапайым блшекті аз аттылыы мен елелусіз йкелісу коэффициенті бар материалдардан дайындайды. Есте сатауа тиістісі, бл білік-подшипник типті жпты дайындау шін олданатын біртекті материал, ртектіге араанда лкен йкелісу коэффициентіне ие болады.
Сонымен атар блшекті тозу тратылыына болаттаы оспалар лкен серін тигізеді. Болатты хром, молибден жне баса да компоненттерді, корбидттердітзілуіні есебінен, жоары микроаттылыты амтамасыз етеді, оны тозу тратылыын бірнеше есеге арттырады.
Кміртекті рамыны суі болатты тозу тратылыын тмендетеді, ал ондаы марганецті болуы оны ттырлыы мен тозу тозу тратылыын жоарылатады. рамында 11-13 пайыза дейін марганец бар, марганецті болаттарды диірмендерді, атыштарды іштей футировкалау шін олданады.
Ккіртті рамыны ммкін шамадан жоары (0,02 – 0,03 пайыз) сер етуі оспаны гетілуіні салдарынан болатты ажалымдылыын жоарылатады.
здігінде хром болатты аттылыын жоарылатады. Хром 0,7 % жоары осу ажеттігі жо, себебі аттылыты шамадан тыс суі болады. Сондай-а молибден мен вольфрам да болатты тозу тратылыын жоарылатады.
Шойындарда тозу тратылы оншалыты жоары емес. Біршама лкен тозу фериттік шойында, ал аз тозу перлиттік шойындарда байалады. Шойынны тозу тратылыын жоарылату шін келесі элементтер осады -1 – 2 % никельді жне 0,4 – 0,5 % хромды.
Бос кйде болатын графит, шойынны аттылыын азайтады, йкелісу коэффициентін тмендетеді, осыны салдарынан жалпы аланда блшекті за мерзімділігі седі.
Адырлы едуір аз мнге ие болатындай бетті деуді жоары сапасы кезінде, механикалы тозуды біратар трлері орын алады.
Молекулярлы-механикалы тозу.Бл тозу тріні механизмін аралан механикалы теорияны олдана отырып ашу ммкі емес. алымдарды трлі зерттеулері крсеткендей, йкелісу екі жаты меолекулярлы-механикалы табиата ие болады. Бл кездегі жретін былысты маыздылыы келесіге келіп тіреледі. Блшек ішіндегі жне де оны бетіндегі молекулалар бірдей кйде болмайды. Ааш, оршаан ортамен молекулалар зара серлесе отырып тепетегеріледі. Беттегі молекулалар, бір жаынан блшек ішіндегі молекулалармен зара серлеседі де, соны бетінде арты энергияа ие болады жне де магнит рісін тзеді.
Бл кездегі жанасушы блшектер арасындаы алыптасан зара тартылу кші орасан зор мнге жетеді. Болатты микроклеміні суы пісірілісу жадайда байалады (майлау майы болмаан кезде). Техника тілінде бл былысты ілігісу деп айтады. Мндай тозу елеусіз салыстырмалды озалыс жылдамдыында, майлау майыны жанасу аймаында болмаанда жне де жоары меншікті ысымында жреді.
Ілігісу былысы серлесу нктесінде, болатты жмсалуы мен пісірілісуі болатындай температураны жоарылауымен байалады. Болатты жа абатындаы температураны жоарылауы трлі механикалы асиетегі болаттарды йкелісуінде байалады. Егерде бір блшек біршама атты материалдан жасалса.
Жарааттану. Жанасушы блшекті біріні бетінен елеулі млшердегі болатты сыдырылып кетілуімен сипатталады. Жарааттануды нтижесінде блшекті біріні бетінде тере оршын алыптасады. Бл з кезегінде интенсивті ажалуа себеп болып ызмет етеді.
Жарааттануды негізгі екі себебі болуы ммкін – йкелісуші беттерді жергілікті берік ілігісуі жне де екі блшектіі серлесу аймаына ірі образивті тйіршікті келіп тсуі. Бірдей материалдан жасалан жанасушы блшектерде жиі жараттануды орын алуы байалан.
Абразивті ажалу. йкелісуші беттерге ша, м жне баса да лкен млшердегі майда тйіршіктерді келіп тсуімен жреді. Кпшілік жадайда бл тйіршікте майлау майымен бірге оршаан ортадан келіп тседі не болмаса жмыса пайдалану барысында алыптасады. Егерде тйіршіктерді лшемдері елелусіз болса оларды сері елеусіз. Кері жадайда блшектерді тозу тратылы бірдей болмауынан беттерді біріні интенсивті тозу жреді, немесе екі блшекте тозуа шырайды. Абразивті тйіршік ысымыны серінен біршама жмса блшекке енеді де онда сталып алады, ал бл кезде біршама жмса болат ажалады.
Абразивті ажалу, майлау майыны рамында коррозияны тудырушы зат толан жадайда дете тседі. детте, бл кезде интенсивті тозу жоары температурада жреді.
серлесуші шаршау тозуы. Бл жадайда блшекті кйреу процесі южоары, циклді згеретін жктемені сер етуімен жреді.
Шаршау тозуына тн белгілер, бл елеулі адыты деформацияны болмауы жне иылу орнында тегіс беті бар жарыншаты болуы. Шаршаушы кйреу ммкін кернеуге араанда аз кернеуылік жадайда жреді. Шаршау беріктігін тмендетуші негізгі себептер: бір диаметрден екінші диаметрге тер жерде доалдану радиусыны болмауы. Келесі бір басты себептері, бл бетті делуі жне де кеуек, кпіршік тріндегі структурасыны аауы.
Тоысу шаршау тозуы йкелісу бетіне сер ететін жктемені баыты мен шамасыны згеруімен сипатталушы бірнеше рет кернеуцлілік жадайа шырауыны нтижесінде жреді де, нтижесінде жеке тйіршіктері ажырай бастайды. Мндай тозу трін шаршаушы атылу деп атайды,
атылу, майлау майыны лкен млшері кезінде арынды жреді, себебі майлау майы ысым серімен йкелісу бетіндегі алаш пайда болан жарыншатара енеді де оларды рі арай дамуына ыпал етеді. Мндай былысты, шамасы мен баыты бойынша айнымалы жктелуші йкелісуші жптар шін майлау жйесін жасап дайындау кезінде ескеру ажет. Тоысу – шаршау тозуы шестреня тістері, тербелу жне сыранау подшипниктеріне тн былыс.
Жаншылу деформайциясы. лкен меншікті жктемелерді за мерзімді сері барысында йкелісу беттері бірте-бірте жаншылуа шырайды. йкелісуші беттерді делуіні тмен сапасы кезінде наты тоысу беттерінде жретін наты меншікті ысым кшейеді. Ммкін шектік мніне жеткенде адырлы жоталарыны шыып тран блігі жаншылады. Бл тозу шамасын, деу сапасын жоарылата отырып, йкелісуші беттерді алдын ала жмысты йреністіре отырып жне де жктемелерді ммкін шегін ата стай отырып тмендетуге болады.
Машинаны конструтивтік элементтеріні тозуы механикалы, жылулы жне химиялы факторларды серіні нтижесі болып табылады. Ыпал ету факторына арай тозуды механикалы, жылулы жне коррозиялы деп трлендіреді.
Механикалы тозу – табии процесс, жне де блшекті геометриялы пішіні мен лшеміні згеруі, деформацияа шырауы, ттастыыны бзылуы, сондай-а беттік абаттаы материалды асиетіні згеруі трінде байалады.
Механикалы тозу келесі факторлара туелді:
1) йлесуші беттер материалдарыны сапалары
2) йлесуші беттерді дену тазалыына
3) йлесу жптарындаы жаармайды болуы мен сапасы
Аталан факторларды ыпалы зады жне де тозу жылдамдыына елеулі сер етеді. Сонымен атар механикалы тозу шамасына жанасу жптарындаы динамикалы жктемелерді де сері зор. Яни баыты айнымалы жктемелерді серінен металлда шаршаушы тозуа шырайды.
йкелісуші блшек материалдарыны сапасы, йкелісуші жптарды тозутзілділігін, жмса деформациялануыны арындылыы мен сипатын, сонымен атар йкелісу жылуыны серіндегі болатын шаршауы тріндегі былысты орын алуын анытайды.
Жанасушы блшек беттеріні бет тазалытары да йкелісуші блшектер арасындаы наты жанасу бетін анытайды.
делу бетіні сапасы конструктивті элементті серге тзімділігі мен шаршау беріктігіне де сер етеді.
Блшекті жмса деформациялануы кинематикалы жптаы меншікті жктемені, ммкін шамадан артып кетуіні салдары болып табылады.
Механикалы тозу трі болып табылатын, блшекті ттастылыыны бзылуы келесі біратар себептерді салдары болып табылады:
1) ммкін жктемеден артып кету;
2) ескерусіз болан кернеудерді шоырлануы
3) металлды механикалы крсеткіштеріні лкен алшатыы
4) дайындалу сапасы – термомеханикалы, пісіру жне растыру операцияларыны сапасы
5) майлау сапасы
механикалы тозудан баса материалды ескіруі де орын алады. Ескіру процесі, металдаы атомдарды диффузиялы араласуы, термодеу барысында алынан структураны лдырауы, жне де химиялы рамыны згеруі тріндегі ат-абат жретін крделі процесс.
Коррозиялы тозу
Коррозия деп, жмысшы жне оршаан ортаны химмиялы немесе электрохимиялы сер етуіні нтижесіндегі блшек металлыны кйреуі.
Химия, мнайхимия жне мнайдеу нерксібіні ксіпорындарындаы технологиялы жабдытарыны істен шыуыны басым себебі болып табылады.
Кйретуші серіні сипатына арай коррозия ттас жне жергілікті (жеке да, жарынша, саылау) болуы ммкін.
Технологиялы жабдытарды істен шыуы коррозия тріне арай келесідегідей леседі:
1) коррозияны шытынау – 35 %
2) саылаулы коррозия – 20 %
3) ттас коррозия – 18 %
4) кристалларалы коррозия – 16 %
5) коррозияны баса трлері – 11 %
Сонымен басмы коррозия трі, бл коррозиялы шытану. Бл бір мезгілде сер етуші келесі екі факторды салдары болып табылады – ортаны агрессивтілігі мен металдаы алды керенулілік. Коррозияны бл трі кенеттен, алдын ала металды структурасы мен асиетіні згеруінсіз орын алады. детте бл, пісірмелі осылыстарда, иілген орындарда, развальцовкаланан орындарда жреді. Яни коррозияны бл трі металды кристалды дндеріні суі орын алан орындарда жреді.
Саылаулы коррозия – металлда нбойына ткен саылауды орын алуымен сипатталады. Коррозиялы шытынау сынды, саылаулы корозия е алдыменен жоары ысымда жмысістейтін аппараттар шін ауіпті. Саылаулы коррозияны дер кезінде байау шін жабды аасыны ішкі орау абатында белгі бергіш саылаулар ойылады. Бл саылауда коррозия оздырыштарыны орын алуды коррозиялы кйреуді басталандыын білдіреді.
Коррозиялы тозу трі болып табылатын кристаларалы коррозия кристаллдар мен дндерді шекарасында даму алады.
Бл тозуды ауіптілігі, сырт крінісі бойынша металл згермегеніменен, оны беріктіктік асиеті крт тмендейді. Коррозияны бл тріменен кресуді бірден-бір жолы – болатты 1080-11500С ыздырып, кейіннен суда шынытыру.
Атмосфералы коррозия оршаан ортаны тотыу-тотысыздану серіні салдары болып табылады. Коррозияны бл трі ашы аспан астында орнатылан конструкцияда басым. Корорзияны бл тріменен кресуді басты дістері – конструкцияны бояу жне коррозияа арсы металлды абат беру (тозадатып жапсарлауменен). Тозадатылып тселген абат алыдыы 50-500 мкм болады.
Сонымен атар орта серінен болатын жабдытарды ішкі уысыны корорзиялы кйреуіменен кресу дістеріні бірі, бл дістер жмысаймаына ингибиторлар беру жне де металды электрохимиялы орау.
Коррозия ингибиторлары блшек бетінде металл мен ортаны электрохимиялы серлесуіне кедергі болатын жа абат немесе ерітіндіге тспейтін тнба тзеді. Бл орау дісі болатты корорзияа тзімділігін бірнеше есе арттырады. Жне де німні тйыталан циркуляцияланудаы жйесіне тиімді.
Электрохимиялы орау дісі, металлконструкцияны то кзіні о (анотды орау) немесе теріс (катодты орау) полюске жалауменен тсіндіріледі. Сонымен атар іс-тжірибеде протекторлы деп аталатын орау тсілі де кеінен олданылады. Тсіл оралуа тиісті аппарат аасыны металына атысты теріспотенциялы бар металлменен жаластыру арылы жреді. Протектор ретінде алыдыы 10-15 мм мырыш пластинасын олданады. Протектор ауданы аппарат бетіні 3-5 % райды. Тізбекте протектор анод болып табылады да, арынды кйреуге шырайды, алосы анодты процестер нтижесінде аппарат аасыны кйреуі азаяды. Сонымен атар протектор ретінде никельдік сырытарды да олданады.
Едуір дрежеде коррозияа келесі жабды бліктері бейім:
1) ортаны жоары сызыты жылдамдыы бар орындар
2) алды кернеуі бар орындар
3) трып алу айматары
4) ызу жретін айматар
5) йкелісу орындары
Эрозиялы тозу
Эрозиялы тозу, детте рамы атты тйіршіктерден тратын озалмалы ортаны серімен жреді. Мнда блшектерге арасты озалушы атты тйіршіктер, бетпен сотыыса отырып оны ажап байайды. Сонымен атар эрозиялы тозу рамында атты тйіршіктері жо сйы немесе буды толасы бетке за сер етуі барысында да байалады. Жоарыдаы айтыландара анализ жасайтын болса, онда эрозиялы тозу йкелісу мен соыны серінен болатындыына кз жеткізуге болады, эрозиялы тозу шамасы блшек беті мен ортаны физика – механикалы асиетіне, тоысу бетіне сер етуші меншікті ысым мен соы кшіне, ортаны жне блшек бетіні салыстырмалы жылдамдыына, сондай-а тйіршіктерді лшемі мен салмаына байланысты болады.
Блшек беті мен аын толасыны бір стте тоысуы кезінде, блшектіі температурасыны жылдам жоарылауын тудыратын энергияны блінуі жреді. Мны салдарынан беттік абат тек деформацияланып оймайды, сонымен атар елелулі структуралы жне фазалы трленуге шырайды. Эрозиялы тозу технологиялы бырларды сйірлену жерлерінде. Газ немесе сйы толсаны баытыны згеруі кезінде пайда болады.
Жылулы тозу
Химия жне тама нерксіптеріні кптеген жабдытары жоары температурада жмыс істейді. Мндай жадайлардаы жабды жмысы конструктивті материалдарды релаксация, аыштыа, сондай-а оны структурасыны згеруіне алып келуі ммцкін. Аышты былысы конструктивтік элементті алыпты сердегі жктемелерді серінен баяу пластикалы деформациялануымен тсіндіріледі. Егер де блшектегі кернеу елеусіз болатын болса, онда деформация шамасыны суі тежеледі. лкен жктемелер барысында деформация, конструкция кйреуге шыраана дейін седі. здігінде материалдарды аышты шегі наты материал шін температуралы шекпен аныталады, онда кмертекті материал шін бл шама 3750С-ді райтын болса, ал оспалы болаты шін 4200С аспауы керек.
Релаксация ретінде, блшектегі кернеу оны деформациясыны шамасы згеріссіз боландыы з бетінше тсінуге болады. Бл кездегі жретін процесті физикалы маынасы сонда, жоары температурада бастапы кезедегі блшектегі пайда болан серпімді деформацияа леседі. Жиі релаксация лкен кернеу серіндегі блшектерде байалады. Осыны салдарынан реликсация жабдыты герметикалыыны бзылуына жне апата шырауына алып келеді.
Шойынды, кміртектік болаттарда 5000С температурадан жоары температурада графиттелу байалады. Графиттелу барысында карбитті кйреуі жреді де еркін карбид тзіледі, мны нтижесінде болатын соылы ттырлыы тмендейді. Бл процесс пісіру жіктері мен бу бырларында интенсивті жреді.
5000С жоары температурада за мерзімді жмыс істеу соылы ттырлыты тмендеуіне алып келеді (жылулы мортты), бл былыс здігінде атты оспадан біратар компоненттерді майда дисперсиялы кйде блінуімен тсіндіріледі.
Коррозиялы тозу
Коррозиялы тозу – химиялы жне тама нерксіптері жабдытарында ке таралан тозуды трі. Коррозиялы тозуды тмендету немесе алдын алу жабды жмысыны эксплуатациялы сенімділігі амтамасыз етуге жне оны жнделуіне кететін шыындарды азайтуа ммкіндік береді. Коррозия ретінде блшек бетіні химиялы жне электрохимиялы процесстерді жру нтижесінде кйреуін тсінуге болады. Бл процесті физикалы маынасы, жру жылдамдыы жне нтижесі болатты оршаан ортамен зара серлесу сипатына байланысты.
Коррозияны болатты бір атар ышылдарда ерітіндіге тсуімен жретін процестерден айыра білген жн. Бетте таралу сипатына байланысты – ттас, жергілікті, кристал аралы жне селективті коррозия. Барысында блшек беті біркелкі кйреуге шырайды. Біркелкілігі бойынша ттас коррозия біркелкі ттас жне жергілікті ттас болып трленеді.
оршаан орта серіні нтижесінде химия жне тама нерксібі жабдытары ттас коррозияа шырайды. Сондай-а мндай коррозия тріне кпшілік жадайда болат конструкциялар кп шырайды. Атмосфералы коррозиямен кресуді негізгі дісі бл, бояу жне коррозияа арсы тсем тсеу (коррозияа ттеп беруші темірлеу). здігінде лак бояулы тсемні ызмет ету мерзімі 3-4 жылды раса, ал тозадатылып келтірілген темірлік абат 8-10 жылды амтиды.
Жергілікті коррозия кезінде блшекті тек ана жеке учаскелері блінеді. Жергілікті коррозияны трлері, бл саылаулы коррозия жне де да тріндегі коррозия. Саылаулы коррозия кезінде алдын ала кратерлер мен шыурлар алыптасады, жне де дами отырып н бойына ткен саылауа айналады. Саылаулы коррозиялы тозуа шырауын байау иын. Осыан орай кйреуді дер кезінде анытау шін аппарат аасында хабар беруші саылаулар арастырылан. Мндаы коррозия німіні пайда болуы, орау абатыны кйреуін длелдейді.
Кристал аралы коррозия, болатты дн шекарасы бойынша кйреуімен сипатталады. Коррозияны бл трі тама, химия жне баса да нерксіп салаларында олданылатын хром никельді болаттара тн. Кристаларалы коррозияны механизмі келесідегідей – юолатты дндеріні шекарас ыбойынша 400-5000С температурада хром карбиді жойылады, жне де бл жерлерде хромны жетіспеуіні салдарынан коррозияа тратылыы жойылады. Біратар жадайларда дндерді жалпы салматан ажырап алуы байалады. Бл былыс пісіру аймаында болуы ытимал.Коррозияны бл трі кезінде коррозия німдері болат ішінде орналасан жне де болатты сырт крніісі згремейді, ал оны беріктік асиеті крт тмендей бастайды.
Коррозияны бл тріен кресуді ек таралан дісіні бірі – бл 1050 – 11500С температураа дейін ыздырып сонан со оны шынытыру.
Коррозиялы жарылу. Жарыншатарды алыптасуымен жреді де, бл кезде негізгі тере орналасан жарыншапен атар микрожарыншатар торабы дами бастайды, мндай жарааттарды пісіріп бітеу жанындаы микрожарыншатарды жеке дара дамуына алып келеді. Коррозиялы жарылу себептері, - механикалы деу. Нтижесінде дн лшемдеріні суі жне де деуден со алыптасан созу кернеулеріні орын алуы. Корорзиялы жарылу пісірілмелі осылыстарда, бырларда, табашаларда жне де керілген ттіктерде байалады. Жарылу болатты асиеттерін структурасын алдын ала згеруінсіз бірденнен жреді. Кміртекті болаттарды корорзиялы серге тратылыын жоарылату шін, оларды 6500С-да кйдірумен дейді. Тотыпайтын болаттарды коррозияа тратылыын жоарылату, оларды 650-8500С температурасында, ал біратар жадайларда жоары температурада суармен амтамасыз етіледі.
Лекция 5