Шойыннан жасалан бйымдарды пісіру
Шойынды пісіру барысында келесі бір ытыр иындытар туады, мндай иындытарды орын алуы бір жаынан ондаы кміртегі мен кремниді жоары рамы болса, екіншіден – шойынны тмен жмсатыы мен ыстыа сезімталдыымен тсіндіріледі. арастырылып отыран ерекшеліктерді нтижесінде пісіру жігінде келесі ааулар орын алады.
- Графит дндеріні цементке жергілікті трленуі, мны салдарынан а шойын структурасы алыптасады. Бл пісіру аймаындаы хромниді кйіп кетушіні нтижесінде жреді. Сондай-а шойынды жылдам суыту а шойынды участкелерді орын алуына келеді.
- Пісіруден со блшекті суыту кезінде, жікті біркелкі отырмауыны салдарынан, жік аймаында жарыншаты алыптасуын тудырады.
- Тмен балу температурасы мен атты кйден сйы кйге жылдам туі, болатттан газдарды блінуін толы амтамасыз етпейді. Осы себепті жік кеуекті болып алыптасады.
- Балу ваннасыны бетінде марганец пен кремниді иын балитын тотытарыны алыптасуы.
Шойын балымасыны суы аыш болуыны салдарынан, оларды тек жікті клбеу орналасу жадайында пісірген жн. Шойынны барлы тріні ішінде біршама жасы пісірілетіні, бл ср шойын. лкен графитті бар шойындар нашар суытылады.
Шойынды газ жне электрдоалы пісіруді кмегімен пісіруге болады. Шойынды газды пісіруді аыпты немесе кміртегімен ныайтушы жалынмен орындайды. Бл кезде флюсті жне кмірышыл натриді олданады, сапалы жікті алыптасуына бейімдеуші.
Пісіру кезінде ызылт тске дейін ыздырылан присадкалы сым шын мезгілді алмастыра отырып флюске жне болат балымасына батырып трады. Сондай-а флюсті пісір ваннасына батырып трады. Шойынды газды пісіруді алдын ала жергілікті немесе жалпы ыздырумн орындайды.
Жергілікті ыздыруды пісіру горелкасыны (оттыыны) кмегімен ішкі кернеулеп пайда болатын жне де пісіру жігіне тікелей жаласып жатан орындарда жргізіледі.
ыздыру балыан болатты суытылу жылдамдыын тежейді жне а шойынны тзілуін болдырмайды, сондай-а шойынны едуір толы дрежеде графиттелуіне бейімдейді. Присадкалы материалдар ретінде А немесе Б маркалы шойын сымдарын олданады.
Шойынннан жасалан жауапты блшектерді жне де крделі конфигурациядаы блшектерді пісіру кезінде оларды алдын ала 600-7000С температураа дейін ошатарда, термостарда немесе горналарда ыздырады, себебі шойынны о шойыа айналуын жне де шыныуын алдын алу шін блшекті 6000 С температурадан тмен температурада ыздыру кезінде атаюшы пісіру ваннасы мен негізгі болат арасындаы лкен температуралар айырмасыны себебінен шойынны ашойына айналуын алдын алу ммкіндігі болмайды. Ал блшекті ыздырылу температурасын 7500С температурадан асырып жіберу шойын дндеріні елеулі сіп кетуіне келіп соады.
Шойын иын балитын днекерлеуіш пен днекерлеуге жасы беріледі. Сондытан да жарыншатар мен сынытарды жндеу шін Л62, ЛОК 62-06-04, ЛК 62-05 маркалы латунды днекерлеуіштерді кеінен олданады. Латунны балу температурасы 850-9500С аралыында жатады, яни шойынны балу температурасынан елеулі тмен. Осыан орай днекерлеу кезінде блшек ырлары балымайды, тек ана 900-9500С температураа дейін ыздырылады, сонан со балытылан днекерлегіш жатады.
Днекерлеу процесінде балыан латун тек ана кйген графиттен болан тегіссіздіктер мен ойпаттарды толтырып оймайды, сонымен атар шойын дндеріні арасына енеді, бл латунны шойынмен берік байланыс тзуін амтамасыз етеді. Сондай-а осылыс беріктігіні аматамасыз етілуі белгілі бір шамада темір, цинкті жне мысты алыптасуымен тсіндіріледі. Днекерленген болатыны беріктік шегі 8-15 пайыз салыстырмалы зару кезінде 350-400 мПА жетеді. Бл діс кезінде ауыспалы абат негізгі жне балыан беріктігін жасарту шін ауыспалы айматаы клдене иманы ауданын лайтамыз.
Шойыннан жасалан блшектерді олмен атарылатын доаны пісірілуін ладын ала ыздырумен немесе онысыз балымалы пісіру жік аймаындаы ашойынды жне де шынытырылан участкелерді алыптасуын, сондай-а жік аймаы мен жікті зіндегі жараншаты алыптасуын алдын алуды ыайлы тсілі болып табылады. Пісіруді ОМ4-1 электродын олдана отырып кері полярлытаы тра токта жргізеді.
ОМ4-1 электродынан баса пісіру шін, сондай-а графиттеуші абат жаылан А немесе Б маркалы шойыннан йылан сымдарды олдану болады.
Пісіру тртібі мен шойын сымыны диаметрін пісірілуші блшекті абырасыны алыдыына байланысты тадап абылдаймыз:
Пісірілуші блшекті абыра S<10 S=10-5 S=15-30
алыдыы мм
Шойын сымыны диаметрі мм. 4 6 8
Ток кші, А 170-180 270-280 300-350
Пісіру процесінде алыптасушы шлакты балу температурасын тмендету шін, пісіруден алдын ыра жаылатын, бурадан немесе 50 пайыз бурадан жне 520 пайыз екікмір ышылды натриден тратын флюсті олданамыз.
Егерде блшекті пісіру шін жалпы ыздыруды ммкіндігі болмаан жадайда, оны 600-7000С температураа дейін пісіру аймаын жергілікті ыздырумен шектелуге болады.
Суы доалы пісуді жндеулер кезінде ке таралуына байланысты жиі олданады. Бл дісті кемшілігі анарлым жылдам суытылуына байланысты пісірілу жігінде а шойынны пайда болуы. Сонымен атар бл кезде жік айфмаындаы шойынны беріктік шегіні жоарылауыны себебінен жарыншатарды алыптасуы орын алады.
Аталан кемшіліктерді алдын алу шін олданылушы технологиялы шаралар бл, пісіру аймаындаы болатты ызып кетуін алдын алу, жікті жатуы барысында алыптасатын кернеулік жадайды тмендету, жне де болата шойынны графиттелуін бейімдеуші элементтерді осу.
Шойынды суы пісіру барысында шойынды, немесе болат электродтарды, сондай-а мыстан, оны оспаларынан жне йлестіріліп жасалан электродтарды олданады.
Мсыла ышін ыздырусыз пісіру барысында рамында жоары дрежедегі кміртегі мен кремний бар электродтарды олданады. Мндаы кміртекті жоары дрежесі оны пісірілу кезіндегі кйген млшерін толытау шін. Іс-тжірибеде жабдыты жндеу барысында кпшілік жадайда суы пісіру шін шойын сымдарын олданады. Бл кезде пісіру доа зындыы 4-5 мм болатын айнымалы немесе траты тота жргізеді.
Графиттелу жадайын жасарту шін жне балыан болатты суытылу жылдамдыын баяулату шін пісіруді электродтыілгері-кейінді озалта отырып орындайды.
Шойынды электродпен суы пісіру барысында балыан болатты графиттелуі толыынан жрмейді.
Псіірілмелі осылыса тек жеткілікті механикалы беріктік талабы ойылан кезде, болат электродтарды олдануа болады.
Шойынды болат электродтармен пісіру кезінде электродты болатты балыан щойынмен араласуыны нтижесінде рамында жоары дрежедегі кміртегі бар оспа тзіледі, ал бл з кезінде кристолизациялы жне де суы жарыншаты алыптасуына сер етеді.
Бл кезде кернеуді тмендету шін, кйдіруші валиктерді тсеу жне беріктеуші штифтер мен скобаларды орнату дістері олданылады.
Алдын ала ыздырусыз шойынды пісіру кезінде шеті мыстан жне оны оспаларынан жасалан электродтарды олданады. Темір мен мысты зара нашар ерітіндіге тсуіні есебінен тікелей пісірілу жрмейді, мндаы механикалы беріктік е алдымен темір мен мыс тйіршіктеріні бір-біріне енуіні есебінен механикалы ілігісуіні арасында амтамасыз етіледі. Доаны жану тратылыын жасарту шін мыс электродтара графит кен ферросилициді тедей блігінен тратын шапасы тселеді.
Бл блалу шекарасында ашойынны алыптасуын азайтады, сол себепті жік жеткілікті тыыз жне тмен аттылыпен алыптасады, біра мндай жікті беріктігі лкен емес.
Жарыншатар мен соылауларды пісірп жндеу шін йлестірілген электродтарды олданады.
йлестірілген электродтарды кмегімен пісіруді, блшекті уаытша шамадан тыс ызып кетуін болдырмау шін, тік зындыы бойынша тедей орналастырылан ысаша участкелермен жргізеді. Темірмысты электродтарды негізгі артышылыы сонда, бл кезде шатыстырылу кернеуі тмендейді жне де жік аймаындаы кеістікте жарыншаты пайда болу ауіпі азаяды.
Мндай электродтарды негізгі кемшілігі, структураны біртекті болмауы жне балыан материалды жоары дрежедегі аттылыы.
Алюминиді пісіру
Алюминиді пісірілуі оны бетінде жа (2 мкм дейін), иын балитын (20500С) алюминий тотыыны абыы алыптасуымен крделенеді. Осы абыты жойылуынсыз пісіруді жргізу ммкін ретінде литиді, калиді, натриді жне кальцийді фторлы немесе фромды тздары олданылады.
здігінде алюминий электрдоалы жне газды пісірумен пісіріледі. Алюминиді газды пісіру нетралды жалынмен немесе елеусіз арты шыындаы ацетиллені бар жалынмен жргізеді. Жаттытыру материалы ретінде СвА97, СвАМц, СвАК5 жне баса да маркалы сымдарды олданады. Пісіру алдын пісіруші блшекті 200-2500С температураа дейін ыздырады. Пісіруден со ішкі кернеуден босату шін жне майда днді жік алу шін термиялы деуді жргіземіз (екі саатты стаумен 300-3500С температурада кйдіру жне баяу суыту)
Алюминий – кремнилік оспаны флюссіз пісіруге болады, ал тотыты абыты механикалы тсілмен жояды.Алюминиден жасалан конструкцияны доалы пісіру барысында пісірілуші ырларды тазалыы негізгі маынаа ие болады. Сол себепті пісірер алдын болат мият тотыты абаттан тазартылады. 15-20 мм ендегі тпкілікті ырларды тазалауды тікелей пісірер алдын тотыпайтын болаттан дайындалан шеканы кмегімен орындайды. Осылайша тазартылан ырлар 5-6 саат ішінде пісіруге жарамды. Нсалан мерзім аяталаннан со ырлар айта тазартылады.
Пісіруге тазартуды е тиімді діс химиялы тазалау дісі. ырларды майсыздандыру шін пісірілу ырлары сілтілерді лсіз ертінділеріне батырылады, бл ерітінді олданылар алдын 60:700С температураа дейін ыздырылады. Пісіру кезінде олданылушы дістерді бірі бл, блшекті артофосфат ышылыны судаы ерітіндісі (300 Т/л) мен хромликте (0,1:1 г/л) судаы ерітіндісіні 20-300С температурада беттік абатты тазарту . деу уаыты бл кезде 15-20 минутты райды. Беттік тазартудан со блшекті таза суда жуып ысты ауамен кептіреді.
Химиялы тсілмен пісіруге дайындалан бет, пісіруге 24-36 саат аралыында жарамды.
Электрдоалы пісіруді балымайтын электрод кмегімен жне балитын болат электродпен жргізуге болады. Бірінші жадайда, сапалы жік алу шін флюсті олданады. Флюсті шамасын пісірілу жігіні сырты крінісі бойынша анытаймыз.
Жікті тегіс жне жылтыр беті, ара дасыз жне кеуексіз, флюсті жетіспеуі немесе арты шамасы кеуектерді орын алуына келіп соады.
Балитын болат электродты олданумен жретін доалы пісіруді 5 мм кем болмайтындай алыдыы бар лкен блшектерді осу шін олданылады.
Пісіру кезінде 03А-1, 03А-2 типті жапасы бар электродты олданады. Электродты ата трде жікке перпендикуляр стау ажет, оны клдене тербетілуі рсат етілмейді. Бл кезде элекрод озалысы біркелкі, ал доаны зындыы минимал болуы тиіс.
Алдын ала ыздыруды болат алыдыы 6 мм жне оны жоары боланда олданады. ажет ыздыру температурасы 100-4000С.