Бірінші орыс революциясыны оамды саяси озалыса сері

1905 жылдан 1907 жыла дейінгі кезеде бірінші орыс революциясы болып тті. Оны жаырыы азастана да жетті. Патша кіметіні 1905 жылы 9 атарда арусыз шеруге шыан жмысшылара о атып, ырып саланы оны анішер злымды саясатын шкерелеп берді. Бл хабар халыты кекке толы ашу-ызасын келтірді. азаты белгілі аыны рі этнограф, тарихшы, шежірешісі Мшр Жсіп Кпейлы осы оиаа арнап «анды жексенбі» деген ле жазды. лені «Айап» журналына жарияланалы жатанын сезіп алан жергілікті отаршыл кімшілік оны басып шыаруа тыйым салды. Автор уын-сргін крді. Ташкент, оан жаында жне Ішкі Орда аумаында бой тасалауа мжбр болды.

Верный, Перовск, азалы, Орал, Атбе, Петропавл мен Семейде жмысшыларды наразылы жиналыстары мен митингілері болып тті. Амола облысы мен Далалы лке орталыы Омбы аласында да халы наразылы шеруіне шыты.

азастанда жмысшыларды ре ктерілуі мен ереуілдері темір жол бекеттерінде ерекше орын алды. Алайда оларды патша кіметіне арсы арулы атыыстары бола ойан жо. йткені жмысшы табыны атары лі аз еді. Саяси жаынан пісіп жетілмеген, ктеріліске зірленбеген болатын. Жмысшы табы енді ана алыптасып келе жатан-ды. Оны стіне, шет айматы лтты ерекшелігі де тежеуші серін тигізбей тра алмады. Патшалы самодержавие мнда еуропалы лт кілдеріні ат тбеліндей аз жмысшылары мен жаадан алыптасып келе жатан аза жмысшылары арасына от тастап, оларды бір-біріне арсы оюа тырысып баты.

1905—1907 жылдардаы бірінші орыс революциясы жеіліске шырады. Біра ол аза халыны оамды сана-сезімін арттыруа, лкедегі демократиялы озалысты дамытуа орасан зор ыпал етті. Ресейдегі революциялы оиаларды серімен аза халыны крнекті перзенттері саяси сахнаа ктерілді. Халыты тадаулы кілдеріні Ресей Мемлекеттік Думасына атысуы азастан тарихында аса маызды рл атарды. аза халыны кшбасшыларына айналан зиялылар Ресей империясыны кілетті органыны мінберінен е маызды проблемаларды, жерге атысты мселелерді принципті трде батыл ктере білді.

9. иттифак аль-муслимин партиясы

1905 жылы желтосан айында Мемлекеттік Думаа сайлау туралы за абылданан со бір айдан кейін, яни 1906 жылы 15-23 атар арасында Санкт-Петербургті она йлері мен птерлерінде Бкілресейлік мсылмандарды рсат етілмеген екінші съезі тті. Бл съезге Слімгерей Жантрин, Улитхан Танашев, Шаймерден осшылов сияты аза зиялылары да атысты. Съезд барысында 23 тарматан ралатын жарысы бар «Иттифа л-Муслимин» партиясы дниеге келді.

Жары бойынша «Иттифа л-Муслиминні» 16 алада, соны ішінде Орынбор, Астрахан, Орал, Омбы, ызылжар, Семей, Верный, Ташкент, Ашхабад алаларында блімшелері рылатын болды. Съезд делегаттары Мемлекеттік думаа сайлау кезенде «Иттифа л-Муслиминні» аза зиялысы, саяси айраткер Слімгерей Жантрин.
тактикалы тсілдерін арастырып, Ресей мсылмандарын Конституциялы-демократиялы партиямен, яни кадеттер партиясымен ынтыматасуа шаыран арар абылдады.

Мсылман олдаушылары мол «Иттифа л-Муслимин» партиясыны шарттарын абылдауа кадеттер партиясы да мдделі болды, соны арасында 1906 жылы суір айында Бірінші мемлекеттік думаа екі партия блок рып барды. Соны нтижесінде Думада жеке мсылман фракциясы рылып, «Иттифа л-Муслимин» партиясы жетекшілеріні бірі, зербайжан загері лимардан Топшыбашев траа болып сайланды.