Шы жылдарындаы азастандаы саяси партиялар мен аымдар. 3 страница

Шаруаларды ндірістік кооперациялара тарту процесі азан ткерісінен кейін іле-шала басталды. Оны бір жаынан мемлекеттік арамаына алынан жерлерде совхоздар (кешарлар), МТС-тер (машина-трактор стансалары), екінші жаынан колхоздар (жымшарлар) ру арылы шешу кзделді. 1928 жылы 1 шілдеде азастанда 41 кешар мен 1881 жымшар болды. жымды шаруашылытарды 76-ы ауыл шаруашылыы коммунасы, 1215-і ауыл шаруашылыы артелі, 590-ы жерді бірлесіп деу серіктестіктері еді. 1928 жылды маусым айында болып ткен колхозшыларды Бкілодаты 1-съезі жоарыдаы сталиншілдер баытын мірге енгізуге жол ашып, ауыл шаруашылыын жаппай жымдастыру жолымен міршіл-кімшіл басару арнасына тсіріп, жекеменшікті орнына оамды меншікті орнытыруа кш салды. Осыны нтижесінде азастандаы колхоз озалысы едуір екпін алды. 1929 жылды 1 азанында азастанда 117,7 мы жеке шаруашылытар (оларды 9,3 проценті) жымдастырылды. Келесі араша айында ткен БК(б)П ОК-ні Пленумы осы жмыстарды орытындылап, жекелеген облыстар алдына жаппай жымдастыру міндетін ойды. Бл міндетті шешу жолдарын белгілеу шін ОК-ті Саяси Бюросы арнайы комиссия йымдастырды. Оны рамына азастаннан Ф.И. Голощекин енгізілді. Осы комиссия дайындаан жоба Саяси Бюро мжілісінде аралып, соны негізінде БК(б)П ОК 1930 жылы 5 атарда “Коллективтендіруді арыны жне мемлекетті колхоз рылысына кмек беру шаралары туралы” аулы абылдады. Онда азастан коллективтендіруді 1931 жылды кзінде немесе 1932 жылды кктемінде аятауы тиіс болып белгіленді. Біра аза лкелік партия коммитеті 1929 жылды желтосан айында-а жымдастыруды егіншілік аудандарында ана емес мал шаруашылыы аудандарында да жеделдетуге нсау беріп ойан еді. Жаппай коллективтендіру науаны басталардан брын 1926 – 1928 жылдары азастанда “Кіші азан” науандарын, яни ауылды кеестендіруді, шабынды жне жайылымды жерлерді айта блуді, ірі мал иелерін тркілеуді атыгездікпен белсенді жзеге асыран аза лкелік партия к-тіні 1-хатшысы Голощекин жаппай жымдастыруда да азастана тн ерекшеліктерді ескермеді. Бкіл Одатаы барлы кшпелі жне жартылай кшпелі шаруашылытарды 80 процентке жуыы (4236 мы адамды біріктіретін 706 мы жеке, са шаруашылы) азастанда болатын. жымдастыру шін оларды алдымен жерге орналастыру жне жаппай отырышыландыру керек еді. Бл екі крделі процесс (отырышыландыру мен жымдастыру) шыл трде атар жргізілді. 1930 жылы 1 атар мен 1 наурыз аралыында ана жымдастырылан шаруа шаруашылытарыны саны брыныдан екі есе асып кетті. азастан басшылыы отырышыландыру процесін асырлар бойы алыптасан кшпелі мал ш-на, лтты салт-дстрлерге арсы ойды. Жаппай жымдастыру кезінде байлар мен кулактарды тап ретінде жою саясаты да жадайды одан рі ауырлата тсті (Кулак кмпеске). Осындай атал шаралар жне ет, асты дайындау науандарындаы асыра сілтеушілік, азатарды дстрлі даму жолынан кшпен тайдыру рекеті халыты жаппай арулы наразылытарын туызды. Ресми мліметтер бойынша 1929 – 1931 жылдары азастанда 372 рет шаруаларды баралы бас ктерулері болды. Тоталитарлы жйе бл ктерілістерді аяусыз, скер кшімен басты (Ауыл шаруашылыын коллективтендіруге арсы шаруалар озалысы).Кшпелі жне жартылай кшпелі шаруаларды зорлап отырышыландыру жоспары алашы бесжылдыта (1932 жылды соына дейін) стсіздікке шырады. азастанда 400 мыны орнына 70,5 мы шаруа ожалыы ана отырышыланды. 1933 жылды 1 шілдесінде азастан шаруашылытарыны 67,3 проценті, ал 1937 жылды 1 шілдесінде 97,5 проценті жымдастырылды. Кштеп жымдастыруды жне жоспарлы трде жаппай отырышыландыруды зардаптары те ауыр болды. 1929 – 1933 жылдары аралыында азастандаы мал басыны саны 16 есе азайды. Мны соы аза халыны ашаршылыа жне жаппай босыншылыа шырауына рындырды(Ашаршылы, Босыншылы).

62. азастан индустрияландыру кезеінде 1925 жылы желтосанда БК(б)П XIV съезінде белгіленген Кеес Одаын индустрияландыруды жзеге асыру ісі азастанда біратар иындытара кездесті, олар негізінен аза еліні боданды ткенімен жне леуметтік-экономикалы, мдени мірде артта алуымен байланысты болды.Бл иындытарды кбі республикада халы шаруашылыын, сіресе нерксіп пен транспортты алпына келтіру ісіні тым созылып кетуінен де крделеніп, асына тсті жне осы жадай азастанны индустрияландыру жолымен табысты ілгерілеуі шін басты кедергіге айналды. Бірінші дниежзілік соысты жне Азамат соысыны ауыртпалыын бастан кешірген азастаннын артта алан отарлы экономикасы елді нерксібі дамыан айматарына араанда анарлым ауыр жадайда алды. Соыс рекеттерінен,сіресе нерксіп пен транспорт атты зардап шеккен еді. Ірі нерксіпті жалпы німі 1920 жылы 1913 жылменсалыстыранда екі есе, ал ндіріс жабдытарын ндіру 4,5 есе, мнай ндіру 4 есе ысарды, мыс жне полиметалл кендерін шыару, мыс балыту тотап алды, кптеген ке орындары мен кмір шахталарын су басты немесе электр стансаларыны ирауы, жабдытарды блінуі т.б. себептерден жмыстарын тотатты. Транспорт, сіресе теміржол клігі апатты жадайда болатын: паровоздарды жартысынан кбі жне вагондарды 90%-а жуыы крделі жндеуді ажет етті, жздеген кпір иратылды, брінен де жол шаруашылыы кп зиян шекті, жарамсыздарын алмастыруа рельстер мен шпалдар жетіспеді. Еліміз жаа экономикалы саясата кшіп жатан кезенде басталан азастан нерксібі мен транспортындаы алпына келтіру жмыстары жалпы аланда шаруашылы кйзелістерінен ана емес, республикада ашаршылыты басталуына себеп болан 1920-1921 жылдардаы жт кезінде малды кптеп шыын болуы, сондай-а 1921 жылы рашылы салдарларынан да зор иыншылыпен жргізілді.1920-1921 жылдары жекелеген ксіпорындар ана алыпа келтіріле бастады, ал ттастай аланда бл рдіс 1922 жылды екінші жартысында ана рістеді. Республиканы халы шаруашылыын алпына келтіруде 1923 жыл бетбрыс кезеіне айналды. Алдыы кезекте ауыл шаруашылыы шикізатын айта деу ксіпорындары алпына келтірілді, оан 1922 жылы алынан егіс німділігі ыпал етті. останай, Орал жне Семей губернияларында, Павлодарда т.б. алаларда ірі диірмендер іске осылды, бл н тарту нерксібін жедел алыптастыруа жадай жасады. Солтстік азастанда май шайау зауыттары жмыс істей бастады, жаадан 20 май зауыты салынды. Тама нерксібіні баса салаларында да ілгері басушылы байалды, мселен, 1923 жылы тамызда ірі млшердегі крделі аржыны ажет етпейтін Илецк жне Коряковск тз шыару ксіпшіліктері айтадан жмыс істей бастады.Баяу болса да, республиканы отстігінде мата тазарту зауыттарыны, жеіл нерксіпті тері илеу, жн жуу т.б. ксіпорындарыны жмысы жанданып келе жатты. Петропавлдаы алпына келтірілген пима басу, ой терісін деу, тері илеу жне шойын ю зауыттары 1923 жылы бірттас ксіпорына біріктіріліп, нерксіп комбинаты рылды. Алматыда,Шымкентте жне Таларда тері илеу зауыттарыны жмысы жандана бастады.Ауыр нерксіп ксіпорындарын алпына келтіру ісінде де кейбір игі адамдар жасалды. Мнай нерксібі брінен жеделірек атара осылды: Ембі жне Доссор ксіпшіліктері 1925 жылды зінде 1913 жылы дегейден асып тсті. ндірісті техникалы жаынан айта ру ісі жргізілді, мнай ндіруге теренен соратын насостар олданылды, ксіпорындарды электрлендіру ріс алды, жабдытар жаартылды, ке барлауды геофизикалы дістері пайдаланылды. Полиграфиялы нерксіп те біршама ілгері басып, соыса дейінгі детейге тез ктеріліп келе жатты, осыны нтижесінде аза жне орыс тілдеріндегі газеттер басылымы кбейді.Риддерде шахталарды, рудниктерді, байыту фабрикаларын, электр стансаларын, теміржолды, баса да нысандарды алпына келтіру жнінде біршама жмыстар атарылды, алайда жабдытар мен ашалай аржыны жетіспеушілігінен бл ксіпорындар техникалы кзет жадайына кшіріліп, 1925 жылы ана Риддер ксіпорындарын алпына келтіру жмыстары айтадан ола алынды. # араанды жне Екібастз кмір ндірістері, Спасск зауыты, Успен ке орны жне баса да тау-кен ндірісі орындары мен тау-кен зауыттарыны ксіпорындары тотап трды. 1925 жылды аяында ана арсабай мыс балыту зауыты мен Байоыр — арсабай-Жезазан тар табанды теміржолын алпына келтіру жмыстары басталды.

Жаа экономикалы саясат жадайларында нерксіпті басару жйесі жетілдірілді, Бкілодаты халы шаруашылыы кеесіні (БХ ШК) Республикалы нерксіптік бюросы Халы шаруашылыыны орталы кеесі (ХШОК) болып айта рылды, ал ксіпорындар баыныштылы сатысына арай одаты, ресейлік, аралас-федеративтік, республикалы жне губерниялы (жергілікті) болып блінді. Нерлым ірі ксіпорындар негізінде шаруашылы есеп жйесі бойынша, кеестік трестер атанан бірлестіктер рылды. Орал-Ембі мнай тресі, «Алтайполиметалл» тресі, Атбасар тсті металдар тресі, «Золоторуда» тресі (останай аумаындаы алтын ке орындарыны тобы) одаты маыздаы ксіпорындара айналды. Екібастз жне Риддер ксіпорындарын РКФСР Бкілодаты халы шаруашылыы кеесіні (БХШК) мандаты негізінде азастанны Халы шаруашылыыны орталы кеесі (ХШОК) басарды. Осы кеестінтікелей басшылыына Илецк тз тресі, Павлодар тз тресі, «Южно-Урал-золото», «Ажал золото» трестері, Орынбор жне Петропавл тері-елтірі трестері, азастан балы тресі берілді. Жыл ткен сайын азастанны лкенді-кішілі ксіпорындарына, сіресе німдері КСРО-ны индустриялы жаынан дамыан айматарына жнелтіліп отыратын нерксіпті нім ндіруші салаларына (мнай, тсті металлургия жне т.б.) орталыты басшылы ыпалы кшейе берді. азастан экономикасыны шикізатты баыты баран сайын айындала тсті.Транспорта ерекше кіл блінді, себебі оны жмысын дрыстап жола оймай, жаа экономикалы саясатты негізгі міндетін — ала мен ауыл, нерксіп орындары мен ауыл шаруашылыы арасындаы экономикалы байланыстарды алпына келтіру масатын жзеге асыру ммкін емес еді. Республиканы негізгі теміржол арауы — Орынбор —Ташкент кре жолына кп млшерде паровоздар мен вагондар, отын-кмір, ТЖХК (Теміржол халы комиссариаты) салыртынан жиналан р трлі материалдар блініп, ксіби біліктілігі жоары теміржол мамандары, клік-тасымал шаруашылыыны білікті басшылары жіберіліп отырды. Жетісу теміржолыны Луговой стансасына, одан ары Пішпек стансасына дейінгі жаласы, Петропавл – Ккшетау жолы, сондай-а Отстік-Сібір магистраліні Славгород — лынды - Павлодар желісі жне т.б. сияты жаа жолдар, сіресе «асты желілері» жедел салынды. Бастапы екі желі Жетісу мен Солтстік азастаннан елді орталы айматарына асты тасуа, ал соысы Коряков ксіпшіліктерінен тзк етуге арналды.Алайда азастанда оны отар ел болан кезеінен алан экономикалы артта алушылыыны, рал-жабдытарды, ашалай аржыны жне білікті мамандарды жетіспеушілігіні, сондай-а жергілікті иындытарды себебінен нерксіп пен транспорты алпына келтіру ісі баяу арынмен жргізілді, бл кезе 1927 жылды аяына дейін жаласты.Тсті металлургия саласында оны барлы ксіпорындарыны 60%-ынан астамы жмыс істеді. 1926 жылды арсаында республиканы нерксібі 1913 жыл дегейіні 61%-ына ана, ал ауыл шаруашылыы 82,9%-ына жете алды.

63. Сталиндік билік жйесі жне оны сипаты. азастанда тоталитарлы жйені орныуы. 1928 жылдан Кеес кіметіні басшылыына келген И.Сталин 1929 жылды «лы бетбрыс» жылы деп атады. 30-жылдарды басында сталиндік аппарат «миды шаюды» неше трлі дістеріне кірісе бастады. Бл масат шін радио, газеттер, нерді кез келген трі белсенді трде пайдаланылды. Барлы жерде еліктеуге болатын зіндік «шамшыратар» жасала бастады. Мысалы, жастарды иыр Шыыса аттандыруда комсомол мшесі Хетагурованы бастамасы, шахталардаы ебек німділігін арттыруда Алексей Стахановты т.б. есімі шебер пайдаланылды. «Ми шаюды» шектен шыан трі аза тапан оралды пионер Павлик Морозовты есімін пайдалану болды. Идеологиялы ызметкерлерді олымен гей кесін стап берген Павлик Морозовты жалан бейнесі жасалды. Бл жадайда сталиндік насихат адамдарды сз жеткізу мен стап беруге ашы итермеледі, оларды жалан ыраылыа шаырды. Болуы ммкін р трлі жауларды тіміскі рекеттерінен сатандыруа шаыран плакаттар барлы жерде ілулі трды. ркімні жеке міріндегі кез келген факті немесе абайсызда айтылан сз жмысшылар, студенттер мен оушыларды жалпы жиналыстарыны басты талылайтын мселесіне айналды. Елде адамдарды бір-біріне деген сенімсіздігіні, орыныш пен орансыздыты ауыр жадайы орнады.БК(б)П ОК-ні 1923 жылы маусымда ткен мжілісінен кейін лтты идеяларды кріністерін нерлым ата уындау орын ала бастады. лт зиялыларыны кілдері лтшылды басмашылармен байланыс, Кеес кіметін латуа мтыланы шін айыпталды. Олар уын-сргінге шырады. 1922 жылы басшылы ызметтегі «Алаш» партиясыны барлы брыны мшелері орындарынан уылып, ал 1924 жылы біратар аза коммунистері республикадан Орталыа шаыртылып алынды.лкедегі коммунистік кштерді бір партиялы йыма топтастыру шаралары жзеге асырылды. 1924 жылы коммунистік партия атарына республикадан 7 944 адам, оны ішінде 2000 аза мшелікке тті. 1925 жылы 1 желтосанда ткен РКП(б) Бкілодаты V конференциясынан кейін ауыл коммунистеріні атары толыып, жергілікті партия йымдары алыптаса бастады. Республиканы партия йымы 1932 жылы толы алыптасып, лкедегі шешуші кшке айналды. Алайда партия атарына жалан белсенділер кбірек еніп, бюрократизм, ксемге табынушылы, жалан апарат берушілік, жаымпазды дстр мен партия ктемдігі орныты.лкеде жастар озалысы да ріс ала бастады. ани Мратбаев, Мирасбек Телепов, Федор Рузаев т.б. жалынды жастарды есімдері республикаа кеінен танылды. Ксіподатар мен йелдер арасындаы жмыс та жола ойылды. Ксіподатар сауатсыздыты жою, сенбіліктер йымдастыру, ебекшілерді леуметтік жадайын жасарту ісіне белсене араласты. аза йелдері арасынан шыан белсенділер Н. лжанова, Н. Арыова, А. Оразбаева, Ш. Иманбаеваларды есімдері бкіл азастан жртшылыына йгілі болды.азастандаы 1920-1940 жылдардаы оамды-саяси жадайды крделілігі сол дуір оиалары: В. И. Ленинні ізбасарлары - И. Сталин мен Л. Троцкий жне басаларды арасындаы билік, саяси ксемдік шін тайталаспен ерекшеленді. Сонымен атар бл айылы оиалар: ашты пен жаппай уын-сргін, тоталитарлы табасын мгі иемденген режимні жазысыз адамдарды уындауы мен кштеп жер аударуы еді. Жйені тоталитарлы табиаты жргізілген саяси уын-сргінде з крінісін тапты.

Халыты есінде 30 жылдардаы жаппай саяси уын-сргінде ешбір жазысыз миллиондаан адамдарды мірін кеткен сталинизмні «лы бетбрыс» кезеі мгі баи алды. Клемі жнінен тедесі жо бл ылмыстарды негізін Ресейдегі азан революциясы мен Азамат соысы алады. 1930 жылдары Кеес елінде социалистік атынастар алыптасып, сталиндік жйе толы орныты.азастанда республика жртшылыына ысым жасау саясаты, сіресе 1925 жылы ыркйекте БК(б)П аза лкелік партия Комитетіні бірінші хатшылыына Ф. И. Голощекиннікелуімен ата сипат ала бастады.лкелік партия комитетіні йымдастыру-нсаушылы бліміні мегерушісі болып таайындалан Н.Ежовты кезінде жергілікті мамандарды удалау кшейе тсті.20-жылдарды соында жадайды шиеленісуі мен адамдарды бір-біріне деген жаппай сенімсіздігі басталды. Орталытаы жне лтты республикалардаы «троцкийшіл-зиновьевтік оппозициямен» жне «ошыл оппортунистермен» кресті суі лт-азатты озалысты кілдеріне арсы уын-сргін йымдастыру трінде крінді. 1928 жылды соында «буржуазияшыл лтшылдар» атанан «Алашорданы» брыны айраткерлеріні брі ттындалды. «Алаш» партиясыны кілдерін ылмысты удалау масатында кез келген айла-шары, ралдар пайдаланылды. Баспасзде оларды атын аралайтын маалалар жарияланып, тікелей арандату рекеттері жасалды, оларды отбасы мшелері ттындалды. Мысалы, «Алашорда» мшелеріне арсы сот процесін бастау шін 1922 жылы Шу жазыында ткен, мытылып кеткен аратай убкіровті ісі пайдаланылды. Бл кезеде Ж. Аймауытов, . Байділдин, Д. ділевтер атылып, аландары р трлі мерзімге трмеге жабылды. Оларды кейбіреулері (М. Дулатов т. б.) лагерьлерде аза тапты, аландары (А. Байтрсынов, М. Жмабаев т. б.) жазасын тегенімен, 1937 жылы «Алашорданы» ызметіне араласаны шін айта айыпталып, 1937-1938 жылдары атылды. лтты зиялылар кілдеріні рамында М. Тынышбаев, X. Досмхамедов, Ж. Досмхамедов, Ж. Абаев т. б. бар баса бір тобы (40-тай адам) 1930 жылды ыркйек-азан айларында ттындалды. Кп замай оларды 15-і (М. Тынышбаев, Ж. Абаев, X. Досмхамедов, Ж. Досмхамедов, . Кемегеров т. б.) Ресейді орталы аратопыраты облысына жер аударылды. Оларды барлыы дерлік 1937 жылы уын-сргінге шырады.1937 жылы БК(б)П ОК-ні, И.В.Сталин мен оны айналасындаыларды «халы жаулары жне оларды йыршытарын тп-тамырымен жоюды» ажеттігі жніндегі нсауы барлы жерде олдау тапты.Осындай жадайда И. В. Сталин мен оны серіктері ммкін болатын оппозицияны орталыта ана емес, лтты республикаларда да біржолата таландауды йарды.1928 жылды ортасынан бастап Алаш озалысына атысан зиялылар жаппай ттындала бастады. Олара «буржуазияшыл-лтшылдар» деген жалан айып таылды. Сол жылы 44 алашордашы ттындалып, оны ішінде Ж. Аймауытов, .Байділдин, Д.ділев ату жазасына кесіліп, кім орындалады. Ал аландары трмеге амалады. лтты зиялыларды екінші тобы 1930 жылды ыркйек-азан айларында ттындалып, оны 15-і Орталы, Ресейге жер аударылды. 1936-1938 жылдары азастанда 25833 адам партиядан шыарылып, оларды 8544-іне «халы жаулары» немесе «халы жауларыны сыбайластары» жне т. б. айыптар таылды. Танымал аза зиялылары, Алаш айраткерлері тгелге жуы саяси уын-сргінге шырады. Оларды отбасы мшелері де жазысыз удалау крді. Соы зерттеулер бойынша 1931 жылдан бастап 1954 жылды 1 апанына дейінгі кезеде КСРО-да соттан тыс жне сот органдары 3 млн 777 мы адамды ату жазасына соттап, оны 643 мыына кім орындалса, ал 2 млн 369 мыын 25 жыла дейінгі мерзімге трмелерге амап, лагерьлерге айдаан. Жалан айып таыландарды атарына 1931-1933 жылдардаы азатарды жаппай ырылуына байланысты ашы наразылы білдіріп, азастан халынымдделерін ораандар да осылды. Ашы сот процестері 1937 жылы республиканы ржар, Преснов т. б. аудандарында болып тті. 1937 жылы арашада араанды облысыны . Асылбеков, Н. Нрсейітов, М. атаулин т. б. басшыларыны стінен жргізілген сот процесі халыты жан-жаты талылауына ласты. Алайда «халы жауларыны» негізгі кпшілігіні тадыры КСРО Жоары Сотыны скери аласыны мжілістерінде, «екілік» пен «штік» атанандар мен НКВД-ны ерекше кеестерінде пия жадайда шешіліп жатты. 1930жылдарды ортасында Л. Мирзоян, .лымбетов, Н. Нрмаов, Т. Рыслов. О.Жандосов, Т.Жргенов сынды крнекті партия жне мемлекет айраткерлері «халы жаулары» ретінде ттындалды.1920-1950 жылдардаы засыз уын-сргінні айнымас серігі - мемлекет жне оны ызмет иелері мен органдарыны арапайым адам ытарын жаппай рескел бзып, аяа таптауы болды. Бл за бзушылы уын-сргін саясатын жзеге асыру барысында баралы сипат алып, оан зады негіз бен жариялылы тр берген кеес задарыны нормалары нсаулармен бркемеленді. Бл кезе олданылан ылмысты жазаларды ерекше аталдыымен сипатталады. Мысалы, 1926 жылы РКФСР ылмысты Кодексіні ерекше бліміні I тарауында крсетілген контрреволюциялы ылмыстарды 17-сіні 12-іне е жоары жаза - ату жазасын олдану арастырылды. Азаматтарды «халы жауы» деп жариялап, азаматты ытардан айыру, мемлекеттен уу, дние-мліктерін тркілеу, ата ошаулау арылы еркінен айыру трізді жазалау шаралары да кеінен олданылды.Тоталитарлы тртіп адамдарды здеріне арсы ойылан айыптауларды діл, жан-жаты талылайтын сотты арастыруын талап ету сияты ажырамас ыын да теріске шыарды. БОАК-ні 1919 жылы 17 апандаы «Бкілресейлік Ттенше Комиссия туралы» декретіні зінде арулы арсылы (контрреволюциялы, бандиттік) крсетілген жадайда ттенше комиссиялара тікелей ару олданып, жазалау рекеттерін жзеге асыру ыын сатаан ереже бекітілді.азастандытара кбінесе жапон, кейде герман тышылары деген айып таылып, айыптаушылар мен сотталандарды «мойындауы» ешандай длелдеусіз жзеге асырылды. Негізінен кршілерді, ызметтестерді, тіпті таныстар мен туыстарды жалан апараттарына негізделген, Кеес кіметіне арсы гіт-насихат жргізді деген айыптау да ке тарады. азастанда, сондай-а азаматтарды лтшылды, лтшыл йымдар ру арылы республиканы Кеес Одаыны рамынан бліп алуа тырысан лтты ауытушылы шін айыптау да ке олданылды. Кптеген адамдар террорлы рекеттер, диверсия, саботаждарды жзеге асыруа дайынды жасааны, мемлекеттік мекемелер мен ксіпорындарды алыпты жмысістеуіне арсы экономикалы контрреволюциялы рекеттер йымдастыраны шін негізсіз уын-сргінге шырады.«леуметтік тапсырыс беру»мемлекеттік уындау-жазалау органдарын толы уатымен жмыс істеуге мжбр етті. Бл жмысты клемі лайып, «тасынды» сипата ие болды. БК(б)П ОК-ні саяси бюросы з бастамасымен, республикалы жне жергілікті партия, кеес органдарыны, НКВД тініштеріні негізінде жекелеген айматардаы уын-сргінге шырауа тиісті адамдарды шектеулі тізімін бекітті. ызмет бабында суге, крініп алуа мтылушылыты нтижесінде республикалы жне жергілікті органдар бл тізімді кебейтуді сынан тініштер білдірді.