Азастан соыстан кейінгі жылдарда (1946-1953 жж.).

Соыстан кейін республика экономикасын айта ру.II дуниежзілік соыс КСРО шаруашылыына те кп зиян келді. Кеес одаы 679 миллиард сом материалды зиян шекті. Басыншыларды КСРО халы шаруашылыына жасаан жалпы зияны – 2 триллион 569 миллиард сом болды. 1710 ала, 70 мынан астам селолар мен деревнялар, 32 мы нерксіп орындары, 65 мы км темір жол иратылды, 4 мы темір жол станциясы толы немесе ішінара таландалды. 2 млн. адам ираан йде труа мжбр болды. Киев, Ленинград, Станиград, Минск т.б. алаларды кп блігі таландалды .

Соыстан кейін ираан экономиканы, халы шаруашылыын алпына келтіру Кенес кіметіні алдында тран басты міндет болды. Бл баытта е алдымен жмыс кшіні жетіспеуі кедергі жасады. ндірістегі жмыс олыны жетіспеуін толытыру масатында 11 млн. 365 мы адамды Кенес Армиясы атарынан 8 млн. 500 мы адам босатылды. 1945 жылды шілде ыркйегі бірінші кезекте халы шаруашылыына ажетті мамандар жіберілді.

1946 жылы 18 наурызда абылданан тртінші бесжілдыа (1946-1950 жж.) арналан жоспар бойынша соыстан блінген аудандарды алпына келтіру, нерксіп пен ауыл шаруашылыыны соыстан брыны дрежесіне жетіп, одан едуір асып тсу міндеті белгіленді. Сонымен бірге онда азастан экономикасын рге бастыруа лкен мн берілді.

Республикада ауыр нерксіпті алпына келтіріп, тез дамыту, сондай-а женіл тама жне тоыма нерксібін одан рі ркендету кзделді. Халыты материалды ажеттерін анааттандыру ісі екінші кезектегі мселе болып саналды. Тртінші бесжілды жоспарда азастанны халы шаруашылыы мен мдениетін дамытуа мн берілді. Ауыр нерксіпке, темір жол желісін салуа, ауылшаруашылы даылдарыны німін арттыруа аржы блінді. азастана блінген крделі аржы ода бойынша шінші орында болды. Тртінші бесжылдыта бкіл елде нерксіп німі 1940 жылымен салыстыранда 40%-а сетін болып белгіленсе, азастанда ол 2,2 есе артатын болды.

Брын соыса ажет німдер шыаран нерксіп орындары бейбіт трмыс німдерін шыару шін айта рылды. Тртінші бесжылды рылыстары:1946- 1951 жылдары республикада болат прокаты, ара жне тсті металлургия, тау-кен жне кмір нерксібі шін олдан жасалан талшы ндіру жзеге асырылды. Осы жылдары Теміртау заводында й прокат станы, 2 мартен пеші, Актбе ферроорытпа заводыны шінші кезегі, скеменде орасын-мырш (1947 ж.) комбинаты салынды. Екібастзда кмір кесіндісіні рылысы аяталды. Маыстауда жаа мнай ксіпшіліктері салынды. 1950 жылы мнай ндіру 52 %- а артты. 50-жылдарды басында республикадаы ксіпорын саны – 65 болды. Бесжылды ортындысында азастан нерксібіні жалпы німі 1940 жылмен салыстыранда 2,3 есе, оны ішінде кмір шыару 2,5 мнай – 1,5 газ- 1,9 электр атын ндіру 4,1 есе артты.

Жеіл жне тама нерксібі дамыды. Семей Илеу-сыынды заводы нім бере бастады, ызылорда тігін фабрикасы жмысын бастады. Жамбылда, ызылордада, Павлодарда тері заводтары салынды.

Клік жйесі кеейе тсті: 1950 жылы зындыы 483 км. Мойынты – Шу темір жолы салынып, Жамбыл – Шолатау темір жолы іске осылды.

Байланыс ісі жасартылды. Барлы аудан орталытары телефон байланысына осылды. 1949 жылы кктемде Алматында елді 56 аласымен байланыстыратын автоматты станция салынды. Радио жйесі, 40-жылдармен салыстыранда 2 есе артты. Маманданан жмысшылар атары сті. 1945 жылы 1,044 мы болса, 1950 жылы – 1403 мы адам болды. 1950 жылы елімізде халы шаруашылыында ебек ететін адамдарды саны 1 млн. 403000-а жетті.

Ауыл шаруашылыы. Соыстан лсіреп шыан елімізді ауыл шаруашылыын алпына келтіру жолында кптеген кедергілер кездесті. Олар: ауыл шаруашылы техникасыны жетіспеуі, жмыс кшіні аздыы, міршіл-кімшіл жйені ыпалы, экономикалы задармен есептеспеу т.б.

1946 жылы 16 ыркйекте ауыл шаруашылыында орын алан ауыр жадайды жою туралы аулы абылданды. Осы аулыа сйкес савхоздар мен колхоздарды брыны зардаптарын жою басталды. Ауыл шаруашылыын жаа техникамен амтамасыз ету шін мемлекет арнайы аражат блді. Тртінші бесжылдыты аяына арай азастан ауыл шаруашылыында 50683 трактор, 16 мынан астам комбайн, ондаан мы автомашина, шп шабатын жне баса машиналар болды. 1950 жылы еліміздегі колхоздарда 76% МТС-тер жмыс істейді.

Осы жылдарда са колхоздарды ірілендіру шаралары іске асырылып, республикада 1952 жылы антарда 3670 колхоз алды, немесе оларды жалпы саны 2 есеге жуы ысарды.

1948 жылы республикада ауылдар мен селоларды жаппай электірле- ндіру жорыы басталды. Сйтіп, тртінші бесжылды тсында 752 колхоз, 317 МТС, 164 совхоз жне 193 селолы аудан орталыы электрленді. Селолы электр станцияларыны уаты 1945 жылмен салыстыранда 2,8 есе сті.

Республикада тортінші бесжылдыта егіс клемі бір миллион гектардан аса лайды. Ауыл шаруашылы даылдарыны шыымдылыы артты. 1950 жылы астыты жалпы тсімі 47654 центнерге жетіп, соыстан брыны дрежесінен 89% -а асып тсті. Ірі ара малды, ой мен жылыны, жаа тымдары сіп жетілді. Малды жалпы саны сті ірі ара мал 27 ой мен ешкі 70, жылы 71% -а кбейіп, шоша 2,7 есе артты. Дегенмен, ауыл шаруашылыын ркендетуде елеулі иыншылытар болды. 1946 жылы уаншылы болып, асты шыпай, халы азы-тлік тапшылыыны зардабын шекті. Колхоз, совхоз, МТС-тардаы техника ескірген, ебек - німділігі тмен еді. Ауыл шаруашалы жарысын (уставын) бзушылы етек алды. Колхозшылара ебек кнге нім те аз млшерде блінді. Оларды ебекке ынталылыы тмен болды. Осыан байланысты кімшіл-міршіл жйе атал саясат жргізіп, село трындарын мжбрлікте стады. Жергілікті жадаймен есептеспей, жогарыда жоспарлап, аппарат тарапынан бйры беріліп отырды. «скери коммунизм» кезеіні азы-тлік салырты саясаты жаластырылды. Колхозшыларды еркін жріп-труын шектейтін соыса дейінгі нормалар саталды:

-Тлжаттары болмады.

-Ауылды кеестердегі тізімге тіркелді.

Осындай ателіктер мен иындытара арамастан, шаруалар елді асырап отырды.