Р ылмысты атару жйесіні тсінігі.
ылмыспен кресу рдісі ртрлі баытта теді: болжау, арнайы алдын алу жмысын йымдастыру; жасалан ылмысты тергеу; жасалан ылмысты сотта арау жне жазаны белгілеу; сот кімімен таайындалан жазаны орындау. Крсетілген ылмыспен кресуді арнайы шараларынын іске асыру мемлекетті мекемелері мен органдарына жктелген. Яни, жазаны атаруа байланысты белгілі бір мемлекеттік мекемелер мен органдар рылады.
азастан Рестубликасыны ылмысты кодексіні 39-бабында крсетілген ылмысты жаза трлеріні брі міндетті трде орындауа жатады, ал оларды жзеге асыруды тртібі азастан Республикасыны ылмысты-атару заымен аныталады.
Р АК 14-бабы жазаны атаруа зыреті бар атару мен сот билігіні трлі республикалы рылымдарына енетін органдар мен мекемелер жйесін тізіп теді. Жаадан абылданан Р АК-інде жазаны орындауа байланысты айтарлытай згерістер енгізіле ойан жо, Р АК сол брыны алпынша соттарды ылмысты жазаа байланысты орындаушы мекемелер мен органдарды тізімін за жзінде бекітті. рине, бл салалар ылмысты жазаны жаа трлеріні енгізілуіне байланысты кеейтіле де тсті. Мселен, азастан Республикасы ділет министрлігіні зырына жазаны оамды жмыса тарту, бостандыты шектеу сияты трлері берілсе, ал скери ызметшілерге олданатын жаза тртіптік скери блімшеде (дисбат) стау, ттындау, скери ызметі бойынша шектеу Р ораныс министрлігіні скери блімдері командованиесіні арауа берілді.
Р ІІМ-ні рамына енетін ылмысты жазаларды атарушы мекемелер мен органдар жйелеріні зі з ведомстволарыны шеберіне сай келмейтін сияты. азастан Республикасыны ІІМ-де жазаны атарушы мекемелер мен органдарды тек бас бостандыынан айыру мен лім жазасын атару ана емес, сол сияты жазаны белгілі бір лауазымда болу немесе белгілі бір ызметпен айналасу ыынан айыру, тзеу жмыстары, бас бостандыын шектеу жне баса да трлердегі жазаны атару ылмысты-атару инспекциясыны жзеге асыратындыы дстрге айналан.
Сонымен бірге, осы инспекцияны міндетіне ылмысты жазаны атару ана емес, шартты трде соттау сияты ылмысты-ыты сипаттаы шараларды орындау (сіресе, осы сипаттаы сотталандара атысты баылау жргізу) жатады.
алыптасан дстр бойынша айыппл салу мен млікті тркілеу, рметті, скери, арнайы немесе зге де ататардан, сыныпты шеннен, дипломатиялы дрежеден жне біліктілік сыныбынан айыру сияты жаза трлерін соттар атарады. Дегенмен айта кету керек Р АК 14-бабыны 3-блігінде айтылан ататар сыныптар мен шендер соны берген лауазымды адамдарды немесе ызмет орындарыны кшімен алынады. Ал оан осыан байланысты зады кшініне енген сот кімі негіз болады.
Тергеу мекемелері (тзеу колониялары, трбиелеу колониялары, трмелер мен колония-оныстар) мерзімді, сондай-а мір бас бостандыынан айыру.
лім жазасы тріндегі жаза Р ІІМ мен Р Прокуратурасы ата белгілеген тергеушілік ошаулау орындарында немесе трмелерде атарылады.
ылмысты-атару инспекциясы тзеу жмыстары, оамды жмыстара тарту, белгілі бір лауазымдыболу немесе белгілі бір ызметпен айналысу ыынан айыру тріндегі жазаларды атарады.
Бас бостандыын шектеу тріндегі жазаны Р ІІМ-ні тзеу мекемелері жйесіні арнайы мекемелері атарады. Сонымен бірге, кейбір жекелеген жаза трлерін белгілі бір, мекеме мен наты бір адам атарады. Мселен, белгілі бір лауазымда болу немесе белгілі бір ызметпен айналысу ыынан айыру туралы сот кіміні талаптарын сотталушыны жмыс орны бойынша йымны кімшілігі, сондай-а ызметті тиісті трлерімен айналысуа берілген рсатты айтып алуа Р-ны задарына сйкес ыты органдар атарады (Р АК 13-б. 2-бл.).
рметті, скери, арнайы немесе зге де ататардан, сыныпты шеннен, дипломатиялы дрежеден жне мемлекеттік марапаттаудан айыру туралы сот кіміні талаптарын сол ататар мен сыныптарды, дрежелер мен марапаттауларды берген лауазымды адамдар, сондай-а Р-ны тиісті органдары орындайды. Бл органдар, мекемелер мен лауазымды адамдар за бойынша ылмысты жазаны атарушы мекемелер мен органдара жатпайды, сондай-а олар ондай жйеге де кірмейді, олар тек ана за нсаулары мен сот кіміні талаптарын ана орындайды.