Жазаны орындаушы органдарды ызметтеріне баылау жасау.

азастан Республикасында ылмысты жазаны атару кезінде сотталандарды ытары мен зады мдделерін шектеуге немесе басада за бзушылыа жол бермеу масатымен ылмысты жазаны атару мекемелері мен органдарыны ызметтеріне баылау жргізіледі.

Сондытан жазаны атару мекемелері мен органдарыны ызметтерін баылау трлері жне оны тртібі Р АК 3-тарауында бекітілген.

ылмысты жазаны атарушы мекемелер мен органдарыны ызметтерін баылау жмыстарын р трлі органдар жргізеді. Е бірінші баылау бл жергілікті атарушы органдарды баылауыболып табылады.

Жергілікті атарушы органдар з ауматарында орналасан жазаны атарушы мекемелер мен органдарды ызметін адаап, баылайды. Ол шін олара Р Конституциясыны 87-бабыны 2-тармаында сынылан кілетті пайдалана алады. Мекемелер мен органдарды ызметін баылауды жзеге асыру тртібі азастан Республикасыны задарымен реттеледі.

Келесі баылау бл сот баылауы. Жазаны теуден шартты-мерзімінен брын босату туралы, жазаны телмеген блігін жазаны нерлым жмса тріне ауыстыру туралы, сотталушыны ауыруына байланысты жазадан босату туралы, адамны жеке басына жасаан ауыр жне аса ауыр ылмыстары шін бес жылдан арты мерзімге бас бостандыынан айыруа сотталандарды оспаанда жкті йелдерді жне сегіз жаса дейін балалары бар йелдерді жазаларын теуін кейінге алдыру туралы, сондай-а тзеу мекемесіні трін згерту туралы мселелерді шешу кезінде жазаларды атарылуын сот баылайды.

Жазаны теу шартын згертуге байланысты мселелерді сот баылайды. Бл шарттар сотталушыны айыпплды бір жолы тлеуге ммкіндігі болмаан жадайда сотталушыны тініші бойынша тлемні мерзімін зартуа немесе алты айа дейін бліп-бліп тлеуге жол береді. (Р АК 226. 2т.) Тзеу жмыстарында сот сотталушыны материалды жадайы нашарлаан ретте ылмысты-атару инспекциясы жзеге асырады.

Сотталушыны зі немесе ол жмыс істейтін йымны кімшілігіні олдаухатымен оны жалаысынан стап алу млшерін кемітуге ылы. Сот сотталушыны млкін тркілеу туралы (Р АК 57-58б.б.) сондай-а бас бостандыынан айыруа немесе тзеу жмыстарына сотталандарды жазасын атаруды кейінге алдыру туралы мселелерді де шешеді ( Р АК 386. 5-т; 171 бап.) Сот шартты сотталушылара толы немесе жартылай, йтпесе брын бекітілген міндеттерге толытырулар енгізуі ммкін. (Р АК 184 бап 1т.), Сотталушыны сына мерзімін зарта алады. (Р АК 184 бап Зт,); Шартты трде соттауды кшін жоя алады. (Р АК 184 бап 4т.)

Бас бостандыынан айыруа сотталандара мінез-лына жне ебекке кзарасына арай тзеу мекемесіні трі згертілуі ммкін. (Р АК 73 бап).

Сота медициналы сипаттаы мжбрлеп емдеу шараларына таайындалан адамны емін жаластыру немесе згерту ыы берілген. (Р К 16 бап).

Сотталандарды здеріне таайындалан жазадан жалтаруына байланысты, сот теу жазасын ата трге ауыстыра алады.(Р К 42 бап. жне Р АК 35 бап., Р К 43 бап жне Р АК 42 бап, Р АК 55 бап. жне т.б.) жне сот жазаны телмей алан блігін оны жеіл тріне ауыстыра алады (Р К 71бап.)

Сот мерзімінен брын босату туралы мселелерді шешкенде баылайды, жазадан мерзімінен-шартты трде босату (Р К 70, 84 баптар, Р АК 196 бап), ауруа шалдыуа байланысты жазадан босату (Р К 736, Р АК 196 бап.)

Сот зада арастырылан сотталандарды атарушы мекеме мен органдарды ызметіне арыздануын, шаымдануын арастырады. арастырылан бапта конститутциялы норма жзеге асырылады. Онда сот билігі Республиканы халыаралы келісімдері, нормативтік ыты актілері мен задары, Конституция негізінде туындайтын барлы іс пен даулы жадайларда таралады (Р Конститутциясы 766-бап 2т.).

Жазаны атарушы мекемелер мен органдар кім шыаран сота бас бостандыынан айыруды теуіні басталаны жне оны орны жайлы хабарлайды. Берілген ереже Р АК 18 бабы З-т. іс жргізу нормаларына негізделеді. ылмысты іс жргізу занамасыны нормасына сйкес кім шыаран сот, кімні йарымы мен аулысын атарылуын адаалауа міндетті.

Сот тек жазаны атарылуын ана емес, сонымен бірге азаматты іс жргізу тріндегі жазаны атарушы мекемелер мен органдарды кімшілігіні ызметіне де баылау жасайды. Мысалы, жоарыдаы мекемелерді кінсінен сотталандара келтірілген залалдар туралы талапты (Р АК 94.Зт.), жазасын теу уаытында сотталушы мемлекетке зиян келтіру туралы тзеу мекемесіні арызын арастыранда (АК 98 бап.)

Жазаны атару мекемелері мен органдарыны ызметіне ведомствалы баылау жргізіледі. Жазаны атарушы мекемелер мен органдарды ызметіне жоары тран басару органдары мен лауазымды адамдарды тарапынан ведомствалы баылау жзеге асырылады. Ведомствалы баылауды жзеге асыру тртібі нормативтік ыты актілермен белгіленеді.

Бдан брын да белсенді трде жзеге асырылып жрген ведомствалы баылау, ылмысты-атару заында алаш рет жазаны атарушы органдар мен мекемелерге бекітілді. Жазаны атарушы органдар мен мекемелер ІІМ-ні (тзеу мекемелері, амау йлері, тзеу орталытары, ылмысты-атару инспекциялары), ораныс министірлігі (абаты гарнизоныны командованиясы, скери блімдер, мекемелер) жйесіне енеді. Аталан органдар ведомствалы баылауды анытайтын нормативтік ыты актілерді абылдайды.

Жазаны атарушы органдар мен мекемелерді баылау жргізуді реттейтін ведомствалы нормативтік ыты актілері: сотталандарды зады мдделері мен ыын сатауда жне жазаны атаруда за мен баса нормативтік актілерді саталуын; жазаны атарушы органдар мен мекемелерді, сотталандарды жне баса адамдарды ауіпсіздігін амтамасыз етуге баытталан.

Ведомствалы баылауда сотталандармен жргізілетін трбиелік жмысты йымдастырылуы жне оларды ебек рекеті, осы мекемелерді кімшілігіні жртшылы жне мемлекеттік органдармен зара атынасы бааланады.

Алдына ойылан міндеттерге жету шін аныталан кемшіліктерді шеттету туралы наты шара олдану кзделіп, оларды пайда болуыны себебі мен салдарын анытау бойынша жазаны атарушы органдар мен мекеме кімшілігі ызметін баалау баылау негізінде жзеге асады.

скери ызметтегілерге атысты жазаны атарушы мекемелер мен органдарды ызметін баылау ораныс министірлігі, блім командирлері, скери жары мен Р ораныс министірлігі жне Р кіметі абылданан баса да нормативтік ыты актілер негізінде жзеге асады.

Бас бостандыын шектеу жне айыру, тзеу жне оамды жмыстар, сондай-а шартты соттау жазасын атарушы мекемелер мен органдарды ызметін баылауды ІІМ, атап айтса Р ІІМ ылмысты-атару жйесіні комитеті жзеге асырады. Жоарыда аталан мекемелер мен органдарды баылау нысандары: статистикалы есептілік талдауы, аржылы-шаруашылы немесе ндірістік саланы тексеру (ревизия), жазаны атарушы мекемелер мен органдарды тікелей инспекциялау, шаымдарды, тініштер мен сыныстарды тексеріп, тиісті шешім абылдау болып табылады. ылмысты-атару ісін жргізудегі адаалауды прокуратура жргізеді. Длірек айтанда жазаны атарушы мекемелер мен органдар кімшілігіні задарды сатауын адаалауды Р задарына сйкес Р Бас Прокуроры мен оан баынышты прокурорлар жзеге асырады.

Прокуратура мемлекет атынан Р Президентіні нсауларын жне Республика аумаында зге де нормативтік ыты актілерді, жедел іздестіру ызметіні, анытаушы мен тергеушіні, іс жргізуші жне кімшілікті зады дл жне біркелкі олдануын адаалайды. Сонымен бірге, ылмысты-атару ісін жргізуді пні болып тзеу мекемесінде жне баса да жазаларын теу орнындаы жерлерде замен бекітілген ы, бостандыы мен міндеттерін бас бостандыынан айыруа байланысты емес, жаза атаруды задылыын сатау болады.

адаалауды жзеге асыруда ерекше назар Р АК сотталандарды ыты жадайын, материалды-трмысты жаынан амтамасыз етілуі мен медициналы ызмет крсетулерін анытайтын ережесіні саталуына басты назар аударылады.

Р Заы прокуратураа зады саталуын тексеру кезінде зор ммкіншіліктер берген. адаалауды жзеге асырушы прокурор, кез-келген уаытта жазаны атарушы органдар мен мекемелерге келуге, сотталандардан сра-жауап алуа, жедел материалдармен жне ай жатты негізінде сотталып, жазасын теп жргендіктерін тексереді.

Прокурор кімшіліктен жазасын теп жрген сотталандара ыын амтамасыз ететін жадау тудыруды талап ете алады.

Жазаны атарушы органдар мен мекемелердегі кімшілікті бйрытары, кімдері жне аулыларыны заа сйкестігін тексеріп, лауазымды тлалардан тсініктеме талап етуге, сыныс пен наразылы білдіруге, кімшілікті ы бзушылыы жайлы іс жргізіп, ылмысты іс озауа ы бар. Прокурор з аулыларымен зады бзан сотталандара салынан тртіптік жазалауды згертуге, жедел тртіптік немесе айыпты ошаулау орындарында, камералы лгідегі й-жайларда жне жалыз адамды камерада стау орындарынан босата алады.

Прокурор немесе оны орынбасары з аулыларымен жазаны атарушы орындарда зады негізсіз отыран рбір адамды дереу босатуы тиіс. Прокурорды талабы мен аулысы жазаны атарушы органдар мен мекемелер кімшілігі шін міндетті трде орындауа жатады. Осы сияты кілеттік з зыреті шегінде жазаны орындау кезінде заны саталуын адаалауды жзеге асыру бойынша Бас Прокурор мен оны орынбасарларына, тмендегі прокурор мен оны орынбасарларына, айырыша тапсырма бойынша прокурорды кмекшілері, аа прокурор мен прокурора, басарма мен блімдерді аа ылмысты прокуроры мен ылмысты прокурорына берілген.

Р АК прокурорлара жазаны орындауа байланысты мселелерде осымша кілеттік сынады. Олар негізінен сотталушыа бас бостандыынан шектеу тріндегі жазаны бас бостандыынан айыруа ауыстыру туралы мселені шешу кезінде оны ішкі істер органы прокурорды санкциясымен жазаны теуден жалтаруды болызбау жне материалдарды сота беру масатында 15 тулікке дейінгі мерзімге стауы ммкін. Р Бас Прокурорымен келісе отырып, тзеу мекемелерінде ерекше жадайлар режимі енгізіледі. (Р АК 80б. Зт.)

лім жазасыны зады трде атаруды адаалауда прокурорды рлі артты. Сотталушы кешірім жасау туралы тініш беруден бас тартан жадайда тзеу мекемесіні кімшілігі прокурорды атысуымен тиісті акт жасайды (АК 165б.3т.). Сондай-а, лім жазасын орындау кезінде прокурор атысады (167 б.2 т.). Демократиялы мемлекетте оамды баылауды маызы зор. Бл трыда АК 19-1 бабында облысты ( республикалы маызы бар алалы, астаналы) оамды баылау комиссиялары туралы айтылан. оамды баылау комиссиясы тзеу мекемелері мен тергеу изоляторында сталатын адамдарды ытары мен зады мдделерін жзеге асыруына жрдемдесу масатында рылады.

Сондытан, оамды баылауды жзеге асыран кезде тзеу мекемелері мен тергеу изоляторларыны ызметіне, сондай-а жедел- іздестіру, ылмысты іс жргізу ызметі мен кімшілік ы бзушылы туралы іс жргізу жніндегі ызметіне араласуа жол берілмейді. оамды байау комиссиясыны замен белгіленген ытары бар, біріншіден, тзеу мекемелері мен тергеу изоляторларына оамды байау комиссиясыны кемінде екі мшесі рамында ылмысты-атару жйесіні укілетті органы белгілеген тртіппен кедергісіз кіруге ылы.

Екіншіден, оамды байау комиссия мшелері сотталандармен оларды келісімі болан кезде гімелесуге, сондай-а оларды ытары мен зады мдделеріні бзылу мселелері жніндегі тініштері мен шаымдарын абылдауа ылы. шіншіден, тзеу мекемелері мен тергеу изоляторларындаы адамдарды ытары мен зады мдделерін амтамасыз етуге байланысты мселелер жнінде тзеу мекемлері мен тергеу изоляторларыны кімшілігіне, сондай-а прокуратураа тініш жасауа ылы. Сонымен, жазаны атарушы мекемлер мен органдарыны ызметтерін баылаушылар нысандары р алуан болуыны е басты масаты сотталандарды ытары мен зады мдделерін за негізінде орау, за бзушылыа жол бермеу болып табылады.

 

 

Лекция.