Сотталандарды ебегін ыты реттеу. 5 страница
Жоарыда айтыландарды орытындылай келе, тзеу мекемелері ылмысты жазаларды атара жне ылмысты айталануды криминогенді факторларына ыпал ете отырып, тікелей ескертуді негізін алыптастырады. амау саласына баытталан жне ауматы ішкі істер органдарымен шешілетін шаралар кмекші сипата ие болады.
Тзеу мекемелеріні кімшілігі шін бл – ылмыс жасаан, адамны ылмысты жауаптылыын жзеге асыруды соы, орытынды кезеін амтитын жалыз ана процесс.
ылмысты-атару занамалары мен ведомстволы актілерге сйкес, бл процесті бірнеше кезеге блуге болады, ол кезедерді райсысы тмендегідей наты бір алдын алу шаралардан трады.
І. Жазаны атару, бас бостандыынан айыруа сотталан адамды тзеу, оларды тлаларын зерттеу, жаза теуге себеп болан ылмысыны себептері мен жадайларын ашу:
ІІ. Босатылардан алты ай брын басталатын жалпы дайынды, е бастысы босатылатын сотталандарды леуметтік психологиялы жне ыты дайынды.
ІІІ. Міндетті ш саатты дайынды – тзелу нтижесіні соы баасы, орытынды мінездеме жазу, оларды тртібін, ебекке орналастыру мен трмысты жайастыруды алдын ала шешімдері бойынша жмыстарды бадарлау, кімшілік адалауа жататын босатылатындар тобын анытау, оларды сотты жне баса да тиісті жаттарын дайындау, босатылатын адамны тадаан трылыты орнынан апарат алу жне жіберу.
ІV. Босатуа 1-3 кн аланда басталатын соы орытынды дайынды (босатыландарды ндіріспен есеп айырысуы мен олара материальды кмек крсету, бас бостандыынан айыру орнынан босату рсімін ткізу; босатыландарды тадаан жеріне жіберуді йымдастыру).
V. Тзеу мекемелері кімшілігіні босатыландарды босааннан кейінгі тртібі мен мінез лын баылау, соотталандарды тзету ыпалыны нтижелерін бекіту бойынша жмыстар.
Осы аталан кезедерді нтижелі жзеге асырылуы барлы ы орау жйесіні айталанып жасалатын ылмыспен крестегі ызметіні дегейін ктеруді шарттары болып саналатын тзеу мекемелері мен ішкі істер органдарыны мамандануы мен тиісті дрежеде зара рекеттесе имыл жасауын тередете тседі.
кімшілік адаалау дегеніміз бас бостандыынан айыру тріндегі жазасын теп шыан жне лі де оама ауіптілігі бар адамдарды сыртынан леуметтік баылау жргізіп отыру нысаны болып табылады. Сонымен бірге ол бас бостандыынан айыру орнынан шыан лі де ылмыс жасайды-ау жне басаларды да ылмыс жасауына себепші болады-ау деген кмн тудыратын адамдармен жргізілетін алдын алу шарасы болып табылады.
кімшілік адаалауды масаты – замен белгіленген ыты шектеу ойылан бас бостандыынан айыру орнынан босатылан адамдарды айталап ылмыс жасауыны алдын алу. кімшілік адаалау бас бостандыынан айыру орнынан босатылан ересек адамдар шін олданылуы ммкін.
кімшілік адаалау институты Р-ны 1996 жылы 15-шілдедегі «Бас бостандыынан айыру орнынан босатылан адамдарды кімшілік адаалу туралы» Заымен реттеледі.
Р АК 179-бабы кімшілік адаалау ыты институтыны ажет екендігін анытай отырып жне оны былайша анытайды, бас бостандыынан айыру орнынан босатылан, аса ауіпті айталап жасаан ылмысы шін, ауыр жне аса ауыр ылмыстары шін жазаларын теуші немесе асаана жасаан ылмысы шін бас бостандыынан айыруа екі жне одан да кп рет сотталан адамдара, егер оларды жазасын теу кезіндегі мінез-лы здеріні тзелу жолына асаана тскісі келмейтіндігін жне оам шін ауіпті болып ала беретіндігін длелдесе, кімшілік адаалау таайындалады. Р 1996 жылы 15-шілдедегі «Бас бостандыынан айыру орнынан босатылан адамдарды кімшілік адаалу туралы» Заыны 2-бабы кімшілік адаалау жасалатын адамдарды тмендегіше тізімін береді:
а) сотпен аса ауіпті айталап ылмыс жасаушы деп танылан адам;
б) ауыр ылмысы шін бас бостандыынан айыруа сотталан адам; асаана жасаан ылмысы шін бас бостандыынан айыруа екі жне одан да кп рет сотталан, жазасын теу кезінде мінез-лы здеріні тзелу жолына асаана тскісі келмейтін жне оам шін ауіпті болып ала беретін адам;
в) ауыр ылмысы шін бас бостандыынан айыруа сотталан адам; асаана жасаан ылмысы шін бас бостандыынан айыруа екі жне одан да кп рет сотталан, жазасын тегеннен немесе шартты-мерзімінен брын босатыланнан кейін ішкі істер органдарыны ескертулеріне ла аспай, оамды тртіп пен ыты немі бзатын немесе зге де ы бзушы адам;
Жоарыда аталан заа сйкес кімішілік адаалау жасау шін тмендегілер негіз болады:
1) Заны 2-бабыны «а» тармашасында крсетілген аса ауіпті ылмысты айталап жасаушы деп танылан адама атысты зады кшіне енген сотты кімі;
2) Заны 2-бабыны «б» тармашасында крсетілген адама атысты тзеу мекемесіні материалдары;
3) Заны 2-бабыны «в» тармашасында крсетілген адама атысты ішкі істер органдарыны материалдары;
«А» жне «б» тармашаларында крсетілген адамдара атысты кімшілік адаалау бас бостандыынан айыру орнынан босатылан кезде, ал «в» тармашасында крсетілген адамдара атысты кімшілік адаалау босатылан адамны трылыты жері бойынша бас бостандыынан айыру орнынан босатылан кннен бастам ш кннен кешіктірілмей таайындалады.
«А» жне «б» тармашаларында крсетілген адамдар бас бостандыынан айыру орындарынан босатылан кезде мзеу мекемесі орналасан жердегі сота кні брын кімшілік адаалау таайындалатыны туралы материалдар жіберіледі.
Тзеу мекемесіні кімшілігі адаалау таайындау туралы сыныспен бірге сота босатылан сотталан адамны, кімшілік кіліні, сондай-а, егер босатылан адам тініш білдіретін болса адвокатты келуін амтамсыз етеді.
Судья, кімшілік адаалау туралы тініш білдірген кімшілікті тініші мен сот мекемесіне келген адамны тсініктемесін тыдааннан кейін шешім абылдап, кеесу блмесінде аулыны жария етеді.
кімшілік адаалау таайындау туралы аулы орындалу шін кімшілік адаалау жнінде сыныс еткен адама атысы бар тзеу мекемесіні бастыына ана жіберіледі. з кезегінде, мндай аулыны абылдап алан мекеме кімшілігі сотталан адамды босату жніндегі жаттарды жасау кезінде кімшілік адалау жргізілетіндігі жніндегі жаттарды да жасайды. Босатыландыы туралы анытама аазында тиісті жазбаларды толтырып, белгі соады, босатылан адамнан белгіленген ережелерді сатау жауапкершілігі туралы олхат береді.
кімшілік адаалау 6 айдан 1 жыла дейінгі мерзімде тмендегі ыты шектеулер бойынша таайындалады:
а) ішкі істер органдары белгілеген уаыт ішінде трын-жайдан кетіп алуа тыйым салу;
б) аланы, ауданны белгілі бір орындарында болуа, сондай-а адаалау жргізетін ішкі істер органны рсатынсыз аланы, ауданны шегінен шыуа тыйым салу;
в) жергілікті ішкі істер органына айына бір реттен трт ретке дейін міндетті трде келіп, тіркеліп отыру.
Мндай ыты шектеу босатылан адамны мір сру салтына, йі мен трын орнындаы мінез-лына, адааланушыны тласын сипаттайтын баса да міндеттемелеріне байланысты толы клемінде немесе ішінара олданылуы ммкін. Жоарыда аталан Заны 9-бабына сйкес, тзеу мекемесіні кімшілігі адааланушы адамды босатар алдында ішкі істер органына сотты адаалу таайындау туралы аулысын жібереді жне оны трылыты жеріне ашан баратынын хабарлайды.
Сотты кімшілік адаалу таайындау немесе оны зарту туралы аулысы, немесе ыты шектеу клеміні згертілуі адааланушы ол ою арылы хабарланады.
кімшілік адаалау таайындалан адамдарды тіркеу мен есебін жргізуді Р Ішкі істер министрлігіні белгілеген тртібі бойынша ауматы ішкі істер органдары жзеге асырады.
Ішкі істер органдарыны ызметкерлері кімшілік адаалауды жзеге асыруда тмендегідей міндеттер мен ытара ие болады:
1) адаланушыларды тртібін трылыты жері бойынша немі баылап отыру;
2) адааланушылар тарапынан оамды тртіпті бзушылыты, азаматтарды ытары мен зады мделлеріне нсан келтіруді ескертіп жне болдырмау;
3) кімшілік адаалау тртібін бзан жадайда белгіленген тртіп бойынша хаттама толтырып жне оны арау шін сота жіберу;
4) жмыс істейтін орындары кімшіліктерінен, йымдарынан, тратын жерінен, сондай-а баса да азаматтардан адааланушыны тртібі туралы срап, біліп отыру;
5) адааланушыларды ішкі істер органдары бліміне шаырып алып, туан-туыстарыны атысуымен гіме ткізу;
6) кімшілік адаалау ережелерін орындауа байланысты мселелер бойынша ауызша жне жазбаша тсініктеме талап ету;
7) тртібі мен белгіленген ыты шектеулерді сатауын тексеру масатында тулікті кез келген уаытысында адааланушыны трын-жайына кіру.
Бл жерде замен арастырылмаан зге жадайларда арау мен тінту жргізуге жол берілмейді. кімшілік адаалау тмендегі негіздерге байланысты тотатылуы ммкін:
- мерзіміні аяталуы бойынша;
- адааланушы тзелу жолына на тскен болса жне тратын жері мен жмыс орнынан жасы мінездеме берілген жадайда, мерзімінен брын;
- адааланушыдан соттылыы алынып тасталан немесе жойылан жадайда;
- адааланушыны арнаулы тзеу мекемесіне мжбрлеп емдеуге жіберілуіне байланысты;
- адааланушыны бас бостандыынан айыруа сотталуына байланысты;
- адааланушыны айтыс болуына байланысты.
Сотты немесе ішкі істер органыны кімшілік адаалауды тотату туралы аулысы адааланушыа олын ойызып алу арылы таныстырылады. Заны 16 жне 17-баптары адаланушыларды тмендегідей ытары мен міндеттерін белгілейді:
- сотта кімшілік адаалау мен ыты шектеулер таайындау туралы материалдармен танысуа;
- тсініктеме беруге, длелдемелер келтіруге;
- адаалауды мерзімінен брын тотату, ыты шектеуді жою, трылыты жерінен баса жерге барып келу жнінде тініш білдіруге;
- ішкі істер органдарында кімшілік адаалауды тотату туралы аулымен танысуа ылы;
- зіне атысты таайындалан ыты шектеулерді сатауа;
- ішкі істер органыны шаыртуы бойынша белгіленген мерзімінде келуге, кімшілік адаалау ережелерін атаруа байланысты ауызша жне жазбаша тсініктеме беруге;
- тулік ішінде ішкі істер бліміне зіні трын орнын ауыстыруы, жеке басыны жне ызмет бабыны ісімен кімшілік аладан немесе ауданнан баса жерге баратындыы жнінде хабарлауа;
- ішкі істер бліміні рсатымен баса елді мекенге барып, онда бір туліктен аса уаыт болатын жадайда сол жердегі ішкі істер блімінде тіркелуге міндетті.
кімшілік адаалу таайындалан адам адаалау ережелерін немесе белгіленген ыты шектеу тртібін бзан жадайда Р занамаларымен белгіленген тртіп бойынша ылмысты жауапа тартылады.
Р «Бас бостандыынан айыру орындарынан босатылан адамдарды кімшілік адаалау туралы» Заына сйкес, ішкі істер органдары бас бостандыынан айыру тріндегі жазасын теп шыандар мен бостандыта брыннан жргендерге атысты кімшілік адаалау таайындау туралы сота материалдар тсіруге ылы, біра ол белгілі бір уаыт ткеннен кейін, ш жылды ішінде ондай адам ішкі істер блімі ызметкерлеріні ескертулеріне ла аспай, оамды тртіп пен азаматтарды ытарын немі бзатын болса ана жзеге асырылады.
Мндай адамдарды тізімі Заны 2-бабыны «в» тармашасында келтірілген, оларды атарына мыналар жатады:
- ауыр ылмысы шін бас бостандыынан айыру тріндегі жазасын теп шыандар;
- екі жне одан да кп рет асаана жасаан ылмысы шін бас бостандыынан айыру тріндегі жазасын теп шыан адамдар;
- ішкі істер блімі ызметкерлеріні ескертулеріне ла аспай, оамды тртіп пен азаматтарды ытарын немі бзатын жне зге де ы бзушылы жасайтын жазасын теуді шартты-мерзімінен брын босатыландар.
кімшілік адаалау ішкі істер бліміні длелді тініштеріне сйкес сотты аулысымен рбір 6 ай сайын зартылады, біра ол екі жылдан аспауы тиіс. зартылан кімшілік адаалау жаттары бастапыда крсетілгендей толтырылып, жасалады.
Сйтіп, кімшілік адаалау е маызды алдын алу жне ескерту шаралары болып саналады жне ол ата трде Заа сйкес жзеге асырылады.
Лекция.