Л иля иллл-ло» кулігіні шарттары
Аса амор, ерекше мейірімді Аллаты атымен!
Адам зін ислам дінін абылдаандыыны белгісі болатын осы лы сздер, айтушыа пайда келуі шін, ол жеті шарт орындауы керек. Оларды барлыына ранда, сннетте длелдер бар, алайда мселе бл шарттарды жаттап алуда емес, біра оларды маынасын станып жру. йткені, кейбіреулер бл шарттара амал етіп жргенімен, оларды жата айтып бере алмайды, ал басалары оларды жаттап алса да, блара арсы мір среді.
Біріншісі: Білім, (надандыпен сйкеспейтін білім).
Яни, кулік берушіні нені теріске шыарып, нені бекітетінін білуі.
Алла таала айтты:
«енді біл! Шын мннде Аллатан баса лшылыы лайыты тір жо…», (Мухаммад 19).
Алла таала таы айтты:
«…біра аиатты біліп, ку боландар баса» (Зхруф 86).
Мндаы «аиатты біліп, ку боландар» деген сз тілімен айтанны маынасын жрегінде берік стап «Аллатан баса лшылыа лайыты тір жо» деп кулік беруі дегенді білдіреді.
таы Алла таала айтты:
«Алла, періштелер жне ділет стінде трушы ылым иелері, расында тым стем, хикмет иесі Аллатан баса лшылыа лайыты ешбір тір жотыына кулік берді», (ли ымран, 18).
Ал Пайамбарымыз (саллаллоу лейи уа сллам):
«Кімде-кім Аллатан баса лшылыа лайыты тір жо екендігін жасы білген халде лсе, жанната кіреді», – деген (Муслим 26).
Екіншісі: Айын сенім, (кмнмен сйкеспейтін сенім).
Яни, осы сздерді айтып жатан адам, олара толыымен сеніп, еш кдіктенбеуі керек.
Алла таала айтты:
«шынайы мміндер сондай Аллаа жне оны елшісіне иман келтіріп, одан сон кдіктенбегендер…» (Хужурат 15).
Осымен, Алла таала оларды кмнданбауларын, Аллаа жне оны елшісіне иман келтіруді шарты деп атаан.
Ал Пайамбарымыз (саллаллоу лейи уа сллам) былай деді:
«Аллатан баса лшылыа лайыты ешбір тір жо мен Аллатын елшісімін» деп кулік беремін. Аллаа осы сздерге атысты кдіктенбей кездесетін пенде міндетті трде жннта кіреді» (Муслим 27).
шіншісі: абылдау, (теріске шыарумен сйкепейтін абылдау).
Яни, осы кулік талап ететін нрселерді, ол тілмен айтылан сз болсын, дене мшелермен жасалан іс болсын, шын жрекпен келісуі, абылдауы.
з Пайамбарларына арсы келген халытар осылай істемеген еді, бл туралы Алла айтты:
«осылайша сенен брын бір мемлекетке пайамбар жіберген болса, оларды беделділері: «расында біз ата-бабаларымызды бір жол стінде тапты. Бізде соларды ісіне тсеміз» – деді», (Зхруф, 23).
кпірлер туралы Алла таала баса аятта былай деді:
«расында олара: «Аллатан баса лшылыа лайыты ешбір тір жо» делінген кезде, менменсіген еді. Олар: «жынды бір аын шін тірлерімізді тастайы па?» – десті», (Саффат, 35,36).
Абу Муса л-Ашариден келтірілген бір хадисте, Алла елшісіні (саллаллоу лейи уа сллам) былай айтаны хабарланады:
«Аллаты мені тура жол мен жне іліммен жіберілгеніні мысалы жерге жауан нсерлі жабырды мысалындай. сол (жерді) бір блігі нарлы болды да суды з бойына сііріп кптеген сімдіктер мен шптер сірді. (жерді кейбір блігі) ата болды да, ол суды (сіірмей) зінде стап алды, алла оны адамдарды пайдасына айналдырып (адамдар одан) ішіп, (малдарын) суарып, егіс екті. жабыр болса жерді суды стамайтын жне еш нрсе де спейтін тегісіне де жауды. (жерді алашы екі блігі) Аллаты дінін тере тсініп, алла мені жіберген нрсені пайдаланан, здері білім игеріп, (басалара да) йреткен (адамдара) сайды. (ал шінші блігі) оан мойын брмаан жне Аллаты мен арылы жіберген тура жолын абылдамаан (адамдара) сайды» (бхари 79, муслим 2282).
Тртіншісі: Бойсыну, (бас тартумен сйкеспейтін бойсыну).
Яни, кулік сздері баыттайтын, бір Аллаа ана шын ыыласпен лшылы етуде баыну мен зге нрселерге лшылы етуден бас тарту.
Алла таала айтты:
«…раббыларыа айтыдар да, оан бой сыныдар…», (Зумр, 54).
Таы да ол былай деді:
«кімде-кім ихсан ылушы болан трде жзін Аллаа тапсырса, расында ол берік ттаны стаан болады», (Лман, 22).
Бл жердегі «берік тта» дегеніміз «л ил иллл-ло» сздері, ал «жзін тапсырса» дегені Аллаа бойсынып, игілік жасауды білдереді.
Ихсан дегеніміз Аллаты кріп трандай оан лшылы ету. Ссен оны крмесе де, ол сені кріп транын сезініп лшылы ету. Жне де пайамбарлар крсеткен жолмен ана Аллаа лшылы ету.
Бесіншісі: Шыншылды,(тірікпен сйкеспейтін шыншылды).
Яни, бл сздерді айтып жатан адамны жрегіндегі, тіліндегісімен сйкес болуы ажет.
Алла таала айтты:
«лиф, лм, мим. Адамдар «иман келтірдік» деумен сыналмай алдырылады деп ойлай ма? рас олардан брыыларды да сынаан едік. Сондай-а Алла, лбетте шыншылдарды да біледі, тірікшілерді де біледі», (Анкбут, 1-3).
Ал мнафитер туралы болса Алла таала былай деді:
«адамдарды кейбірейлері: «Аллаа, ахырет кніне сендік» дейді. Біра олар сенбеді. Олар Аллаты жне иман келтіргендерді алдайды. Біра олар здерін ана алдаандарын сезбейді. Оларды жректерінде дерт бар. Сонда Алла олрды дертін арттыра тсті. Сондай-а олара тірікшіліктеріні салдарынан кйзелтуші азап бар», (Баара, 8-10).
Муаз ибн Жблдн келтірілген бір хадисте, Аллаты елшісі (саллаллоу лейи уа сллам) былай деді:
«кім Аллатан баса лшылыа лайыты ешбір тір жотыына жне Мухаммед Аллаты елшісі екендігіне з жрегінде шынайы сеніммен кулік берсе, Алла ота (мндай адамны тсуін) міндетті трде харам етеді» (Бхари 128, Муслим 32).
Алтыншысы: Ыылас, ширкпен сйкеспейтін ыылас.
Яни, ізгі ниетпен білімді, ширкті араласуынан тазарту.
Алла таала айтты:
«олар, лшылыты, наыз Аллаа шын ыыласпен ханиф трінде орындаулары шін ана мір етілген…», (Бйина 5).
Алла таала таы айтты:
«Аллаа дініді ыыласты болып станан кйде лшылы ыл. кіл блідер! ыылысты дін аллаа тн», (Зумр,2,3).
Аллаты елшісі (саллаллоу лейи уа сллам) айтты:
«кім шын жректен «Аллатан баса лшылыа лайыты ешбір тір жо» десе, иямет кні мені шапаатыммен е баытты адам болады» (Бхари 99).
Жетіншісі: Сйіспеншілік, жек крумен сйкеспейтін сйіспеншілік.
Яни, осы кулікті зіне, оны талап ететін нрселеріне, оны барлы шарттарын орындап амал етушілерге деген сйіспеншілік. жне де бл осы кулікке сйкес келмейтін ширк пен оны жасаушы мшриктерді жек кру.
Алла таала айтты:
«Адамдарды кейбіреулері Аллаа згені тедес етеді де оларды Аллаты сйгендей сйеді. Ал иман келтіргендер, Аллаты артыыра сйеді», (Баара, 165).
Абу урайрадан келтірілген хадисте, Пайамбарымыз (саллаллоу лейи уа сллам) былай деген:
«сендер мені з балаларынан, з келерінен жне барлы адамдардан арты жасы крмейінше, иман келтірмейсідер», (Бхари, Муслим).
Анастан келтірілген хадисте, Пайамбарымыз (саллаллоу лейи уа сллам) айтты:
«мына ш асиет кімде болса, сол адам иман лззатын сезеді. (бл ш асиет мыналар):
1. Аллаты жне оны елшісін барлы нрселерден де арты жасы кру;
2. (андай да бір) Адамды тек Алла шін жасы кру;
3. Алла таала оны дінсіздіктен таран со, ота тсуді андай аламаса, дінсіздікке айтуды да сондай аламау» (Бхари 16, Муслим 43).