Бкей ордасы жне Каспий теізі жаасындаы болыстар.

Орта Азияны лтты – мемлекеттік жаынан межелеуді жне Отстік айматы республика рамына осуды зірлеу жнінде аза зиялылары йымдастыру шараларын жргізді (1924 ж.).

Нтижесінде;
1) Кеестік Шыыста лт республикалары рылды.
2) аза жеріні бірттас аза республикасы болып алыптасуы аяталды.

Соны нтижесінде Сырдария облысыны азалы, Амешіт (ызылорда), Тркістан, Шымкент уездері, улиеата уезіні кп блігі, Ташкент, Мырзашол уезіндеріні бір блігі, Самаранд облысы, Жиза уезіні бірнеше болысы, Жетісу облысыны Алматы, Жаркент, Лепсі, апал (Талдыоран) уездері, Пішпек уезіні бір блігі азастана арады. Республика аумаы штен біріндей кеейіп, 2,7 млн. шаршы шаырыма жетті, ал халы 1 млн. 468 мы адама кбейіп, 5 млн. 230 мы адам болды. азатар – 61,3 % - ін рады (1926 жылы сана деректері бойынша).

1925 жылы 15–19 суірде Амешітте ткен Кеестерді бкіл азастанды V съезінде «ырыз – аза» атауы берілді, ал 1936 жылы 9 апанда КАКСР Орталы Атару Комитеті аулысымен «азатар» атауы берілді.

Сйтіп, ажырлы креспен келген зін - зі билеу ыы аза халы шін наты шындыа айналды.

64 )1917-1940 жж мдениетті дамуы,Кеес зиялыларыны алыптасуы.. азастан клемінде жарыа шыан кітаптар жне 1930 жыла дейінгі аза республикасы шін Орынборда, Ташкентте, Москвада, азанда басылан кітаптар зерттеу аясына енгізілді. Бл алаларда басылан кітаптарды арастыруды негізгі себебі 1925 жыла дейін Орынбор аза республикасыны кімшілік орталыы боландытан азастанны полиграфиялы базасы сонда болды. Ташкентте, Москвада, азанда аза КСР кіметіні тапсырысымен аза тіліндегі кітаптар басылды.ХХ . 20-40 жж. азастандаы ылыми кітаптарды тарихы кеестік жйеде мдени революция шеберінде сипатталды. Шын мнісіне келгенде аза олжазбалары мен баспалар туралы 50-жж. дейін арнайы зерттеу ебектер болан жо. Тек аза кітаптарыны жиынты каталогтарында, библиографиялы крсеткіштер, тізімдерде, кейбір маалаларда оларды аттары крсетіліп жрді.

азанда шыыс халытарыны кптеген кітаптары шыаны белгілі. Осы мселеге алаш алам тербеген ресейлік алымдар болды. Н.П. Лихачев ебегінде азандаы кітап баспа ісіні тарихына тоталса [2], Н.Ф. Катанов Шыыс библиографиясын жйелеуге тырысан [3].ХХ . 20-жж. М.Е. Салтыков-Щедрин атындаы Мемлекеттік кпшілік кітапханасы жанындаы ылыми-зерттеу институты 1927, 1929, 1932 жж. ш жина шыарады. Жината кітап тарихы, кітап ісі теориясы, полиграфия, кітапты безендіру, библиографияны теориясы мен практикасын дамытудаы институтты сіірген ебегі крсетілген.Ресейде кітап туралы журналдар траты шыып трды. Мысалы, Москвада А.С. Бубнов, Ф.В. Константинов редакторлыымен «Правда» баспасынан 1932-1940 жж. ай сайын сын-библиографиялы «Книга и пролетарская революция» деген журнал шыарылып, онда жаадан шыан кркем дебиет шыармалары, философия тарихы, марксизм-ленинзм, саяси экономия туралы кітаптара библиографиялы сипаттамалар жарияланып трды. Ал П.М. Керженцев жауапты редакторлыымен «Кітап жне революция» деген журнал 1920-1923 жж. Петроградта, кейіннен Москвада шыты, мнда деби, білім-ылымны барлы саласы бойынша маалалар басылды.20-30 жж. мдени революция нтижесінде кеестік оамда баспаны роліні суіне байланысты ылымны жетістігі кітапты леуметтік ролін, оны идеологиялы ызметін крсетті. Кітапа деген бл тсілді академик А.С. Орлов, П.Н. Берков, И.В. Новосадский олданды, алайда олар сол кезде етек алан трпайы леуметтанымды рухында жазды.

азастан шыыстану ылымында Н. Сбитов аза тіліні тарихи лексикасын, деректеме мен библиография саласында айтарлытай ебек сіірді. 1940 ж. Шыыс кітаптары туралы мааласы «Казахстанская правда» газетінде жарияланады. 1941 жылы 1917-1939 жж. шыан кітаптарды библиографиялы крсеткіштерін жасауа атысады жне А.С. Пушкин атындаы Мемлекеттік кпшілік кітапханасындаы сирек кітаптарды орлары туралы маала жазады. Нымет Сбитов бірінші абайтанушы-библиографтар атарына кіреді. Ол алаш рет 1889-1945 жж. Абайды 100 жылды мерейтойына арналан Абай шыармаларыны библиографиялы крсеткішін жасады. 1917 жыла дейінгі азастан тарихы бойынша материалдар мен шыыс деректері бойынша крсеткен ебегі лі кнге дейін зекті деп есептейміз [4]. Н. Сбитовты «аза дебиеті (1862-1917)» библиографиялы крсеткішіні бірінші басылымында кітап аттары орыс графикасына негізделген аза рпімен атар сол кездегі араб рпімен оса берілген. Сонымен бірге Н. Сбитов аза аартушылары Ш. Улиханов жне Ы. Алтынсаринні мірі мен ызметі, ебектері бойынша библиографиялы крсеткіш растыран.азастан КП «Орталы Комитетті партиялы баспасы» туралы библиографиялы крсеткіштер 30-шы жж. шыады. Кеес кіметі тсында мдениет жніндегі дебиеттерді брі коммунистік идеологияны, Ленин, Сталин идеяларын дріптегені белгілі. Ол ебектерді біз тарихнамадан алып тастай алмаймыз, сондытан біз аза баспа ісіні дамуына атысты тстарын срыптап, олара шолу жасаанды жн крдік