Лтаралы татулы пен тратылыты.

1995 жыл ды наурызында дние жзіне лгі болып отыран, лтаралы тату лы пен тратылыты феномені – азастан халытары Ассамблеясы рылды. Бл ешбір елде болмаан ерекше, саяси маызы зор рылым.
Ассамблея 365 мшесі, 471-ден астам республикалы, ірлік, облысты, алалы лтты-мдени бірлестіктері 500-ге жуы кіші ассамблея мшелеріні бастарын біріктіріп, бізді орта йіміз – азастанда шынайы достыты амтамасыз етіп келеді. Бгінде рбір лта салт-дстрлерін жа ыртуа, мдениеті мен дебиетін дамытуа, тіліні жетілуіне ам­орлы крсетілуде. Осыны брі Елбасыны оам даы азаматты ынтыматасты пен ішкі саяси тратылыты сатау стратегиясын дрыс тадап, лтаралы аты настарды реттеуді тиімді тетік терін жасай білуіні арасында ммкін болуда.
зара тсіністік, стамдылы, р трлі лттар кілдеріні рухани жне мдени ндылытарына рметпен арау дебі барлы этностара орта жалпы халыты идеалдар мен асиеттерді алып тас тыруа сер етті. Нтижесінде рбір лт конституциялы-ы ты занама негізінде зіне тн этносты ерекшелігін сатай отырып, азастанны оамды рылымына йлесті сіісе білді.
Елбасыны азастан халы на Жолдауында айтылан мсе лелер атарында ерекше крсеті ліп кеткен баытты бірі — аза стан халытары Ассамблеясыны рлін ныайтуа байланысты “оамды келісімді жне тратылыты рі арай ныайту шін азастан халытары Ассамблеясыны рлін арттыру” мселесі. Баытты блай ата луыны зі зіндік этносаралы жне конфессияаралы келісімні жетілдірілген моделі алыптасан Ассамблеяны лтаралы арым-атынасты ныайтудаы ерекше орган болып табылатындыын крсетеді.
азастанны саяси жйесінде маызды тта болып табылатын Ассамблея бгінгі тада барлы эт ностарды мддесін орта аза станды мддеге айналдыруды, лтты ерекшеліктеріне арамастан барлы азаматтарды ыы мен еркіндігін сатауды амтамасыз ететін оамды институт ретінде толыымен алыптасты. аза станда тратын барлы лттар мен этностар алыптастыран ел бірлігі мен тратылыты сатауа баыт­талан азіргі мол тжірибе этнос аралы проблемаларды шешуді лемдік тжірибесіне енуде.
Жолдауда атап крсетілгендей, “оамды келісімді рі арай ныайту елімізді алыпты дамуы мен лемдегі бсекеге барынша абілетті 50 елді атарына кіру трізді стеме міндеттерді шешуді негізі болып табылады”.
Жолдауда “азастан халы тары Ассамблеясыны практика лы ызметі мен жауапкершілігі аясын кеейтіп, оны беделін барынша арттыра беру, сіресе, занамалы дегейде арттыру ажет” деп крсетілген. Осыан орай Ассамблея жмысы маыз дылыын арттыру масатында оны ылыми жне ыты база сын жетілдіру ажеттілігі трізді зекті мселе кн тртібіне ойылып отыр.
88)Конституция 1993-1995

1993 жылы антарды 28-інде азастан Республикасыны тыш Конституциясы абылданды. Негізгі За 4 блімнен, 21 тараудан, 131 баптан трды. Оны рамдас блімі елімізді оамды даму ерекшелігін бейнелейтін тпелі кезе жадайларына арналан тарау.

ТМД-ны кейбір елдерінде КСРО мемлекеттік банкі мен Россия банкісіні 1961-1992 жыла банкнот айналымыны тоталуына байланысты, азастана осы банкноттарды засыз трде енгізілуі крт жоарылады. Оны салдары: елдегі барлы аржы жйесі лдырады, аша нсызданды, трындарды трмысты дегейі тмендеді. Осы себептерден азастан зініні лты валютасын енгізуге шешім абылдады. 1993 жылы 5 арашада «Аша жйесін тратандыру жнінідегі шыл шаралар туралы» Президент жарлыы шыты.

1995 жылы 1 наурызда мемлекет басшысы жанындаы оамды консультациялы-кеесші орган-азастан халытарыны Ассамблеясы рылды. Масаты: оамды тратылыпен лтаралы татулыты ныайту.

1995 жылы 24 наурызда азастан халытары Ассамблеясы (ХА) сессиясы ашылды. Онда аралан мсиелер: Президент Н.. Назарбаевті кілеттігін 2000 жыла дейін зарту масатынында бкілхалыты референдум ткізу туралы сыныс енгізу. Елбасыны бл ызметте болуыны бірінші конституциялы мерзімі 1996 жылды желтосанында аяталатын еді.

1995 жылы 29 суірде Президент Н..Назарбаевты кілеттігін 2000 жылды 1 желтосанына дейін зарту жнінде бкілхалыты референдум ткізілді. Сайлаушыларды 95,4%-ы Н..Назарбаевты кілеттілігін зартуды олдады. Бдан кейін кімшілік-басару аппаратын ысарту жне рылымды отайландыру жнінде батыл шаралар олданылды. Орталы кімет айта рылып сан жаынан ышамдалды, жерлікті жердегі басару рылымдары ысартылды. Нтижесінде 1997 жылы министрліктер мен ведомстволар 50-ден 25-ке азайды. кімшілік ауданны 220-ны 30-а жуыы таратылды. кімшілік облыстар 19-ден 14-ке кеміді. 1997 жылы 22 суірде Торай, Талдыоран облыстары таратылды. 1997 жылы 3 мамырда Ккшетау, Жезазан, Семей облыстары таратылды. азаргі кезеде азастанда 14 облыс бар.

1995 жылы 30 тамызда елімізді жаа Конституциясы абылданды. Бл негізгі Заымызда республиканы экономиалы ш-уаты мен ммкіндіктері ылыми трыдан тиянаталып, халыты леуметтік топтарына тиісті мселелерді шешу ескерілді. Конституцияны ерешеліктері:
1. Демократиялы Президенттік басаруа жол ашылды.
2. Парламент екі палаталы болды: Сенат жне Мжіліс депутаттар саны 177-ден 114-ке ысартылды.
3. Жалпы жне трелік соттар жйелері біріктірілді. Оларды ызметіне араласуа жол берілмейді, ісіне ол суа болмайды. Судьялар наты істері бойынша есеп бермейді, тек Конституция мен Заа баынады.
4. Билік тарматарына, мемлекеттік лауазым иелеріне Конституциялы ытарды бзуа жол берілмейді.
5. азастан мемлекеті лтына арамастан барлы азаматтарды мндесін орайды.
6. Республикада ос азаматтыа жол берілмейді.

Тарихи маызы:

- Егеменді азастанны лем оамдастыы алдындаы бар болмысы, ркениетті даму кезеіндегі ерешеліктері, лемдік демократия даму кезеіндегі ерекшеліктері, лемдік демокротиялы ндылытары крініс тапан.

- Республиканы одан рі даму кезеіне арналган тарихи жат.

азастан оамын реформалау барысында астананы Алматыдан Амолаа кшеру идеясы туындады. 1994 жылы 6 шілдеде Жоары Кеес депутаттары астананы Амола аласына кшіруге шешім абылдады. Нтижесінде 1997 жылы 9 желтосанда Амолаа мемлекеттік рміздер эталоны жне азастан Президентіні байраы жеткізіліп, осы жылды 10 желтосанда Амола ресми астана болып белгіленді, ал 1998 жылы 6 мамырда Президент Амола аласын Астана деп атауа жарлы шыарды. 1998 жылы 10 маусымда жаа астананы ресми тсау кесері болып тті.