Азастандаы энергетикалы секторды крсеткіштері
ДРІС
Таырып: Дстрлі емес жне жаыртылатын энергия кздеріні энергетикалы орлары. азастандаы жаырылатын энергия кздеріні
Кй-жадайлары мен болашаы
Жоспар :
Азастандаы жаырылатын энергия кздеріні кй-жадайлары мен
Болашаы .
азастандаы энергетикалы секторды крсеткіштері
ХХI асыр тоысында адамзат экономика трысынан аланда, алпына келмейтін энергия кздерінен (кмір, мнай, газ жне т.б..) энергия шыару ндірісіне ана атысты болмайтын крделі мселеге келіп тірелді.
Ол табиаттаы динамикалы тепе-тедікті бзатын жне соан назар аударуды ажет ететін экологиялы иындытармен байланысты.
рине, термоядролы реакторларды кмегімен энергияны ндіруге міт те бар. Біра азіргі кезде бл ммкіндік тіпті демонстрациялы термоядролы реакторларды жотыынан іс жзінде жзеге асуы ммкін де емес. Сонымен атар,термоядролы реакторлар радиобелсенді алдытардан толыымен тазаран жо. Ал осындай алдытарды деу мен кму мселесі толымен шешілген жо.
Сондытан адамзат электр энергиясын алуды жаыртылатын жне ресурсты сатайтын технологияларын олдануа мжбр.
Біріккен лттар йымыны (Б) Жоары Ассамблеясыны шешіміне байланысты жаыртылатын (дстрлі емес) энергия кздеріне (ЖЭК): кнні, желді, геотермалды, теіз суларыны, мхиттар мен биомаыз энергиялары жне лкен, кіші су аындарыны энергия кздері жатады.
Ядролы энергетиканы арынды дамуын белсенді жатаушылар да XXI асырды ортасына берген здеріні болжамдарында, жаыртылатын уат кздеріні кмегімен энергияны 18-20 % ндіріледі деген пікір айтады, ал баса баалар бойынша [3] тіпті 40 % дейін.
Кптеген зерттеулерді нтижесі бойынша органикалы отындар 2020 жыла арай лемдік энергетика сраныстарыны тек ішінара ана блігін анааттандыра алатындыы айын.
Энергия олдануды алан блігін алымдар ЖЭК-ті есебінен анааттандырылады деп санайды.
Жаыртылатынэнергия кздері -ЖЭК блар оршаан ортада табии трде пайда болатын энергия аындарына негізделген орлар, ол адамны белгілі масата баытталан рекетіні салдары болып табылмайды, бл оны айрыша ерекшілігі.
Жаыртылмайтын энергия кздері – адамны энергия ндіруге олдана алатын органикалы материалдар мен заттарды табии оры.
Оан ядролы отын, кмір, мнай, газ, т.б. жатады. Жаыртылмайтын энергия ЖЭК-мен салыстыранда табиатта байланысан кйде болады жне адамны белгілі бір масата баытталан рекеттеріні нтижесінде туындайды.
Жаыртылатын уат кздеріні басалар сияты наты аума шін белгілі бір шектеулері болады. Жаыртылатын жне ресурсты сатайтын уат кздерін олдану мен пайдалану ажетті дегейге жету шін осы уат кздері туралы з тсінігімізде бетбрыс жасауымыз керек.
оамда осы уат кздерімен жмыс істейтін рылыларды ендіруді алышартын жасау ажет жне осындай рылыларды жасап ана оймай оларды сауатты трде пайдалануа бере алатын біліктілігі жоары мамандарды да дайындауымыз керек.
Энергияны жаыртылатын кздері – бл траты немесе энергия кздеріні оршаан ортасында отын-отын рекетте болатын негізгі уат кздері. Мндай уат кздеріне тн сипат – кн сулесіні шашыруы. Жаыртылатын энергия табиатта адамны масатты баытталан рекетіні салдары болып табылмайтындай трде кездеседі. Бл белгі энергияны осы тріні басты ерекшелігі болып табылады [4,8].
Энергияны жаыртылмайтын кздері – адамдарды энергияны ндіру шін пайдаланатын, табии заттар мен материалдарды оры. Бан жатызылатындар: ядролы отын, кмір, мнай, газ. Жаыртылмайтын кздерден алынан энергия табиатпен байланысан кйде болады жне адамны масатты баытталан рекетіні нтижесінде босатылады [4,8].
Алайда жаыртылатын кздердегі энергетика, е алдымен жергілікті метеорологиялы, гидрологиялы жне климатты шарттара, оларды ерекшелігін ескере отырып бадарлануы тиіс.
Энергия жйесіні тиімділігін жне оны жмысыны экономикалы крсеткіштерін арттыру кп жадайда оны басару шеберлігіне байланысты болады.
Энергияны жаыртылатын кздеріне атыстынегізгі тсініктерді бере кетейік.
Энергияны жаыртылатын кздеріні ресурсы (потенциал) – бл белгілі бір жадайларда жыл бойына энергияны жаыртылатын кздеріне бекітілген немесе алатын энергия клемі.
Энергияны жаыртылатын кздеріні жалпы леуеті– тиімді пайдаланатын энергияа толытай айналдыран кездегі берілген ЖЭК болатын энергияны орташа жылды клемі.
Жаыртылатын энергия кздеріні техникалы леуеті – жалпы леуетті бір блігі, яни пайдаланатын энергияны ндіру шін, азіргі кездегі жетілдірілген техникалы ралдарды пайдалана отырып, оршаан ортаны орауа ойылатын талаптарды орындаанда ана ммкін.
Жаыртылатын энергия кздеріні экономикалы леуеті–техникалы леуетті бір блігі, пайдалы пайдаланатын энергияа айналдыру бастапы отына, жылу жне электр энергиясы, жабдытарды, материалдар мен клік ызметі баасыны, ебек аы тлеуді жне т.б. берілген дегейінде ана экономикалы жаынан тиімді болма.
Халыаралы ауымдасты кмірді, мнайды жне газды жаанда СО² шыарындыларды артуымен климат згерісіні жаымсыз экологиялы салдарыны байланыстылыын мойындап отыр. Жылу жне электр энергиясын алу жне клік ралдарыны жмысын амтамасыз ету барысында кмірді, мнайды жне бензинді жаанда шыатын кміртекті ос тотыы (СО2) бізді планетамызды Кнмен жылынан беткі абатыны жылуын жтады да, былайша аталатын жылулы эффект тзеді, ол з кезегінде жаанды жылынуа кеп соуда.
Энергетикалы ауымдастыты болжамды мліметтеріне сйкес жылулы газдар шыарындыларыны дегейі дайы артып отыр.
Халыаралы энергетикалы агенттікті деректері бойынша азастан ЖШ атысты жылулы газдар шыарындыларыны лесі бойынша лемде шінші орын алады. Тек ана кмірлі энергетикамен оршаан ортаны ластануынан келетін экономикалы шыынны шамалап аландаы баасы азастанда жылына 3,4 млрд. $ райды.
Сонымен, балама энергетиканы пайдалануды жне энергиямен жабдытауды орталытандыруды елемеушілік энергетикалы ресурстарды тиімсіз пайдалануа, энергиямен жабдытауды немділігі мен сенімділігіні тмендеуіне кеп соады, сондай-а экологияа айтарлытай зиян келтіреді.
азіргі кездегі экологиялы мселелер кешенінде энергетика жетекші орындарды бірін алып отыр. Энергияны жаыртылатын кздерін практикалы пайдалануа арынды жмылдыруа байланысты экологиялы аспектіге жне оларды оршаан ортаа серіне ерекше назар аударылып отыр.