Кн радиациясыны спектрлік блінуі

 

Кн энергиясыны спектрі атмосфераны жоары тыс абатында 0,20 - 5 мкм толын зындыы аралыында орналасан. Жобамен 47% радиация спектрді крінетін, 44%-ы инфраызыл, ал 9%-ы ултрафиолетті бліктерінде жатады.

Жер атмосферасыны шекралы тыс абатында кн радиациясыны сулененуі 5500⁰С-а те, бл абсолюттік ара денені сулененуіне сйкес келеді.

3.5-сурет. Кн радиациясыны спектрге блінуі

Бл толын зындыы 0,2-ден 4 мкм-ге дейінгі ультрафиолеттік суле, 0,4-0,78 мкм аралыындаы крінетін суле жне инфраызыл зын толынды сулелерді райды. Кн сулесіні е лкен энергетикалы потенциалы – арындылыы 0,5 мкм толын зындыына келеді (3.5, 3.6-суреттер) [15,19,25].

Кптеген масаттарда (мысалы, жылу былыстарында) кнді абсолюттік ара дене деп алуа болады.

3.6-суретте абсолюттік ара денені энергетикалы спектрі крсетілген ордината осінде энергия тыыздыы, абцисса осінде аралы толын зындыы (ртрлі температураа сйкес).

 

 

3.6-сурет. Абсолюттік ара денені энергетикалы спектрі

 

Біз кріп трандай кн энергиясыны жартысына жуыы толын зындыы 0,35 – 0,75 мкм аралыында топталан, бл спектрді крінетін блігі. Кн энергиясынны алан блігі ултрафиолеттік спектрді меншігіне тиеді, толын зындыы 0,3 мкм, ол кіші блігі, ал лкен блігі инфраызыл аймаы, соысы бізге жылу береді [6,19,25,41].

Кнді абсольюттік ара дене десек онда зі аты айтып трандай ара дене барлы толын зындыындаы энергияны жтып отырады. Жалпы абсольюттік ара денеге жалынны ара клін жне де жанан аашты ара кмірін, ара материалдарды жатызуа болады.

ара денені сулеленуі те алыпты жне сулеленуі денені табиатына байланысты емес, сулелену тек ана денені температурасына туелді. ара денеден таралатын энергияны толы шамасы (сулелену беті 1м²-тен 1сек-та )

 

Е (Т) = аТ⁴ , (3.1)

 

мндаы, а = 5,67·10^-8 Вт/(м²·К⁴), Т– ара денені Кельвин шкаласы бойынша ыстытыы.

 

Бл задылыа а –Стефан-Больцман тратысы деп аталады. Бл за осыдан бір асыр брын Стефанны зерттеу жмысымен, Больцманны теориялы ебегімен табылып, термодинамика мен электродинамиканы сулеленуіндегі классикалы задардан туындаан.

Квант задылыына негізделген абсолюттік ара денеден тарайтын энергияны шыу спектрі алыпты болатындыын М. Планк зерттеу жмыстарын жргізе отырып шыаран.

Вин заы абсолютті ара денені сулеленуіні энергиясыны шекті мніне сйкес келетін толын зындыы _m, абсолютті температурасына (ыстытыына) кері шама екенін белгіледі.

(3.2)

Абсолюттік ара денені спектрлік уаттылыыны толын зындылыына сйкес блінуін Планк таайындады. Бл зада сулеленуді уаты – бірлік аралытаы толын зындыы мен жне абсолюттік ара денені ыстытыымен анытайтынын крсетеді.

 

Баылау сратары:

 

1. Кнні жерден ашытыы. Кн сулесі аынны уаты анша кВт-ты райды жне кнні химиялы рамы андай элементтерден трады?

2. Кнні ішінде секундына анша материяны энергияа айналдырады жне оларды атомды элменттері андай кйде болады?

3. Плазма – ол андай оспалардан ралады?

4. Термоядролы тектесу дегеніміз не?

5. Кнді стап тратын андай кш?

6. Кнні орталы аймаында ыстытыы жне одан блінетін энергия алай жреді жне оны формуласы андай?

7. Кн андай абаттардан трады?

8. Жер кннен анша жылу алады, оны анша пайызын атмосфера абатынан жне блттардан кері шаылдырады?

9. Кн энергиясыны жерге тсетін жылды млшеріні оны анша блігі жерді ра блігіне тседі?

10. Кннен жылына 1 м² жерге тсетін энергиясыны шамасы неге те?

11. Кн радиациясыны жылды орташа тыыздыы андай?

12. Кн радиация аыныны атмосферадан тыс жоары шектік абатындаы тыыздыы андай шаманы райды оны алай атайды ?

13. Кн энергияны бір саатта 1 м² аудана тсетін орташа шамасы неге те?

14. Жер Кнді з орбитасымен айналанда оны араашытытыы бір жылда анша пайыза згеріп отырады?

15. Кн кеістік жадайында жерден араанда андай брышпен крінеді?

16. Кн энергияны спектрі атмосфераны жоары тыс абатында андай толын зындыы аралыында орналасан?

ДРІС