Кн радиациясы арындылыыны горизонта клбей орналасан кн коллекторыны бетке тсуіні есебі

Кн радиациясыны горизонтал беттікке кндізгі уаытта келіп тсуіні орташа айлы мндері кптеген географиялы айматар шін белгілі болса, ал клбеу орналасан беттік шін мндай мліметтер белгісіз болды. Отстікке баытталан клбеу беттікке р ай шін кн радиациясыны кндізгі уаытта орташа келіп тсуін Лю жне Джордан есептеу дісімен шешуге болады. Есептік жне тжірибелік мліметтерді салыстыру арылы бл діс отстік-шыыса жне отстік-батыса баытталан клбеу беттіктерге радиацияны келіп тсуін есептеу шін олдануа ммкіндік берді [19, 33, 40, 42].

Кн радиациясыны клбеу беттікке Н_Т кндізгі уаытта орташа айлы келіп тсуі:

 

(8.1)

 

мндаы, – горизонтал беттікке осынды радиацияны кндізгі уаытта орташа айлы келіп тсуі; – горизонталь жне клбеу беттіктерге осынды радиацияны кндізгі уаытта орташа айлы келіп тсулеріні атынасы.

анытау шін кн радиациясыны раушыларын: тікелей, диффузиялы, шаылып тсуін білу ажет. Диффузиялы суле изотропты (яни, аспан кеістігіне алыпты таралан) деп болжаса, онда келесі трде жазуа болады:

 

8.1-сурет. Кн радиациясы арындылыыны горизонта клбей орналасан кн коллекторыны бетіне тсуіні есептік слбасы

 

 

(8.2)

 

мндаы: H_d – горизонталь беттікке диффузиялы радиацияны кндізгі уаытта орташа айлы келіп тсуі; – горизонталь жне клбеу беттіктерге осынды радиацияны кндізгі уаытта орташа айлы келіп тсулеріні атынасы; a – коллекторды горизонта клбеу брышы; – жерді шаылысу абілеттілігі жне ар жабыныны за жатыуына байланысты 0,2-ден 0,7 дейін згереді.

 

Бл тедеуді бірінші, екінші жне шінші мшелері аспан кеістігіні тікелей жне диффузиялы сулеленуіне жне жерден коллекторды бетіне шаылысып сулеленуіне сйкесті лесін крсетеді.

Диффузиялы радиацияны лшеуді сирек жргізетіндіктен, оны кнні осынды радиациясын лшеу арылы жргізеді. Зерттеу осынды радиацияда диффузиялы раушыны лесі блтты кндерді крсеткішіне байланысты болатынын крсетті.

Бл жерде – жерді атмосферасыны шектігінен тыс горизонталь беттікке радиацияны кндізгі уаытта орташа айлы келіп тсуі. Атмосфералы абаттан тыс кн радиациясын (кн тратысын) пайдалана отырып, геометриялы трыда есептеледі. Солтстік ендік шін мндері 8.1-кестеде келтірілген. 8.1-суреттегі туелділік талдамалы трде крсетілуі ммкін:

 

(8.3)

Теориялы жаынан алып араанда атмосфераны ткізгіш абілеттілігіні функциясы болып табылады. Алайда бл шаманы горизонталь жне клбеу беттіктерге радиацияны атмосферадан тыс келіп тсулеріні атынасы арылы анытауа болады.

Отстікке арай баытталан беттіктер шін (8.4) тедеуі арылы табуа болады. Аз ана ателігі бар -ны бл мндерін, абсолюттік мні бойынша азимуты 15⁰ аспайтын беттіктер шін де пайдалануа болады.

 

Отстік баыттан ауыту лкен боланда есептеу шін Клейн тсілін олдануа болады:

 

, (8.4)

мндаы – батып бара жатан кнні горизонталь беттікке саатты брышы; – батып бара жатан кнні клбеу беттікке саатты брышы.

келесі формуламен аныталады:

, (8.5)

мндаы, – кнні иілуі.

 

Кнні иілуі :

(8.6)

мндаы, п – жылды ішіндегі кнні реттілік нмірі.